الگوی فراگیر رشد

رکس ناتینگ / مارکت واچ پل رومر و ویلیام نوردهاس، اقتصاددان‌های برجسته آمریکایی به دلیل تلاش‌هایی که به نتایج بسیار مهم منجر شد، جایزه امسال نوبل در رشته اقتصاد را تصاحب کردند. آنها سه واقعیت را نشان دادند: آنچه در بلند‌مدت رخ می‌دهد اهمیت دارد، ایده‌ها بسیار اثرگذار هستند و لازم است همه ما برای بهبود شرایط جهان همکاری کنیم.

این دو اقتصاددان به ما یادآوری کردند که مدل‌های بازار آزاد، کامل و بی نقص نیستند و این نقایص گاه تبعات بسیار خطرناکی برای جهان و انسان دارد و در واقع بازار آزاد، سرمایه‌گذاری کافی در ایده‌ها یا فناوری‌ها نکرده است و در حوزه مسائل زیست محیطی، اقداماتی که تاکنون انجام شده به شدت اندک بوده و این وضعیت باید هرچه سریع‌تر تغییر کند در غیر این‌صورت آنچه رخ خواهد داد، غیرقابل بازگشت و فاجعه‌بار خواهد بود. قبل از تحقیقات آقای رومر و آقای نوردهاوس، علم اقتصاد درباره دو عامل بسیار مهم و موثر بر رشد بلندمدت اقتصاد جهان یعنی دانش و طبیعت، حرف زیادی برای گفتن نداشت. این دو نفر برخلاف اکثر اقتصاددانان که به شیوه‌های سنتی و متعارف می‌اندیشند و صرفا به فکر نرخ رشد اقتصاد در چند فصل آینده هستند افق بلندمدت را مورد توجه قرار داده‌اند و دو عامل مهم را که در چند دهه آینده اثرات بسیار بزرگی بر رشد و رونق اقتصادی جهان دارند بررسی کرده‌اند.

در حالی که اقتصاددان‌هایی نظیر جان مینارد کینز صرفا به سوالات مهم نظیر نحوه ایجاد شغل برای همه فکر می‌کردند، دو اقتصاددان برنده جایزه نوبل امسال در رشته اقتصاد، انقلابی بزرگ در نحوه تفکر ما در حوزه رشد اقتصاد در دهه‌ها و سده‌های آینده ایجاد کردند. البته بدون تردید فعالان بورس آمریکا و دولت این کشور صرفا به وضعیت شاخص‌های اقتصادی در چند فصل آینده و بازدهی شرکت‌ها توجه دارند و به آنچه آقای رومر و آقای نوردهاوس بیان کرده‌اند توجه جدی ندارند، اما آینده سریع‌تر از آنچه تصورش را بکنیم فرا می‌رسد. آقای رومر هنگامی که تازه وارد دانشگاه شده بود به این فکر می‌کرد که چرا رشد اقتصاد قبل از انقلاب صنعتی بدون تغییر بوده و از زمان انقلاب صنعتی افزایش پیدا کرده است؟ پاسخ این بود که پس از انقلاب صنعتی انفجاری از فناوری‌ها رخ داد، اما آقای رومر سوالات دیگری نیز داشت. از جمله آنکه چرا رشد اقتصاد در برخی کشورها رخ داده و در برخی مشاهده نشده است. در اکثر مدل‌های اقتصادی، دگرگونی‌ها در حوزه فناوری یک عامل عادی برای تحولات اقتصادی دانسته می‌شود، اما آقای رومر با این دیدگاه مخالف بوده است.

او معتقد است رشد اقتصادی حاصل تولید ایده‌ها و نوآوری‌ها و پذیرش این ایده‌ها و فناوری‌ها بوده است و اگر سیاست‌گذاری‌ها به درستی صورت گیرد محیط برای تداوم نوآوری و رونق اقتصاد در دهه‌ها و سده‌های آینده فراهم خواهد بود. به زبان اقتصاد، آقای رومرو به نظریه رشد همه جانبه اقتصاد باور دارد که در آن سرمایه انسانی، دانش و فناوری در قلب نظریه قرار گرفتند و نه در حاشیه آن. او می‌گوید اگر مایلید اقتصاد رشد پایدار داشته باشد و نرخ رشد افزایش یابد، باید در ایده‌ها، فناوری و نوآوری سرمایه‌گذاری کنیم و این به معنای فدا کردن اندکی از مصرف در حال حاضر برای سرمایه‌گذاری بیشتر در آینده است که البته به رشد پایدار اقتصاد و بهره‌وری و سطح بالاتر رفاه مردم منجر خواهد شد. جنبه دیگر رشد اقتصاد اثرات تغییرات زیست محیطی بر آن است. بشر هزینه‌ای بسیار بالا برای نابودی طبیعت پرداخته و در آینده این هزینه به‌شدت افزایش خواهد یافت، مگر آنکه هر‌چه سریع‌تر اقدامات موثر و بین‌المللی برای مقابله با گرم شدن کره زمین انجام شود.

آقای نوردهاوس به ارائه الگو برای بیان تاثیرات تغییرات منفی آب و هوایی بر رشد اقتصاد جهان اقدام کرده و این یک گام بزرگ برای پیشرفت علم اقتصاد و نیز نجات جهان است. واقعیت این است که این تاثیرات قبلا خیلی روشن نبود و دست‌کم گرفته می‌شد. همچنین فقدان الگوی عملی و ریاضی برای بیان این تاثیرات سبب شده است بسیاری از مردم و حتی کارشناسان تصور کنند این تاثیرات بزرگ نیستند و بی‌مورد درباره آنها اغراق می‌شود. آقای نوردهاوس ابزارهای عملی برای مطالعه اثرگذاری متقابل سطح گازهای گلخانه‌ای، دمای هوا و فواید و هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی مبارزه با گرم شدن کره زمین ابداع کرده و الگوی رشد ارائه‌شده از سوی او تلاشی است برای درک هزینه‌ها و سود هر یک از استراتژی‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای. تمرکز بر این موضوع و رویکرد کمی به موضوع تاثیر تغییرات آب و هوایی بر رشد اقتصاد اهمیت بالایی دارد.