لغو تحریم‌ها کافی است؟
موضوع نخست این است که پیش‌شرط آمریکا برای لغو تحریم‌های کره‌شمالی مسلما مورد پذیرش پیونگ یانگ قرار نخواهد گرفت. آمریکا همواره خلع سلاح کامل اتمی و موشکی کره‌شمالی را مقدمه لغو فشارهای اقتصادی توصیف کرده، در حالی که موضع کره‌شمالی دقیقا عکس این است؛ به این معنا که پیونگ یانگ لغو تحریم‌ها را مقدمه کاهش فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی می‌داند. نکته مهم دیگر این است که حتی اگر به هر روش تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل و آمریکا علیه کره‌شمالی لغو شود، این کشور به دلایل مختلف نمی‌تواند به یک اقتصاد پیشرو و قدرتمند تبدیل شود.
شرکت مشاوره ریسک «وریسک ماپل کرافت» در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده است که نوع حکومت کره‌شمالی که یک حکومت مستبد است، سبب شده این کشور خطرناک‌ترین کشور برای سرمایه‌گذاران خارجی محسوب شود. در واقع ساختار سیاسی و اقتصادی کره‌شمالی به شکلی است که حتی اگر روزی تحریم‌ها علیه این کشور لغو شود، ریسک‌هایی که متوجه سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در این کشور است بسیار بالاست. توییت‌های مکرر ترامپ در زمینه متحول شدن شرایط اقتصاد کره‌شمالی در صورت لغو تحریم‌ها بیشتر جنبه شعار و تبلیغات دارد و جامعه سرمایه‌گذاران بین‌المللی می‌دانند که تحقق این پیش‌بینی مستلزم تغییراتی است که بعید است رخ دهد.
شرکت «وریسک ماپل کرافت» برای آزمودن ادعاهای ترامپ معیارهایی را در ۱۹۸ کشور جهان بررسی کرده است. برای ارزیابی میزان جذابیت هر کشور برای سرمایه‌گذاران خارجی طیفی از عوامل از جمله احترام به حقوق بشر، رعایت حقوق دارایی‌های معنوی و استحکام سیستم قانونی بررسی شده است. در این بررسی کره‌شمالی از هر جهت بدترین شرایط را برای سرمایه‌گذاران خارجی دارد. در واقع ریسک‌هایی که در کره‌شمالی وجود دارد در هیچ کشور دیگری در جهان مشاهده نمی‌شود. لغو تحریم‌های کره‌شمالی به تنهایی کافی نیست. برای جذاب شدن این کشور کیم جونگ اون باید در کل سیستم سیاسی و اقتصادی کشور اصلاحاتی انجام دهد و تحقق این شرط تقریبا غیرممکن است و به همین دلیل است که رهبر کره‌شمالی با وعده تبدیل شدن این کشور به یک قدرت اقتصادی به امتیازدهی تشویق نمی‌شود.
به نظر می‌رسد حتی فکر کردن درباره اینکه رهبران کره‌شمالی به اصلاحات اقدام کنند اشتباه است، زیرا یکی از اقدامات در این جهت، کاهش کنترل سرکوبگرانه بر جامعه است. در واقع اگر قرار است کره‌شمالی حتی برای سرمایه‌گذاران بی‌توجه به مسائل سیاسی کشوری جذاب باشد رهبر آن باید شخصا در شیوه حکومت خود تغییرات بزرگ ایجاد کند. اما در این حالت او چیز زیادی به دست نمی‌آورد، در حالی که خیلی چیزها را از دست خواهد داد.
تعطیل کردن اردوگاه‌های کار اجباری نخستین قدم است اما این اقدام در کنار تغییر بنیادی سیستم قانونی و نقش نهادهای کره‌شمالی، ساختارهای کنونی این کشور را از میان می‌برد و خاندان کیم جونگ اون را در معرض خطر قرار می‌دهد. همچنین اجرای اصلاحات به معنای باز شدن اقتصاد به روی بازیگران مستقل است در حالی‌که در حال حاضر کل سیستم اقتصادی این کشور در اختیار ارتش و حزب کارگران است. هیچ‌یک از این اقدامات محتمل نیست در نتیجه امنیت سرمایه‌گذاران تامین نمی‌شود و باید به فقدان زیرساخت‌های اولیه، کمبود نیروی کار متبحر، آمادگی نداشتن مردم برای تحول و ... نیز اشاره شود.
