پرسش امروز
نگاهی متفاوت به رشد اقتصادی ایران
در چنین فضایی طبیعی است که دست کشور از توسعه دور بماند و در سیکل معیوب و تکرارشوندهای از فراز و فرودهای رشد قرار گیرد که نتیجه آن چیزی جز بیاعتمادی و کاهش افق دید نیست. مقایسه این روند با وضعیتی که در کشورهای موفق جهان از منظر پیوستن به جریان توسعه اقتصادی رخ داده گویای اهمیت ثبات در حفظ رشد اقتصادی مثبت در بلندمدت است. امروز رشد اقتصادی ایران برای 13فصل متوالی مثبت شده (طبق روایت بانک مرکزی)، اما کماکان طیف وسیعی از جامعه این رشد متوالی را احساس نکرده و حتی به این ارقام بیاعتماد هستند. فارغ از این مسائل حاشیهای، لازم است سیاستگذار از اهمیت استمرار این وضعیت آگاهی داشته باشد. نمودار رشد اقتصادی سالانه چین در فاصله 1990 تا 2021 نشان میدهد که این کشور طی این دوره زمانی بلند حتی یکبار هم به ورطه رشد منفی اقتصادی درنغلتیده است. نظریات بسیاری درباره اهمیت ثبات در رشد اقتصادی گفته شده، اما بیهیچ شکی هیچکدام در تبیین رابطه رشد و توسعه به اندازه ثبات رشد اقتصادی موفق نبودهاند.
در الگوهای متعارف رشد اقتصادی، افزایش بدون سکته و پیوسته رشد اقتصادی میتواند به چند برابر شدن اقتصاد در فواصل کوتاه منجر شود و رفاه و آسایش جامعه و امنیت ملی کشورها را دگرگون کند. تایوان یکی از کشورهایی است که توانسته است به مدد درک درست از مقوله رشد اقتصادی و رابطه صنعتی شدن با توسعه اقتصادی، در حفاظ امنی از قدرت صنعتی جای گیرد که حتی چین به عنوان برادر بزرگتر نتواند به مقابله با تایوان بپردازد. این نکته موید ارزش بالای صنعت تراشه به عنوان سپر سیلیکونی تایوان در نبرد با غولهای جهانی است. ایران نیز اگر بتواند به این جرگه بپیوندد و از نوسانات مدام که خاصیت اقتصاد ایران طی پنجدهه گذشته بوده، پرهیز کند احتمالا بتواند بهسادگی بر مشکلات کنونی اعم از بیکاری و فقر غلبه کند.
البته بسیاری از اقتصاددانان با اشاره به ضرورت گذار کشور به عصر رشد فراگیر (Inclusive Growth) به اهمیت رشد فراگیر به عنوان دورنمای بلندمدتی که نیازمند وجود نهادهای فراگیر سیاسی و اقتصادی است، تاکید میکنند. «باشگاه اقتصاددانان» به بهانه بحثهایی که اخیرا درباره اثربخشی رشدهای اخیر اقتصادی ایران بر جامعه و فضای دانشگاه طرح شده، از سه زاویه مختلف اهمیت رشد فراگیر و راههای رسیدن به این مهم را مورد بررسی قرار داده است. چکیده بحث کارشناسان و اقتصاددانان نیز این است که استفاده از مدل خاصی از پاداشدهی به شکلدادن به واحدهای SME توانمند یا توسعه صنعتی در قالب ایجاد صنایع بهرهور و بزرگمقیاس در کنار حفظ رشد اقتصادی به صورت بلندمدت در قالب یک هدف حیاتی و غیرقابل خدشه از سوی سیاستگذار میتواند فضای اقتصاد ایران را متحول کند و اثر رشد را به شکل مویرگی در شریانهای جامعه جاری سازد.