تجارت پرسود فیفا

فیفا اعلام کرده ماموریتش توسعه فوتبال در همه جا و برای همه است. این نهاد یک نهاد غیر انتفاعی است که بخش اعظم درآمد خود را صرف توسعه فوتبال می‌کند. درآمد فیفا حاصل مدیریت مسابقات، بازاریابی مسابقات و فروش حق پخش مسابقات است. بزرگ‌ترین رویداد ورزشی فوتبال جام جهانی است که هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود. دیگر مسابقات از جمله جام قهرمانی قاره‌ها نیز طرفداران زیادی دارد. جام جهانی فوتبال از لحاظ اعداد و ارقام رویدادی بزرگ است. مسلما فیفا تنها نهاد مسوول سازماندهی این رویداد است و به تمام درآمدهای آن دسترسی دارد، اما همه طرف‌های مشارکت‌کننده در جام جهانی سهمی از این درآمد می‌برند. سازماندهی جام جهانی فوتبال به سرمایه‌گذاری‌های عظیم به ویژه برای توسعه زیرساخت‌های مرتبط با برگزاری این رویداد، نیازمند است در نتیجه کشوری که در رقابتی شدید، به‌عنوان میزبان انتخاب می‌شود مورد توجه سرمایه گذاران قرار می‌گیرد.

با توجه به آنکه تعداد زیادی از کشورها خواهان میزبانی مسابقات جام جهانی فوتبال هستند فیفا قدرت چانه‌زنی بالایی دارد و می‌تواند شرایط را تعیین کند. فیفا هیچ نقشی در توسعه زیرساخت‌های کشور میزبان ندارد، اما با فروش حق پخش تلویزیونی مسابقات، حق بازاریابی و تبلیغات و فروش بلیت درآمدی بالا کسب می‌کند و این در حالی است که هزینه‌های آن اندک است. فیفا حقوق اعضای کمیته نظارت و سازماندهی مسابقات، پاداش کشورهای شرکت‌کننده، هزینه حمل و نقل ورزشکاران و اسکان آنها و چند هزینه کوچک دیگر را پرداخت می‌کند البته فیفا برنامه‌های دیگری در حوزه توسعه فوتبال در کشورهای مختلف دارد که هزینه بر است.

با بررسی هزینه‌هایی که فیفا برای برگزاری هر جام جهانی دارد به این نتیجه می‌رسیم که سازماندهی این رویداد ورزشی کاری بسیار پرسود و کم ریسک برای فیفاست. منتقدان می‌گویند این نهاد باید زمینه را برای میزبانی کشورهای کمتر برخوردار نیز فراهم کند و از منابع مالی خود به این کشورها کمک کند. همچنین ضروری است برنامه‌های حمایتی فیفا برای گسترش فوتبال به شکل فراگیرتر انجام شود. فیفا همچنین می‌تواند از اشخاص و سازمان‌های علاقه‌مند دعوت کند تا به برنامه‌های این نهاد کمک مالی ارائه کنند.

اخیر اتهام‌هایی در زمینه سوء مدیریت و رویه‌های غیر قانونی در روند انتخاب کشورهای میزبان جام جهانی فوتبال به فیفا وارد شده است. همچنین رئیس و برخی مدیران فیفا به اتهام فساد مالی دستگیر شدند. فیفا در تاریخ ۱۱۴ ساله خود تنها ۸ رئیس داشته و این امر شک‌برانگیز است. به این ترتیب ضروری است تدابیری برای افزایش شفافیت عملکرد و همچنین افزایش شفافیت مالی فیفا اتخاذ شود. نکته مهم دیگر این است که برخی از کارشناسان می‌گویند فیفا در حالی که هیچ ریسکی در تاسیس زیرساخت‌ها برای برگزاری مسابقات جام‌جهانی نمی‌پذیرد بخشی بزرگ از سود این رویداد ورزشی را به خود اختصاص می‌دهد و این وضعیت باید تغییر کند.

در سال‌های اخیر رویه‌های قدیمی ادامه پیدا کرده و توجه کافی به نقاط ضعف موجود نشده است. این شاید به آن دلیل باشد که کشورهای میزبان معتقدند از برگزاری مسابقات سود کسب می‌کنند. البته در زمینه سودمندی میزبانی برای کشور میزبان تردیدهایی وجود دارد. واقعیت این است که اگر پرسیده شود برگزاری مسابقات جام جهانی چه ارزشی دارد پاسخ دادن دشوار است و پاسخ این سوال به کسی وابسته است که سوال از او پرسیده می‌شود. از دید فیفا، برگزاری جام جهانی بسیار پرسود است و باید به همین روش ادامه پیدا کند، اما اگر از مردم فقیر کشورهایی که میزبان مسابقات هستند این سوال را بپرسید آنها خواهند گفت ترجیح می‌دهند هزینه‌های هنگفت صرف کاهش فقر و بالا بردن سطح استانداردهای زندگی مردم شود.

به نظر می‌رسد ضروری است هم در نحوه مدیریت و عملکرد فیفا و هم در سیاست‌هایی که کشورهای میزبان جام جهانی فوتبال برای برگزاری این رویداد اجرا می‌کنند تغییرات بزرگی ایجاد شود. برخی نقاط ضعف جام جهانی فوتبال غیرقابل رفع هستند. برای مثال تماشای این مسابقات باعث کاهش ساعات کاری مفید در کشورهای مختلف می‌شود. هنگامی که مسابقه در آسیا برگزار می‌شود در اروپا هنوز ساعات کاری آغاز نشده و در آمریکا نیمه‌شب است و هیچ رئیسی دوست ندارد شاهد باشد نیمی از نیروی کار دیر به محل کار می‌رسند و کارآیی لازم را ندارند. همچنین در بسیاری از مواقع هزینه‌های کلی جام جهانی بیش از سودی است که قرار است طی چند سال نصیب میزبان شود. با توجه به موضوعات مختلفی که در ارتباط با جام جهانی مطرح است ضروری است تدابیری برای آغاز رسیدگی به نقاط ضعف اتخاذ شود.