راه رفتن روی لبه تیغ
پس از اینکه دولت چین روز سه‌‌‌شنبه (۳مرداد) جایگزین او را معرفی کرد، تقریبا تمام ارجاعات به گانگ از وب‌سایت این وزارتخانه پاک شد؛ پاک‌کردنی غیرمعمول و غیرقابل توضیح که فقط بحران را عمیق‌‌‌تر کرد. روز پنج‌شنبه (۵مرداد)، یکی از سخنگویان وزارت خارجه چین در پاسخ به این پرسش که آیا دولت در مورد اخراج گانگ شفاف بوده است یا خیر، آن را «هیجان مخرب» خواند و از این پرسش انتقاد کرد. برای وزارتخانه‌‌‌ای که وظیفه صحبت با جهان خارج را دارد، پاسخ هولناک به ناپدید شدن یکی از مقام‌‌‌های ارشدش، ضعف دستگاه دیپلماسی این کشور در دوره ریاست‌جمهوری شی جین پینگ را برجسته می‌کند. «شی»، قدرتمندترین رهبر چین از زمان مائوتسه تونگ، قدرت را تحت کنترل خود متمرکز کرده و پنهان‌‌‌کاری را در یک‌سیستم بسیار تیره‌‌‌وتار، بدون توجه به اینکه هزینه آن برای وجهه بین‌المللی چین چقدر است، اعمال کرده است.
تحلیلگران می‌‌‌گویند که «شی» قدرت وزارت خارجه را کاهش داده است؛ زیرا او سیاست خارجی به‌‌‌شدت پرخاشگرانه و به گفته برخی، مخاطره‌‌‌آمیز را دنبال می‌کند. «جود بلانشت»، صاحب کرسی فریمن در مطالعات چین در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن، می‌‌‌گوید: «بوروکراسی بزرگ‌تر وزارت خارجه در بیشتر دوران شی، با تصمیم‌گیری در مورد موضوعات کلیدی مانند تایوان یا ایالات‌‌‌متحده در درون حزب و تحت تسلط «شی«، در حال از دست دادن نفوذ خود بر سیاست خارجی بوده است.» «شی» ریاست بدترین دوره از روابط دوجانبه چین با ایالات‌‌‌متحده در چند دهه گذشته را بر عهده داشته است. او به‌‌‌شدت ادعای چین بر جزیره خودگردان تایوان را مطرح است و در مواجهه با انتقادات گسترده، همچنان متعهد به حمایت از روسیه با وجود تهاجم روسیه به اوکراین است.
درهرحال، غیبت غیرمعمول و طولانی گانگ، آن هم طی یک‌دوره شلوغ فعالیت دیپلماتیک در پکن، باعث گمانه‌‌‌زنی‌‌‌های شدید در کشوری شد که به عدم‌شفافیت سیاسی معروف است. گانگ ۵۷ساله، دیپلمات حرفه‌‌‌ای و دستیار مورد اعتماد شی جین پینگ، رهبر چین، در ماه دسامبر پس از یک‌دوره کوتاه به‌‌‌عنوان سفیر در ایالات‌‌‌متحده، به سمت وزیر خارجه ارتقا یافت. گانگ به‌‌‌عنوان وزیر امور خارجه، پس از کاهش روابط در پی سقوط یک بالن جاسوسی مشکوک چینی که بر فراز ایالات‌‌‌متحده سرنگون شد، واشنگتن را به‌‌‌شدت سرزنش کرد. او همچنین نقش کلیدی در تلاش‌‌‌های بعدی برای تثبیت روابط پرفرازوفرود و احیای ارتباطات، از جمله دیدار با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات‌‌‌متحده در جریان سفر او به پکن در اواسط ژوئن، ایفا کرده است. اما این دیپلمات بلندپایه از ۲۵ژوئن پس از دیدار با مقام‌‌‌های سریلانکا، ویتنام و روسیه در پکن در انظار عمومی دیده نشد.
این دیپلمات خندان در آخرین حضور عمومی خود، در حال راه رفتن در کنار «آندری رودنکو» معاون وزیر امور خارجه روسیه دیده شد که پس از شورش واگنر در روسیه به پکن رفت تا با مقام‌‌‌های چینی دیدار کند. «دنگ یوون»، سردبیر سابق یک‌روزنامه حزب کمونیست که اکنون در ایالات‌‌‌متحده زندگی می‌کند، گفت: «با توجه به موقعیت و نفوذ چین در جهان، واقعا بسیار عجیب است که وزیر امور خارجه آن بیش از ۲۰روز است که در انظار عمومی ظاهر نشده است.» سخنگوی وزارت خارجه چین در پاسخ به پرسشی درباره غیبت طولانی‌‌‌مدت گانگ در نشست خبری روز دوشنبه، گفت که او «اطلاعاتی برای ارائه ندارد» و افزود که فعالیت‌‌‌های دیپلماتیک چین طبق معمول انجام می‌شود. غیبت گانگ با هجوم فعالیت‌‌‌های دیپلماتیک در پایتخت چین در هفته‌‌‌های اخیر، از جمله دیدارهای بلندپایه مقام‌‌‌های ارشد آمریکایی «جنت یلن» و «جان کری»، آشکارتر شد.
یک سخنگوی اتحادیه اروپا گزارش داد که گانگ قرار بود در اوایل ماه جاری با جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پکن دیدار کند، اما این دیدار پس از اینکه به اتحادیه اروپا اطلاع داده شد که این تاریخ «دیگر ممکن نیست»، به تعویق افتاد. اتحادیه اروپا تنها دوروز قبل از ورود بورل در تاریخ ۵ ژوئیه از تعویق مطلع شد.