نکته دیگر این است که همواره مقایسه‌هایی بین آینده کره‌شمالی و ویتنام صورت گرفته و ترامپ گفته است کره‌شمالی می‌تواند از الگوی ویتنام پیروی کند. اما هیچ شباهتی بین دو کشور وجود ندارد و این دو صرفا در داشتن سیستم کمونیستی در گذشته مشترک هستند. رهبران ویتنام اصلاحات فراگیر را اجرا کردند و به تحول پایبندی کامل داشتند. اما نشانه‌های آمادگی کره‌شمالی برای چنین کاری کم است. ویتنام که روزگاری کشوری منزوی بود و یک کشور بسیار فقیر محسوب می‌شد، طی سه دهه اخیر به یک مرکز بزرگ تولید کارخانه‌ای در جنوب شرق آسیا تبدیل شده است. شرکت‌های بزرگ بین‌المللی نظیر نایک، اینتل، سامسونگ و آدیداس کارخانه‌هایی در این کشور احداث کرده‌اند. ویتنام سال‌هاست صادر‌کننده منسوجات، تجهیزات الکترونیکی و لوازم منزل و... است و در حال حاضر از هر ۱۰ گوشی تلفن همراه هوشمند در جهان یکی در ویتنام تولید می‌شود.
رشد اقتصادی ویتنام در سال ۱۹۸۶ یعنی سال آغاز اصلاحات اقتصادی ۸/ ۲ درصد بود. اما این رقم سال گذشته به ۱/ ۷ درصد رسید که بالاترین میزان در یک دهه اخیر است. توانایی ویتنام در تداوم رشد بالای اقتصادی در حالی که رشد اقتصاد جهان در حال کاهش است، توجه بسیاری از کارشناسان و رهبران کشورها را جلب کرده است. ثبات سیاسی در بحبوحه تحولات عمیق اقتصادی همواره به‌عنوان یک الگو مطرح بوده است. نکته جالب که از دید رهبران کره‌شمالی دور نمانده این است که یک حزب سیاسی یعنی حزب کمونیست از سال ۱۹۴۵ یعنی سال استقلال ویتنام در این کشور حاکم بوده است. شاید بتوان گفت ویتنام واقع‌بینانه‌ترین الگو برای راه پیش روی کره‌شمالی است که در آن یک کشور تک‌حزبی با روابط خصمانه با آمریکا به یک کشور با ثبات از لحاظ سیاسی، با رشد بالای اقتصادی و روابط خوب با همسایگان تبدیل شده است.
از دید بانک جهانی ویتنام هنوز برای سرمایه‌گذاران خارجی یک مقصد کم‌ریسک نیست، اما وضعیت کنونی ویتنام نسبت به چند دهه پیش بسیار بهتر است و این تحول مثبت حاصل آزاد شدن بخش خصوصی و باز شدن درهای کشور به روی سرمایه‌گذاران خارجی است. طی سال‌های اخیر بیش از ۱۰ هزار شرکت خارجی که عموما در حوزه تولید کالا فعالیت می‌کنند در ویتنام حضور پیدا کرده‌اند و این کشور توانسته است از این شرایط به بهترین وجه استفاده کند. اما همه این پیشرفت‌ها حاصل عزم دولت در اصلاح ساختار اقتصادی، استفاده از شرکت‌های خارجی، ثبات سیاسی، تغییر ساختارهای قانونی برای حمایت از سرمایه‌گذاران خارجی و سرمایه‌گذاری عظیم در سرمایه انسانی و فیزیکی بوده است.
رهبر کره‌شمالی طی سال‌های اخیر به برخی بازارهای این کشور اجازه داده توسعه پیدا کنند، مناطق ویژه اقتصادی بیشتری ایجاد شده و از کارخانه‌ها خواسته شده محصولات بیشتری برای تامین سلایق مردم تولید کنند اما به باور تحلیلگران اقتصادی، اگر کره‌شمالی در اجرای اصلاحات بنیادی اقتصادی از جمله باز کردن اقتصاد به روی دنیای خارج و استقبال از سرمایه‌گذاران خارجی موفق نباشد، نمی‌تواند از الگوی ویتنام برای رسیدن به رونق استفاده کند. با آنکه منابع طبیعی، موقعیت ژئوپلیتیک و نیروی کار ارزان کره‌شمالی زمینه‌های مهم برای رونق این کشور هستند، اما کیم جونگ اون باید به تحولات علاقه‌مند باشد و نیز شرایط به شکلی تغییر کند که کره‌شمالی از تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل خارج شود در غیر این صورت احتمال تحول اقتصادی چشمگیر بسیار کم است.
ارسال نظر