بالانس بودجه دولت

در حقیقت امروزه با توجه به کاهش نرخ سود بانکی و بالابودن نرخ سود اوراق نسبت به سود بانکی، شاهد استقبال بیشتر سرمایه‌گذاران نسبت به اوراق بهادار اسلامی هستیم به‌طوری که این امر می‌تواند سرمایه‌های عظیم ملت را تجمیع کرده و به رونق تولید ملی بینجامد.  به‌طوری‌که مشخصه بارز تامین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار اسلامی نوآوری، پویایی، تقویت تدارک وسیع و گسترده منابع مالی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت و همچنین در نظرگرفتن افق زمانی سرمایه‌گذاران و سطح ریسک آنها است. به عبارتی متناسب با نیازهای گوناگون افراد، ابزارهای مالی مختلف تعبیه شده است.

یکی از کارکردهای بازار سرمایه، تجهیز منابع و وجوه مازاد و سوق دادن آن به‌سوی سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های مولد اقتصادی است. تاکنون بازار سرمایه با توسعه بورس‌های مختلف (بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس کالا، بورس انرژی و بورس ایده)، نهادهای مالی مختلف (شرکت‌های تامین سرمایه، شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و...)، ابزارهای متنوع تامین مالی و پوشش ریسک (اوراق اجاره، مرابحه، استصناع، منفعت، رهنی، خرید دین، اختیار معامله، سلف موازی استاندارد، قراردادهای آتی‌، اوراق مشارکت و...) و توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری توانسته است نقشی مهم در جذب مشارکت حداکثری آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی و تامین مالی در کشور ایفا کند. از سوی دیگر فرهنگ غالب تامین مالی در شرکت‌های ایرانی محصور در بازار پول بوده؛ اما در سال‌های اخیر با توجه به توسعه بازار سرمایه در تامین مالی از طریق ابزارهای نوین، افق‌های جدیدی در صنعت مالی کشور ایجاد شده است. با توجه به نبود شناخت کافی نسبت به ابزارهای تامین مالی اسلامی (صکوک)، نیازمند فرهنگ‌سازی و آموزش در این‌خصوص هستیم. به عبارتی بسیاری از شرکت‌های بزرگ آشنایی کافی با ابزارهای تامین مالی اسلامی، ارکان و فرآیند انتشار صکوک ندارند و در این خصوص لازم است گام‌های مفیدی برداشته شود. در واقع فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی نقش مهمی در موفقیت یک ابزار در بازارهای مالی ایفا می‌کند.

در این راستا شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، به‌عنوان یکی از ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک)، وظیفه تاسیس و راهبری نهادهای واسط در بازار سرمایه ایران را عهده‌دار است. در واقع این شرکت نقش امینی را دارد که برای حفظ منافع دارندگان اوراق بهادار اسلامی (صکوک) و حصول اطمینان از عملیات بانی، درخصوص مصرف وجوه، نحوه نگهداری حساب‌ها و صحت صورت‌های مالی و عملکرد اجرایی به‌صورت مستمر رسیدگی و اظهار‌نظر می‌کند.  با نگاهی به حجم اوراق منتشر شده طی سال‌های اخیر مشاهده می‌شود که تاکنون کل صکوک منتشر شده بالغ بر ۲۹۷هزار میلیارد ریال بوده که مبلغ ۱۴۰هزار و ۶۲۹میلیارد ریال آن مربوط به بخش خصوصی و مبلغ ۱۵۶هزار و ۳۸۰میلیارد ریال، جهت تامین مالی بخش دولتی صورت گرفته است. همچنین از ابتدای سال ۱۳۹۷ تاکنون، بیش از ۵۰هزار و ۱۷۰ میلیارد ریال صکوک منتشر شده که بیشترین حجم، به ترتیب مربوط به اوراق اجاره به میزان ۳۶هزار و ۱۷۰میلیارد ریال، اوراق منفعت به میزان ۱۱هزار میلیارد ریال، اوراق رهنی به میزان ۲هزار میلیارد ریال و مبلغ یک هزار میلیارد ریال صکوک مرابحه بوده است.

افزون بر این تاکنون ۲۸ مورد از اوراق، به ارزش ۳۶هزار و ۸۴۷ میلیارد ریال سررسید شده و ۳۸ مورد دیگر نیز در حال معامله هستند.

از سوی دیگر امروزه دولت برای رفع کسری بودجه خود، نیازمند منابع مالی بوده و روش‌های سنتی تامین مالی به‌طور کامل پاسخگوی این نیاز دولت نیست. اکنون طیف گسترده‌ای از ابزارهای بدهی همچون اوراق اجاره، مرابحه و ... وجود دارند که پیچیدگی سایر روش‌های تامین مالی را نداشته و به‌شدت گسترش پیدا کرده و می‌توانند برای جبران کسری بودجه دولت مورد استفاده قرار گیرند. کما اینکه تاکنون دولت برای حل این مساله، انتشارهای موفقی در زمینه انواع اوراق بهادار اسلامی انجام داده، به نحوی که دولت در بودجه سال ۹۸ انتشار ۸۹ هزار میلیارد تومان انواع اوراق مالی اسلامی را پیش‌بینی کرده که از این میزان، ۷۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان مربوط به تسویه بدهی‌ها و اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها و سه میلیارد دلار مربوط به اوراق ارزی مالی اسلامی در نظر گرفته شده است.