بلاک‌چین در صنعت بیمه‏‌

محمدمهدي قلي‏‌زاده پژوهشگر اقتصادی امروزه فضای اقتصادی و مالی پیرامونمان پر شده است از مقالات، سمینارها و کنفرانس‌‌هایی که سعی می‌کنند توضیح دهند قراردادهای هوشمند چه هستند؟ امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) چگونه عمل می‌کند؟ یا راهکارهای مبتنی بر بلاک‌چین چه حوزه‌هایی را دربر‌می‌گیرند؟ با ‌‌وجود این‌، به نظر می‌‌رسد آنچه کمتر به آن پرداخته شده است صنعت بیمه و کاربرد بلاک‌چین در این حوزه است. در این نوشتار سعی خواهد شد با معرفی بیمه غیرمتمرکز، به این موضوع پرداخته شود که بیمه‌‌غیرمتمرکز چگونه می‌تواند به بهبود روش‌های مورد استفاده در صنعت بیمه کمک کند و همزمان توسعه محصولات بیمه‌‌ای را ممکن سازد.

صنعت بیمه به عنوان صنعتی که در طول قرن‌‌ها تکامل‌‌ یافته و با ارزش بسیار بالایی که دارد، به نظر می‌‌رسد از جنبه‌های مختلف بهینه شده باشد، هم‌‌اکنون دارای کاستی‌‌های متعددی است که به ضرر طرفین قرارداد بیمه- به‌طور خاص مشتریان بیمه- است. این صنعت به عنوان یک صنعت پرخطر شناخته ‌‌شده و بیمه‌‌گر باید در کنار محافظت کسب‌‌و‌‌کارها و افراد در برابر مخاطرات احتمالی، خود را در مقابل فعالیت‌‌های مخرب ناشی از عدم تقارن اطلاعاتی میان طرفین قرارداد مصون بدارد.

اما بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند چگونه می‌تواند به کاهش کاستی‌‌های کنونی در صنعت بیمه کمک کند؟ برای پاسخ به این سوال باید در ابتدا ویژگی‌‌های یک سیستم مناسب برای استفاده در صنعت بیمه را مد نظر قرار داد. سیستمی که‌‌ بتواند جایگزین سیستم کنونی صنعت بیمه باشد باید اجزای اساسی مورد نیاز آن را ارائه دهد؛ مواردی نظیر پوشش زیان‌‌های مورد انتظار، پوشش هزینه‌های معاملاتی ضروری و پوشش ریسک‌‌های طولانی‌‌مدت. بدیهی است که برای به‌‌کارگیری چنین سیستمی به راه‌‌‌‌حل‌‌هایی نیاز است. این سیستم باید به‌‌گونه‌‌ای باشد که هزینه‌های تراکنش را به حداقل ممکن برساند -می‌‌دانیم که هزینه‌های تراکنش را نمی‌توان حذف کرد.

در ادبیات اقتصادی، ثابت شده است بازارهای باز راه‌‌حل مناسبی برای غلبه بر چالش‌‌های بازار هستند. لذا می‌توان برای صنعت بیمه رویکردی مبتنی بر بازار را با دو جزء «تبدیل ریسک‌‌ها به سرمایه» و «خدمات مرتبط با بیمه» مطرح کرد. اینجاست که تکنولوژی بلاک‌‌چین مطرح می‌شود. یک راه‌‌حل غیرمتمرکز در بلاک‌‌چین می‌تواند بازار را به‌‌گونه‌‌ای طراحی کند تا ضمن مقاوم بودن در برابر تبانی، شاهد هیچ نقطه ‌‌شکستی در عملیات بازار باز نباشیم.

 به‌طور خاص، تکنولوژی بلاک‌‌چین می‌تواند به حل چهار مشکل اصلی که هزینه‌ها را در شرکت‌‌های کنونی بیمه انباشته می‌کند، کمک کند:

۱- هزینه‌های مدیریتی: در شرکت‌‌داری سنتی، ما با دو نوع کارمند مواجه هستیم، یکی مسوولیت انجام کارها و دیگری وظیفه هماهنگی میان اجزای سیستم را برعهده دارد. هرچه یک بنگاه اقتصادی بزرگ‌تر شود، میزان انرژی بیشتری نیاز خواهد بود که هماهنگی بین اجزای سیستم محقق شود. بلاک‌‌چین می‌تواند به کاهش هزینه‌های رسیدن به این هماهنگی کمک کند. درواقع با استفاده از قراردادهای هوشمند به عنوان نقطه اتصال قابل‌‌اطمینان بین اجزای یک سیستم، می‌توان هزینه‌ها را کاهش داد و ناکارآمدی‌‌های مدیریتی را به صفر رساند.

