فشار آمریکا موثر است؟

کارشناسان معتقدند تحریم‌ها زیان‌های بزرگ آشکار و پنهانی به اقتصاد نفتی ایران وارد کرده و اکنون این اقتصاد نسبت به قبل آسیب‌پذیرتر است اما تا فروپاشی آن راهی طولانی در پیش است و اصلا نمی‌توان اقتصاد ایران را با اقتصاد ونزوئلا مقایسه کرد. یکی از تحلیلگران گروه یورآسیا می‌گوید: «اقتصاد ایران در وضعیت خوبی قرار ندارد، اما وخامت اوضاع آن به میزانی که برخی کارشناسان و مقامات دولت آمریکا تصور می‌کنند نیست. البته شرایط به تدریج بدتر خواهد شد.»

تحریم‌های یک جانبه آمریکا که البته سبب کاهش شدید صادرات نفت ایران و خروج شرکت‌های بزرگ از این کشور شده، لطماتی به اقتصاد ایران وارد کرده، اما تا فروپاشی کامل اقتصاد ایران فاصله زیادی وجود دارد، به همین دلیل شرایط اقتصادی کنونی یک تهدید برای ادامه حیات حکومت ایران محسوب نمی‌شود. شرایط حاکم بر اقتصاد ایران تا اندازه زیادی به عملکرد اروپا و چین وابسته است. اکثر دولت‌های اروپایی، چین و روسیه اقدام آمریکا در اعمال مجدد تحریم علیه ایران را نادرست می‌دانند. اما حمایت‌ها از پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ تا اندازه زیادی سیاسی بوده است. برای مثال در نشست ورشو، حضور نیافتن آلمان و فرانسه و نمایندگان اتحادیه اروپا تاثیر تلاش‌های آمریکا در اعمال فشار بر ایران را کاهش داد و مشخص شد، آمریکا باید به تنهایی سیاست اعمال حداکثر فشار بر ایران را دنبال کند.

اما خبر بد برای ایران این است که اکنون یعنی تنها چند ماه پس از آغاز تحریم‌های آمریکا علیه بخش نفت این کشور، اقتصاد ایران در وضعیت بدی قرار دارد: ارزش پول ملی به شدت کاهش یافته، نرخ تورم بالا رفته و نرخ بیکاری همچنان بالاست. همچنین تولید ناخالص داخلی سال قبل کاهش یافته و امسال نیز کاهش خواهد یافت. صادرات نفت و درآمدهای نفتی کاهش یافته و تحریم آمریکا علیه مبادلات مالی از فعالیت‌های اقتصادی در بخش‌های دیگر از جمله صنعت خودرو کاسته است. این وضعیت در آینده سخت‌تر می‌شود زیرا فشار آمریکا افزایش خواهد یافت. سوء مدیریت اقتصاد به رشد فساد مالی، افزایش نرخ تورم و نرخ بیکاری و کاهش سرمایه‌گذاری خارجی منجر شده است. وضعیت بودجه دولت ایران سال قبل نگران‌کننده بود و امسال بدتر خواهد شد. بودجه سال جاری نشان می‌دهد دولت ایران به تداوم صادرات نفت در سطوح کنونی امیدوار است. اما این امیدواری چندان منطقی نیست، زیرا دولت آمریکا قصد دارد بیش از پیش از صادرات نفت ایران بکاهد.

چین و هند تاکنون در برابر فشار آمریکا برای کاهش شدید خرید نفت از ایران مقاومت کرده‌اند و به احتمال زیاد در ماه‌های آینده خرید نفت آنها از ایران خیلی کاهش نمی‌یابد. همچنین اگر ونزوئلا در فروش نفت دچار مشکل شود، دولت آمریکا به راحتی نمی‌تواند در مسیر حذف نفت ایران از بازارهای جهان حرکت کند. اما کارشناسان معتقدند حتی اگر فروش نفت ایران از ماه می ‌به بعد در سطح کنونی باقی بماند شرایط اقتصادی ایران دشوارتر خواهد شد. دولت ایران دچار کسری عظیم بودجه است و خرید مواد اولیه از خارج دشوارتر شده است. راه پیش روی دولت ایران طی ماه‌های آینده هموار نیست اما بسیار بعید است شرایط بد اقتصادی به تنهایی سبب شود دولت ایران تغییر رفتار دهد. برعکس تجربه نشان داده افزایش فشارها سبب می‌شود حکومت ایران رفتاری تندروانه‌تر داشته باشد.