مهمانی تمام شدهاست!
یک پرسش مهم این است که رکود چیست؟ دفتر ملی تحقیقات اقتصادی رکود را کاهش چشمگیر فعالیتهای اقتصادی در کل اقتصاد برای بیش از چندماه تعریف کردهاست. این کاهش در رقم تولید ناخالص داخلی، درآمد واقعی، اشتغال، تولید صنعتی، خردهفروشی و عمدهفروشی نمایان میشود. یک تعریف دیگر رکود، کاهش تولید ناخالص داخلی برای دو یا چند فصل پیدرپی است.
سوال بعدی این است که آیا اکنون اقتصاد آمریکا در رکود قرار دارد؟ اقتصاددانها گاه هرگونه کاهش فعالیتهای اقتصادی را رکود توصیف میکنند. اقتصاد آمریکا بهار سال۲۰۲۰ وارد رکود شد و خیلی زود از آن خارج شد. آن رکود یا ضعف فعالیتهای اقتصادی حاصل تعطیلی اقتصاد برای مهار کرونا بود. در فصل اول و دوم سالجاری میلادی تولید ناخالص داخلی آمریکا کاهش یافت اما در سهماهه سوم این شاخص رشد کرد. برخی تحلیلگران معتقدند در فصول آینده اقتصاد دچار رکود خواهد شد اما درباره شدت و مدت آن اختلافنظر وجود دارد. باید دید بانکمرکزی تا چه وقت نرخهای بهره را بالا میبرد و میزان افزایش نرخهای بهره چقدر است. همچنین رفتار مصرفکنندگان و شرکتها بسیار مهم است.
سومین سوال این است که کدام صنایع بیشترین تاثیر را از رکود میپذیرند؟ رکود تقریبا بر تمامی بخشهای اقتصاد و بازیگران آن اثر میگذارد. بدونشک هنگامی که رکود رخ میدهد خردهفروشی کاهش مییابد زیرا اکثر مصرفکنندگان اقلام غیرضروری را از فهرست خرید خود حذف میکنند و این یعنی میزان فروش بسیاری از اقلام کاهش مییابد. کاهش فروش به افزایش نرخ بیکاری منجر میشود و به این ترتیب از فشارهای تورمی کاسته خواهد شد. سرد شدن بازار کار یکی از اهداف بانکمرکزی است. در اکثر رکودها بخش خردهفروشی بیش از دیگر بخشها صدمه میبیند، زیرا ازدسترفتن شغلها از تقاضا میکاهد.
رستورانها کسبوکارهای دیگری هستند که از رکود لطمه میبینند. در اغلب رکودها خدمات غذایی دچار ضعف میشود، پس از رکود سال۲۰۰۸ تعداد زیادی از رستورانها برای همیشه تعطیل شدند و تعدادی دیگر مجبور شدند از نیروی کار خود بکاهند و مدتی طولانی سود پایین را تحمل کنند. در حالحاضر حاشیه سود رستورانها بسیار پایین است و اگر رکود رخ دهد شرایط کاری آنها بسیار نگرانکننده خواهد شد. در رکوردهای قبلی رستورانهای فستفود کمتر از دیگر رستورانها از رکود لطمه دیدند و حتی فعالیت برخی از آنها رونق پیدا کرد.
سومین بخش، گردشگری و سفر است. آوریل سال۲۰۱۹ هر روز بیش از ۲میلیون سفر با هواپیما در آمریکا انجام میشد اما یک سالبعد تعداد مسافران ۹۵درصد کاهش یافته بود. گاه پیش میآمد روزانه تنها صدهزار نفر با هواپیما سفر میکردند. در ماههای اخیر وضعیت بخش سفر و گردشگری بهتر شده اما هنوز شرایط به حالتی که قبل از همهگیری وجود داشت بازنگشته است. در رکود احتمالی آتی، مسلما سفرها کمتر خواهد شد و درآمد این بخش کاهش مییابد.
بخش خدمات از آرایشگاهها گرفته تا مربی شخصی و باشگاههای ورزشی بخش دیگری است که از رکود دچار زیان میشود. در شرایط بد، اضافه درآمد مصرفکنندگان بهتدریج کاهش مییابد و آنها پول کمتری برای اختصاصدادن به این فعالیتها خواهند داشت. کاهش تعداد مشتریها مثل یک دومینو عمل میکند؛ یعنی کسبوکارهایی که مشتری خود را از دست میدهند درآمد کمتری خواهند داشت و پول کمتری صرف امور مختلف خواهند کرد در نتیجه بر ضعف اقتصاد افزوده میشود.
بخش بعدی بخش ساختوساز است. در اکثر رکودها بخش ساختوساز دچار مشکل میشود و ضعف این بخش به دهها بخش دیگر اقتصاد لطمه وارد میکند. افزایش نرخهای بهره به رشد نرخ سود وام مسکن منجر میشود و از تقاضا برای خرید مسکن میکاهد. سرد شدن بخش املاک برای اقتصاد تبعات بزرگی دارد.
بخش بعدی بخش تولید است. در دوره رکود تقاضا برای برخی کالاها افزایش مییابد اما معمولا تقاضا برای بسیاری از کالاها کمتر میشود. در ماههای اخیر شاخص فعالیتهای تولیدی در اغلب اقتصادهای بزرگ زیر ۵۰ بوده؛ یعنی فعالیتها در حال کاهش است. کاهش تقاضا برای کالا به بازار کار لطمه میزند و بر شدت رکود میافزاید. در دوران رکود معمولا ترکیب سبد دارایی سرمایهگذاران باید تغییر کند زیرا از ریسکپذیری کاسته میشود. برخی بخشهای اقتصاد عملکرد بهتری پیدا میکنند اما بسیاری از بخشها دچار ضعف میشوند، بنابراین شرایط اقتصاد و بازار تغییر میکند؛ در نتیجه نمیتوان مثل قبل رفتار کرد. نخستین اقدام ضروری، متنوعتر کردن سبد داراییهاست؛ یعنی باید سرمایه خود را بین داراییهای گوناگون پخش کرده و بر سهم داراییهای کمریسک افزود.