تنگدستان در قاره سیاه

طی یک دهه اخیر نابرابری درآمدی به سرعت افزایش یافته و یک عامل افزایش نابرابری‌ها در جهان همین است. نظریه‌هایی که برندگان جایزه نوبل در رشته اقتصاد مطرح می‌کنند، اغلب اوقات پس از مدتی شکل و وضعیت جدید پیدا می‌کند، به این معنا که می‌تواند اثرات بسیار فراگیرتر بر حوزه‌هایی نظیر سیاست‌های دولت‌ها و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری بگذارد.

این یک جنبه مهم از جایزه نوبل اقتصاد است و اگر یافته‌های اقتصاددان‌های برنده این جایزه حاوی راهکارهایی برای غلبه بر مشکلات فوری و اضطراری بشر از جمله فقر باشد می‌توان امیدوار بود دولت‌ها و سیاست‌گذاران در آینده تصمیم‌هایی دقیق‌تر و موثرتر اتخاذ کنند و به تدریج شاهد حل مشکلات باشیم. جنبه دیگر اهمیت جایزه نوبل اقتصاد، معطوف شدن توجهات به موضوعاتی است که اقتصاددان‌ها روی آنها کار می‌کنند. معمولا اقتصاددان‌ها با مشاهده واقعیت‌ها و بررسی پرسش‌ها، یک حوزه را برای فعالیت تحقیقاتی انتخاب می‌کنند و در اغلب موارد، جایزه نوبل به افرادی اعطا می‌شود که در حوزه علمی و پژوهشی خود دستاوردی بزرگ ارائه می‌کنند.

اعلام اسامی و علت اعطای جایزه، انگیزه‌بخش است و انگیزه‌های بزرگ برای حضور دیگر دانشمندان و گسترش تحقیقات در این زمینه‌ها فراهم می‌کند. این امیدواری وجود دارد که با اعلام اسامی برندگان امسال جایزه نوبل در رشته اقتصاد، هم موضوع اقتصاد توسعه بیشتر مورد توجه اقتصاددان‌ها قرار گیرد و هم روش تجربی این اقتصاددان‌ها ازسوی دیگران استفاده شود. و موضوعی که به همین اندازه اهمیت دارد این است که روش‌های عملی در اختیار دولت‌ها قرار خواهد گرفت تا به شکل موثرتر با فقر و بیماری‌ها مبارزه شود.

دستاوردهای نظری در حوزه اقتصاد نمی‌تواند به اندازه راهکارهای عملی و امتحان شده، راه پیش روی سیاست‌گذاران را روشن کند. در اینجا لازم است به موضوع گسترش فقر در جهان اشاره شود. بنا به اعلام بانک جهانی، تا سال ۲۰۳۰ حدود ۹۰ درصد فقرای جهان در آفریقا زندگی خواهند کرد؛ زیرا توانایی مالی دولت‌ها در سرتاسر این قاره برای سرمایه‌گذاری در برنامه‌های کاهش فقر محدود است و نرخ رشد اقتصادی در سطوح بسیار پایین قرار دارد. در سال ۲۰۱۵ سهم فقرای ساکن در قاره آفریقا از کل فقرای جهان ۵۵ درصد بود. اگر رهبران کشورهای آفریقایی اقدامات موثر و فوری برای مبارزه با فقر انجام ندهند، پیش‌بینی بانک جهانی تحقق خواهد یافت.

در گزارش جدید بانک جهانی که هفته گذشته منتشر شد پیش‌بینی نرخ رشد اقتصادی کشورهای آفریقایی پایین آورده شده است. علت این امر، کاهش قیمت مواد خام است که از سال ۲۰۱۴ آغاز شده است. سرعت کاهش فقر در آفریقا کم شده و قدرت مالی دولت‌ها برای اجرای برنامه‌های مبارزه با فقر کمتر از قبل است. بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ درصد جمعیت آفریقایی که با روزی کمتر از ۹/ ۱ دلار زندگی می‌کردند کاهش یافت، اما رشد سریع جمعیت سبب شد تعداد فقرا به سرعت افزایش یابد. بانک جهانی توصیه کرده که سیاست‌های مبارزه با فقر باید هر چه سریع‌تر اجرا شود؛ اما عمل به این توصیه به بودجه نیاز دارد.

این در حالی است که بدهی دولت‌های آفریقایی از ۳۶ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۳ به ۵۵ درصد در سال گذشته افزایش یافته است. ضعف در اقتصاد جهان سبب افت قیمت مواد خام صادراتی آفریقا شده است. در چنین شرایطی، معرفی روش‌های موثر برای مبارزه با فقر و پیشگیری از بیماری‌ها خبری بسیار خوب است. در عمل، روش این سه اقتصاددان برنده جایزه نوبل، کارآیی سرمایه‌گذاری و سیاست‌ها را بالا می‌برد و این یکی از عواملی است که جهان به آن بسیار نیاز دارد. فقر در کودکان یک جنبه یا بعد جدید در داستان فقر در جهان است که توجه به آن اخیرا افزایش یافته است. نیمی از فقیرترین انسان‌های روی کره زمین کودک هستند و این در حالی است که کودکان ۳۰ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. سرمایه‌گذاری موثر برای غلبه بر فقر کودکان یک سرمایه‌گذاری بسیار مفید است که اثرات آن در سال‌های آینده بسیار بیشتر احساس خواهد شد؛ زیرا کودکان فقیر امروزی سال‌های بعد به والدین کودکان آینده تبدیل می‌شوند. اگر با بهره‌گیری از روش‌های تجربی و پژوهش‌های میدانی بتوان چرخه فقر را از میان برد شرایط برای بهبود شرایط زندگی ده‌ها و صدها میلیون نفر در سرتاسر جهان فراهم خواهد شد.