گانگ همچنین در نشست سالانه وزیران خارجه اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن) در اندونزی حضور نیافت. در عوض، «وانگ‌یی»، دیپلمات ارشد چین به‌‌‌جای او در این گردهمایی شرکت کرد. سخنگوی وزارت خارجه چین هم در یک نشست خبری گفت که گانگ «به دلایل مربوط به سلامتی» نمی‌‌‌تواند در نشست «آسه‌آن» شرکت کند. بااین‌‌‌حال، این مساله سلامتی که از سوی مقام‌‌‌ها ذکر شده، نتوانسته است حدس و گمان‌‌‌های غیرقابل اثبات را در مورد اینکه چرا گانگ دیده نشده است، فرونشاند. به گفته دنگ، تحلیلگر مستقر در ایالات‌‌‌متحده، این شایعات ناشی از عدم‌شفافیت در سیستم سیاسی چین است که در آن اطلاعات به‌‌‌دقت محافظت می‌شود و تصمیمات مهم عمدتا پشت درهای بسته گرفته می‌شود. در دوران شی، این عدم‌شفافیت سیاسی تشدید شده است، زیرا او مخالفان را سرکوب و قدرت را در دستان خود متمرکز می‌کند. این یک مشکل برای رژیم‌‌‌های توتالیتر است. رژیم‌‌‌های توتالیتر ذاتا بی‌‌‌ثبات هستند، زیرا در مورد همه‌‌‌چیز یک‌نفر به‌تنهایی تصمیم‌گیری می‌کند.»
دنگ گفت: «اگر اتفاق غیرعادی برای یک مقام ارشد بیفتد، مردم تعجب خواهند کرد که آیا روابط آنها با رهبر ارشد کشور تیره شده یا اینکه نشانه بی‌‌‌ثباتی سیاسی است.» مقام‌‌‌های ارشد چینی در گذشته هم از انظار عمومی ناپدید شده‌‌‌اند، اما ماه‌‌‌ها بعد توسط ناظر انضباطی حزب کمونیست حاکم فاش شد که آنها برای تحقیقات بازداشت شده‌‌‌اند. چنین ناپدید شدن‌‌‌های ناگهانی به ویژگی مشترک در کمپین مبارزه با فساد «شی» تبدیل شده است. به گفته دنگ، آنچه بر حساسیت غیبت گانگ افزوده، روابط نزدیک او با «شی» است که در پاییز گذشته سومین دوره حضور در قدرت را به دست آورد. گانگ توسط شی به رتبه‌‌‌های بالاتر کشیده شد. هرگونه مشکلی با او تاثیر بدی بر شی خواهد داشت؛ به این معنی که شی در انتخاب فرد مناسب برای این کار شکست خورده است.»
گمان بر این است که «شی» مسوول ظهور «شهاب‌وار» گانگ بوده باشد که به او اجازه داد دیپلمات‌‌‌های باتجربه‌‌‌تر را پشت سر بگذارد و در اواخر سال گذشته پس از تنها ۱۷ماه خدمت به‌‌‌عنوان سفیر چین در واشنگتن، به‌‌‌عنوان وزیر امور خارجه منصوب شود. بلانشت گفت: «پارامترهای اساسی سیاست خارجی پکن کاملا ثابت است، بنابراین تغییر نیروها، به‌‌‌ویژه تغییر گانگ، این مسیر را تنظیم نمی‌‌‌کند. گانگ البته هنری کیسینجر نیست.» در نشانه‌‌‌ای عجیب از برکناری گانگ، صفحه او در وب‌سایت وزارت امور خارجه تنها چنین نوشته است: «به‌‌‌روزرسانی اطلاعات...» این پاک کردن، حتی اگر موقتی باشد، به دوران مائوتسه تونگ بازمی‌گردد؛ زمانی که دشمنان سیاسی از عکس‌‌‌ها و اسناد رسمی حذف می‌‌‌شدند. همچنین نشان می‌دهد که او به‌‌‌طور غیرمنتظره‌‌‌ای با رهبری حزب کمونیست برخورد کرده و مشکل سلامتی هم نداشته است.
روز چهارشنبه (۴مرداد) سخنگوی وزارت امور خارجه، مائو نینگ، نتوانست در یک نشست خبری در پکن به پرسش‌‌‌ها درباره گانگ پاسخ دهد. خانم مائو بارها به خبرنگاران می‌‌‌گفت که برای کسب اطلاعات بیشتر به رسانه‌‌‌های دولتی چین مراجعه کنند و زمانی که یک خبرنگار از اصرار او مبنی بر اینکه وضعیت «بسیار روشن است» مبهوت شد، مائو زیر لب می‌‌‌خندید. این پاسخ گیج‌‌‌کننده، تا حدی نشان‌‌‌دهنده این است که چگونه وزارتخانه موظف به توضیح و اجرای اهداف و هوس‌‌‌های رهبر حزب است. گاهی پیام رهبر روشن است. پذیرش دیپلماسی تهاجمی از سوی این وزارتخانه در سال‌های اخیر که به‌‌‌عنوان دیپلماسی «گرگ جنگجو» شناخته می‌شود، منعکس‌‌‌کننده درخواست‌‌‌های «شی» از چین برای قاطع‌‌‌تر بودن در صحنه جهانی است. «وانگ‌یی»، دیپلمات ارشد چینی و وزیر خارجه قبلی که در چند هفته اخیر با مقام‌‌‌های ارشد خارجی از جمله جان کری، فرستاده رئیس‌‌‌جمهور بایدن در تغییرات آب‌و‌هوایی و جوزپ بورل فونتلس، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا، ملاقات کرده، جایگزین گانگ شده است.
