آینده روابط پس از طلاق

در سه سال و نیم اخیر به‌ویژه در یک سال گذشته تصمیم‌گیری‌ها در حوزه سرمایه‌گذاری شرکت‌ها به تعویق افتاده و خانوارها تصمیم‌های بزرگ مالی خود را به بعد از مشخص شدن سرنوشت برنامه جدایی موکول کرده‌اند. باید به این موضوع اشاره کرد که فقدان شفافیت که حاصل همه‌پرسی سال ۲۰۱۶ است حتی با تصویب برنامه جدایی در پارلمان انگلستان پایان نمی‌یابد و حداقل یک دهه طول می‌کشد تا شرایط به حالت عادی بازگردد. در این مدت، نرخ رشد اقتصادی انگلستان پایین‌تر از دیگر کشورهای اروپایی خواهد بود.

قانون‌گذاران انگلستان اکنون در حال بررسی تصمیمی هستند که باید درباره برنامه جدایی بگیرند. گزینه اول تصویب این برنامه است. اگر چنین شود جدایی وارد مرحله بعد می‌شود یعنی مرحله آغاز مذاکرات دو طرف درباره روابط تجاری در آینده. گزینه دوم، رد برنامه ارائه شده از سوی بوریس جانسون است. در این حالت یا بریتانیا بدون برنامه مورد تصویب مجلس از اتحادیه اروپا خارج می‌شود یا مهلت خروج تمدید خواهد شد. تمام این سناریوها مستلزم مذاکرات طولانی است. برنامه جدایی صرفا «لایحه طلاق» است و تمامی ترتیبات مربوط به آینده روابط دو طرف، روابط تجاری انگلستان با جهان و... باید مورد مذاکره قرار گیرد. برای درک دشواری مسیر پیش‌رو، ذکر این واقعیت ضروری است که کانادا و اتحادیه اروپا پس از ۷ سال مذاکره توانستند به یک پیمان تجاری دست پیدا کنند و یک سال هم زمان گذشت تا این پیمان به تصویب رسید.

مجلس انگلستان از رای دادن به برنامه ارائه شده از سوی آقای جانسون اجتناب کرده و این به آن معناست که ریسک جدایی بدون برنامه همچنان باقی است. بانک مرکزی انگلستان چند روز پیش در یک گزارش تایید کرد که ابهام‌های حاصل از بن‌بست کنونی، بر سرمایه‌گذاری‌ها، قیمت دارایی‌ها در این کشور و جریان سرمایه‌گذاری خارجی به انگلستان تاثیرات منفی گذاشته است. از سوی دیگر موسسه «مرکز اصلاح اروپایی» مستقر در لندن در گزارش جدید خود آورده است بزرگ‌ترین قربانی برگزیت، سرمایه‌گذاری شرکت‌ها بوده است. مدیر بانک یو‌بی‌اس نیز هشدار داده که برگزیت می‌تواند سبب کاهش قابل‌ملاحظه و طولانی مدت سرمایه‌گذاری‌ها شود.

تردیدی وجود ندارد که حتی اگر برنامه ارائه شده از سوی آقای جانسون به تصویب پارلمان انگلستان برسد، تنها بخشی از مسیر طی شده و تعداد گزینه‌های پیش‌رو در حوزه سیاسی و اقتصادی در کوتاه‌مدت کمتر می‌شود، اما ابهام‌ها درباره شکل نهایی جدایی، روابط دو طرف و بسیاری دیگر از مسائل مربوط به این جدایی باقی خواهد ماند. برخی کارشناسان معتقدند انتخابات عمومی در آینده نزدیک برگزار خواهد شد. تعدادی از احزاب مخالف ممکن است برای تصویب همه‌پرسی جدید فشار وارد کنند. همچنین ممکن است کل موضوع جدایی منتفی شود. در واقع تاکنون عملا هیچ پیشرفتی رخ نداده است.

روز شنبه هنگامی که آقای جانسون برنامه جدید را به پارلمان ارائه کرد آن را شانسی برای از میان بردن تفرقه سیاسی در انگلستان توصیف کرد، اما در پایان آنچه رخ داد به روشنی نشان داد غلبه بر شکاف‌های موجود تا چه حد دشوار است. اگر برنامه یاد شده تصویب می‌شد آقای جانسون می‌توانست به خود تبریک بگوید و خود را کسی توصیف کند که توانسته برگزیت را به سرانجام برساند، اما از پیش مشخص بود که این برنامه تصویب نمی‌شود و نمایندگان خواستار بررسی دقیق آن خواهند شد. واقعیت این است که بسیاری از نگرانی‌ها درباره برگزیت که طی سال‌های اخیر در ذهن مردم و سیاستمداران انگلیسی بوده از جمله تبعات اقتصادی آن و احتمال چند تکه شدن بریتانیا، همچنان باقی است حتی اگر برنامه آقای جانسون به تصویب پارلمان می‌رسید.

این برنامه نیز نقایصی دارد و مساله ایرلند شمالی در مرکز بحث‌های باقی‌مانده خواهد ماند. پیش‌بینی‌های لازم درباره ارتباط ایرلند شمالی با اتحادیه اروپا پس از جدایی انگلستان از این اتحادیه انجام نشده است. این یک عامل مهم نگرانی برای حزب دموکراتیک اتحاد طلب ایرلند شمالی است که از برنامه آقای جانسون حمایت نمی‌کند. اعضای این حزب نگران آن هستند که برنامه جدید سبب جدایی انگلستان از ایرلند شمالی و در نهایت متحد شدن ایرلند شمالی با جمهوری ایرلند شود. موضوع بعدی، اسکاتلند است. سر وزیر و رهبر حزب ملی‌گرای اسکاتلند خواهان برگزاری همه‌پرسی دوم بر سر موضوع استقلال اسکاتلند هستند. پنج سال پیش مردم اسکاتلند به باقی ماندن به‌عنوان بخشی از بریتانیا رای دادند، اما شبیه رای دهندگان ایرلند شمالی، اسکاتلندی‌ها در سال ۲۰۱۶ خواستار باقی ماندن در اتحادیه اروپا شدند.

همان‌طور که گفته شد اگر برنامه ارائه شده از سوی آقای جانسون تصویب می‌شد اساس روابط کنونی انگلستان با اتحادیه اروپا حداقل تا پایان سال آینده تغییر نمی‌کرد، زیرا در این دوره، مذاکره‌کنندگان باید پیمان بالقوه تجارت آزاد را آماده و دیگر جنبه‌های روابط اتحادیه اروپا و انگلستان را مشخص می‌کردند. نمایندگان پارلمان نگران آن بودند که طرفداران سرسخت جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا، مذاکرات را به بن‌بست بکشانند و اگر چنین شود ترتیبات کنونی در زمینه روابط دو طرف از میان می‌رود و از برخی جهات تبعات اقتصادی این امر شبیه جدایی بدون برنامه است. در نظرسنجی‌های جدید تمایل مردم به باقی ماندن انگلستان در اتحادیه اروپا افزایش یافته است. یک دلیل این تغییر، برخی تحولات جمعیت شناختی است. برای مثال، کسانی که در سه سال و نیم اخیر به سن رای دادن رسیده‌اند عموما خواهان باقی ماندن انگلستان در اتحادیه اروپا هستند. پس از بیش از سه سال، کاملا اثبات شده که برگزیت یک موضوع غیرقابل پیش‌بینی است و عوامل موثر بر آن دائما در حال تغییر هستند، اما درباره یک موضوع قطعیت وجود دارد و آن اینکه نهایی شدن این برنامه سال‌ها زمان خواهد برد.