۲- تضاد منافع میان طرفین قرارداد (مشتریان، نمایندگان فروش و شرکت بیمه): همان‌طور که پیش‌‌تر اشاره شد، در صنعت بیمه تضاد منافع میان طرفین قرارداد وجود دارد و این تضاد بخشی از ماهیت صنعت بیمه است. در این صنعت، مشتری به دنبال کاهش بدهی مالی خود هنگام وقوع یک رویداد (نظیر حادثه، یا تاخیر پرواز و...) است، درحالی که نماینده فروش به دنبال بیشتر کردن فروش و کسب حداکثر کارمزد بوده و حتی چشم‌‌پوشی در برآورد میزان ریسک مشتری نیز برایش مطلوبیت دارد، و در نهایت مدیر بیمه که به دنبال کاهش ریسک و کسب بیشترین بازدهی برای محصولات بیمه‌‌ای خودش است. با اینکه در صنعت بیمه، ارزیابان و کارشناسان مستقل برای جبران تضاد منافع وجود دارد، همچنان این بیمه‌‌گر است که هزینه کارشناس را پرداخت می‌کند. بلاک‌‌چین می‌تواند مشکل تضاد منافع را با به‌‌کارگیری کارشناسان واقعا مستقل از بیمه‌‌گر، که عملکردی شفاف و قابل حسابرسی توسط کل شبکه بلاک‌چین دارند، حل کند.

۳- عدم تقارن اطلاعات میان طرفین قرارداد: در عدم تقارن اطلاعات، ناآگاهی هر یک از طرفین قرارداد بر خروج بازار از بهینگی و تعادل تاثیر می‌‌گذارد. عدم تقارن اطلاعات به‌‌تنهایی می‌تواند منبع ناکارآمدی و هزینه‌های بالای مبادلاتی باشد. این موضوع ازآنجا در صنعت بیمه پررنگ است که شرکت‌‌های بیمه داده‌ها و اطلاعات را در بانک‌های اطلاعاتی خود جمع‌آوری کرده و اغلب از به اشتراک‌‌گذاری آنها خودداری می‌کنند. همین دانش شرکت‌‌های بیمه ناشی از تجزیه‌‌وتحلیل داده‌ها است که سطح اطلاعات بیمه‌‌گر را به حدی فراتر از سایر طرفین قرارداد بیمه رسانده و تقارن اطلاعاتی را به زیان آنها کاهش می‌دهد. در نتیجه، ازآنجا که استدلالات تاثیرگذار بر تصمیمات شرکت‌‌های بیمه برخاسته از این داده‌ها هستند، به چالش کشیدن آنها برای سایر طرفین قرارداد بیمه دشوار خواهد شد. اما در یک محیط بلاک‌چین، تمامی داده‌های بنیادین و تصمیمات مبتنی بر داده‌ها می‌توانند به‌‌صورت کاملا شفاف و عینی تایید شوند.

۴- دسترسی به تجمع ریسک (Risk Pool): تجمع ریسک یکی از ابزارهای جذاب سرمایه‌‌گذاری در صنعت کنونی بیمه است. لیکن دسترسی به این ابزارها -در حال حاضر- برای عموم آزاد نبوده و سود حاصل از آن تنها به نفع حلقه کوچکی از سرمایه‌‌گذاران است. بلاک‌چین می‌تواند دسترسی به این ابزار یا ابزارهای مشابه را با توکن‌‌سازی -مثلا توکن‌‌های تجمع ریسک- در اختیار عموم قرار دهد. از سوی دیگر، با افزایش تمایلات عمومی به استفاده از راهکارهای مالی مبتنی بر بلاک‌چین (نظیر امور مالی غیرمتمرکز، ابزارهای مشتقه رمزنگاری‌‌شده و...)، بیمه غیرمتمرکز این امکان را فراهم می‌کند که محصولات بیمه‌‌ای جهت پوشش مخاطرات فعالیت‌‌های مالی غیرمتمرکز توسعه یابند. همان‌طور که طی سنوات گذشته نیز شاهد بوده‌‌ایم، فعالیت‌‌های مالی مبتنی بر بلاک‌چین از مخاطرات به دور نیستند؛ مواردی نظیر حملات سایبری به صرافی‌‌های رمزارز و کیف پول‌‌های دیجیتال، هک شدن آدرس‌‌های مورد استفاده در قراردادهای هوشمند، از بین رفتن وثایق وام‌‌گیرنده در وام‌‌دهی کریپتو، نوسانات مدام در ارزش کریپتوها و...

بر پایه مجموعه این نیازها است که محصولات بیمه‌‌ای جدید برای پوشش مخاطرات معرفی می‌شوند. هم‌‌اکنون، محصولات معرفی‌‌شده توسط پلتفرم‌‌های بیمه غیرمتمرکز موجود در بازار مالی جهانی محافظت کاملی از مخاطرات احتمالی را ارائه می‌دهند که نه‌‌تنها کاربران را ایمن کرده و خطرات فنی و مالی را پوشش می‌دهند، بلکه کل فرآیند ارسال، پردازش و پرداخت‌‌ را بسیار ایمن، قابل‌‌اعتماد و شفاف ساخته و باعث توسعه فعالیت‌‌های بیمه‌‌ای شده‌‌اند؛ جدول ۱، مشخصات برخی از پلتفرم‌‌های بیمه غیرمتمرکز را ارائه می‌کند.