همه بازیگران بزرگ

از زمانی که چند نفتکش در خلیج فارس مورد حمله قرار گرفتند، انتظار می‌رفت بر شدت تنش‌ها افزوده شود. در آن زمان ایالات‌متحده ایران را عامل این حملات معرفی کرد، اما ایران این ادعا را رد کرده است. ایران، ایالات‌متحده، عربستان و رژیم اسرائیل طرف‌های منازعاتی هستند که در هفته‌های اخیر مشاهده شده و هر یک به شکلی از شدت پیدا کردن تنش تاثیر خواهند پذیرفت. در ادامه به وضعیت هر یک اشاره می‌کنیم. از زمان خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای ایران در سال گذشته میلادی، روابط بین دو کشور خصمانه‌تر شده و تنش‌ها شدت پیدا کرده است. سه ماه پیش آمریکا بر حضور نظامی خود در منطقه افزود و اخیرا برنامه اعزام ۵۰۰ سرباز آمریکایی به عربستان و چندین اقدام دیگر در دستور کار واشنگتن قرار گرفته است. بدون تردید ایران تحت تاثیر این روند احساس تهدید می‌کند، اما ایران صرفا با آمریکا در تنازع به سر نمی‌برد. ایران و عربستان نیز روابط خوبی ندارند زیرا هر دو کشور به دنبال افزایش نفوذ خود در منطقه هستند و رقیب محسوب می‌شوند. و نیز باید به این موضوع اشاره شود که تحریم‌های فراگیر که از سوی آمریکا علیه ایران اعمال شده، فشارهای بزرگی بر اقتصاد این کشور وارد کرده و مدتی است ایران برای رهایی از این فشارها تصمیم گرفته از میزان پایبندی خود به پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بکاهد.

با این کار کشورهای اروپایی امضاکننده پیمان هسته‌ای مجبور خواهند شد اقداماتی برای حفظ آن انجام دهند و احتمال دارد تحت تاثیر این اقدامات، بخشی از فشارها کاهش یابد. ایران اکنون تحت تحریم‌های فراگیر قرار گرفته و صادرات نفت آن به شدت کاهش یافته است. در واقع حداکثر فشارها بر ایران وارد شده، در نتیجه بعید است امکان افزایش فشار از سوی آمریکا یا اروپا وجود داشته باشد. در نتیجه حتی اگر شرایط در خلیج فارس وخیم‌تر شود و انگلستان در کنار آمریکا قرار گیرد، یعنی تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کند، وضعیت از آنچه هست خیلی سخت‌تر نخواهد شد. کشور دیگری که در منطقه حضور دارد و زمینه شدت یافتن تنش‌ها را فراهم کرده آمریکاست که با هدف وادار کردن ایران به مذاکره مجدد و تغییر محتوای پیمان هسته‌ای، از این پیمان خارج شده و تحریم‌های سختگیرانه‌ای بر ایران اعمال کرده است. به نظر می‌رسد ترامپ امیدوار بود تحریم‌ها خیلی زود به نتیجه برسد اما اکنون اشتباه بودن این دیدگاه اثبات شده است و نیز ترامپ با یک احتمال یعنی اختلال در مسیر عبور نفت از تنگه هرمز مواجه است که رخ دادن آن بسیار خطرناک است.

به همین دلیل آمریکا کاری نخواهد کرد که تنش‌ها شدت پیدا کند و اقداماتی نظیر اعزام نیرو به عربستان اقدامی نمادین محسوب می‌شود. ترامپ از رشد قابل ملاحظه قیمت نفت وحشت دارد و نیز اگر تنش نظامی رخ دهد، محبوبیت او در آمریکا بیش از پیش کاهش خواهد یافت. از پیش تعداد زیادی از مردم آمریکا از سیاست خارجی ترامپ ناراضی هستند. عربستان که یک متحد بزرگ ایالات‌متحده محسوب می‌شود از سال‌ها پیش همواره نگران گسترش نفوذ ایران در منطقه بوده است. بن سلمان برای جلوگیری از گسترش نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه جنگی را با یمن آغاز کرده، اما پس از چند سال، هیچ یک از اهداف عربستان در این جنگ تحقق نیافته است. هزینه این جنگ برای عربستان بسیار بالاست و جایگاه بین‌المللی این کشور را تضعیف کرده است. عربستان مایل است بدون احساس تهدید به صادرات نفت ادامه دهد و تنش در خلیج فارس منافع عربستان را تهدید می‌کند. به این ترتیب عربستان با هرگونه تشدید تنش‌ها در این منطقه مخالف است.

از سوی دیگر رژیم اسرائیل اکنون بیش از گذشته از جانب ایران احساس تهدید می‌کند. حضور نظامی ایران در سوریه یک تهدید بزرگ برای امنیت اسرائیل است. اما شدت پیدا کردن تنش‌ها در خلیج فارس می‌تواند تهدید علیه رژیم اسرائیل را بیشتر کند. می‌توان گفت بازیگران منطقه‌ای و ایالات‌متحده خواهان درگیری نیستند. اما اگر وضعیت کنونی مدیریت نشود، ممکن است هر اتفاقی رخ دهد. احتمال آنکه پس از مدتی تنش‌های حاصل از توقیف نفتکش‌ها به شکل دیپلماتیک از میان برود وجود دارد، اما شرایط کلی در خاورمیانه مادام که فشار بر اقتصاد ایران شدید است پر تنش باقی خواهد ماند.