این آسیب‌پذیری در نتیجه تمرکز جمعیت و فعالیت‌های اقتصادی در نواحی وسیع و متراکم شهرها، وضعیت نابسامان و بی‌قاعده‌ سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های فرسوده شهری، فقر شهری و عدم پیش‌بینی‌های لازم در طرح‌های توسعه شهری برای کاهش اثرات حوادث، عدم رعایت نکات ایمنی در ساخت‌و‌سازهای شهری و توسعه زیرساخت‌ها به‌طور مداوم افزایش یافته است. فضاهای شهری از ابتدای فرآیند تشکیل و تکوین، فرم و ساختار خاصی برای توسعه انتخاب و در گذر زمان نیز گسترش یافته‌اند. به دلیل عدم توجه به موضوع حوادث، در این فرآیند احتمال آسیب‌پذیری بیشتری می‌رود. دانش شهرسازی با تکیه بر داده‌های جغرافیایی و استفاده از اصول حاکم بر این دانش و ظرفیت‌های موجود در فضاهای شهری می‌تواند اثرات این‌گونه بلایا را تا حد زیادی کاهش دهد. در فضای شهر دامنه خسارتی که یک حادثه به وجود می‌‌آورد، تنها وابسته به قدرت ویرانگری آن نیست. این میزان به وضعیت ساز‌ه‌ها و زیرساخت‌هایی که در معرض حادثه قرار می‌گیرد نیز وابسته است. به‌طور مثال در زلزله سال ۱۳۸۲ بم، بیش از ۳۰هزار نفر کشته شدند؛ درحالی که۴روز بعد از زلزله بم، زلزله‌ای با مقیاس مشابه در شهر سن روبلرز ایالت کالیفرنیا اتفاق می‌افتدکه تنها دو کشته بر‌جا می‌گذارد. به تعبیر دیگر تنها شدت بروز حوادث طبیعی نیست که منجر به پدید آمدن یک فاجعه انسانی یا زیست محیطی می‌شود، بلکه ضایعات عظیم مادی و خسارات اقتصادی ناشی از آنها نیز ابعاد دیگری از این موضوع را تشکیل می‌دهد. شدت و تکرر وقوع این حوادث هر قدر بیشتر باشد، به‌طور حتم میزان تلفات انسانی و خسارت‌های مالی نیز بیشتر می‌شود.

اثرات بلایا به حدی بوده است که بشر دائما درصدد اعتلای دانش خود برای پی بردن به علل آن، پیش‌بینی و مقابله با آنها بوده است. اما به مرور که جمعیت انسانی افزایش می‌یابد و ساخت‌وسازهای شهری و به تبع آن محدوده‌های شهری نیز توسعه پیدا می‌کنند، میزان خسارت احتمالی به نسبت پیشرفت در یافتن راه‌های دفاع و مقابله با بلایای طبیعی بیشتر می‌شود.البته فقط وقوع زلزله‌های خفیف، زلزله‌های بزرگ، سیل و... از جمله بحران‌هایی نیستند که به دلیل عدم ضوابط ایمنی برای بخش زیادی از شهر و شهروندان خطرآفرین می‌شوند. تاب‌آوری و رویکردهای مدیریت بحران برای مقابله با بحران‌های دیگر با درجه آسیب‌پذیری پایین‌تر نیز آماده نیستند. هربار که گوشه‌ای از این پهنه خاکی می‌لرزد یا حادثه غیرمترقبه دیگری در شهر رخ می‌دهد(مثل انتشار بوی نامطبوع در پایتخت که هنوز منشأ آن بعد از گذشت چند هفته مشخص نشده است) بحث مدیریت بحران و عدم آمادگی برای مقابله با بحران‌ها به موضوع روز بدل می‌شود و بعد از چندی مجددا به فراموشی سپرده می‌شود. در صفحه باشگاه اقتصاددانان امروز از صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه‌های مختلف خواسته‌ایم تا مهم‌ترین تکالیف و وظایف مدیریت بحران و سازمان مسوول در این حوزه را مورد بررسی قرار دهند.

 

اخبار مرتبط