چین برنده بزرگ؟
اکنون این شرکت‌ها باید از ایران خارج شوند در غیر این‌صورت با جریمه‌هایی از سوی آمریکا مواجه خواهند شد. در هر دو حالت این شرکت‌ها زیان خواهند کرد. ایران یک بازار مناسب و بالقوه پر سود برای شرکت‌های خارجی است و اکنون امکان حضور شرکت‌های بزرگ خارجی در این کشور در حال از میان رفتن است البته حتی پس از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بسیاری از بانک‌های غربی درباره جریمه شدن از سوی آمریکا به دلیل همکاری با ایران نگران بوده و از حضور کامل در ایران اجتناب کرده‌اند. تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران که با ادعاهای مختلف اعمال شده عملا از حضور تمام عیار شرکت‌های خارجی در ایران جلوگیری کرده است.
مدیر مبارزه با پولشویی در بانک بارکلیز و بانک سلطنتی اسکاتلند که اکنون در شرکت مشاوره‌ای پارکر فیتس جرالد کار می‌کند، می‌گوید: «اعمال مجدد تحریم‌های فراگیر آمریکا علیه ایران، تامین مالی را دشوارتر خواهد کرد و هر بانکی که در آمریکا فعالیت دارد یا از نظام مالی آمریکا استفاده می‌کند مشمول تحریم‌های یادشده قرار خواهد گرفت و رعایت نکردن این تحریم‌ها سبب جریمه شدن آن می‌شود.»
یکی از مقامات ارشد یک بانک بزرگ اروپایی می‌گوید: «چین جای خالی اروپا و آمریکا را پر خواهد کرد. از پیش از یوآن چین برای تامین مالی برخی پروژه‌ها در ایران استفاده شده است. خروج شرکت‌های اروپایی از ایران راه را برای حضور فراگیرتر بانک‌ها و شرکت‌های چینی در این کشور هموارتر می‌کند. آن دسته از این نهادها که در آمریکا فعالیتی ندارند به راحتی می‌توانند در ایران فعالیت کنند. به‌طور خاص اگر شرکت توتال فرانسه از ایران خارج شود و پروژه ۸/ ۴میلیارد دلاری توسعه میدان گازی پارس‌جنوبی را ترک کند، چین برنده این خروج خواهد بود. شرکت دولتی CNPC چین ۳۰درصد این پروژه را در اختیار دارد. منابع مطلع می‌گویند اگر توتال از این پروژه خارج شود، شرکت چینی سهم آن را تصاحب خواهد کرد. البته شرط تحقق این پیش‌بینی آن است که این شرکت بتواند از تحریم‌ها دور بماند.
شرکت توتال اخیرا اعلام کرده تاکنون کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده است. این رقم در مقایسه با سرمایه‌گذاری سالانه شرکت توتال که ۱۵ تا ۱۷ میلیارد دلار است رقمی ناچیز است اما اثرات حضور توتال در میدان پارس‌جنوبی برای این شرکت بسیار بزرگ بوده است. توتال با انعقاد قرارداد یاد شده عملا توانست رقبای خود را کنار بزند و سودی بالا کسب کند اما اکنون شرایط در حال تغییر است، در واقع توتال با خروج از این پروژه لطمات بزرگی خواهد دید و در مقابل، شرکت چینی CNPC آماده استفاده از این فرصت است.
دیگر گروه‌های تجاری چین نیز برای حضور فراگیر در ایران آماده هستند. یک حقوقدان که متخصص مسائل حقوقی تحریم‌هاست می‌پرسد: آیا چینی‌ها از تحریم‌های ثانویه آمریکا به اندازه کافی هراس خواهند داشت که همکاری در بخش انرژی ایران را متوقف کنند؟ او خود در پاسخ می‌گوید: «به احتمال زیاد چنین هراسی وجود ندارد زیرا شرکت‌های چینی ریسک مجازات شدن از سوی آمریکا را بسیار پایین می‌دانند. بسیاری از شرکت‌های چینی در مقایسه با شرکت‌های اروپایی ارتباط‌های محدودتری با آمریکا دارند و میزان استفاده آنها از نظام مالی آمریکا اندک است.»
البته آمریکا در گذشته نشان داده می‌تواند فشارهایی بر شرکت‌های چینی وارد کند. ماه پیش پس از آنکه شرکت ZTE چین اعتراف کرد با زیر پا گذاشتن ممنوعیت اعلام شده از سوی آمریکا، برخی قطعات مخابراتی را به ایران و کره‌شمالی صادر کرده، اقداماتی از سوی آمریکا علیه این شرکت بزرگ چینی انجام شد. البته هنوز بحث‌های زیادی در این زمینه مطرح است و ممکن است آمریکا و چین بتوانند در یک بده بستان تجاری سیاسی، مجازات شرکت ZTE را لغو کنند.
هیچ‌یک از شرکت‌های اروپایی که در ایران فعال هستند تاکنون نظر قطعی درباره خروج از این کشور مطرح نکرده‌اند. همه آنها می‌گویند در حال بررسی تاثیر تحریم‌های آمریکا و گزینه‌های پیش‌روی خود برای تصمیم‌گیری درباره ادامه فعالیت در ایران یا خروج هستند. البته شرکت‌های اروپایی همواره بسیار بیشتر از شرکت‌های چینی درباره تاثیر تحریم‌های آمریکا علیه ایران بر فعالیت‌های‌شان نگران بوده‌اند. بنا به اعلام وزارت‌خارجه آمریکا، طبق تحریم‌های اعمال شده علیه ایران به شرکت‌های خارجی فعال در ایران ۹۰ روز فرصت داده شده است ارتباط خود را با ایران کاهش دهند و در مورد شرکت‌های نفتی، این مدت ۶ ماه است.
از دید بسیاری از فعالان اقتصادی در اروپا، اگر بانک‌ها و شرکت‌های بیمه‌ای از فعالیت شرکت‌های این قاره در ایران حمایت نکنند، تلاش اروپایی‌ها برای حفظ پیمان هسته‌ای ایران نتیجه موردنظر را نخواهد داشت و اگر در نهایت امکان انجام مبادلات مالی و بانکی وجود نداشته باشد، آنچه مقامات سیاسی اروپا می‌گویند مهم نیست.
شرکت ایرباس و بوئینگ بازندگان احتمالی بعدی هستند. اگر آنها مجبور شوند قراردادهای خود با ایران را کنار بگذارند زیان خواهند دید، البته کارشناسان می‌گویند قراردادهای این دو شرکت با ایران تنها دو درصد کل قراردادهای آنها را تشکیل می‌دهد. ایران اعلام کرده به ۵۰۰ هواپیمای جدید برای نوسازی صنعت هواپیمایی خود نیازمند است. برخی کارشناسان می‌گویند در نهایت ایران به روش‌های مختلف تلاش خواهد کرد هواپیماهای موردنیاز خود را به‌دست آورد. این امر ممکن است با خرید هواپیماهایی از شرکت‌های دیگر انجام شود.
هنوز درباره تصمیم شرکت‌های اروپایی درباره ادامه فعالیت در ایران قطعیتی وجود ندارد و یک عامل مهم عزم دولت‌های اروپایی برای حمایت از شرکت‌های خود در برابر زیان‌های حاصل از همکاری با ایران است. البته در مورد روسیه و چین یا شرکت‌های کوچک دیگر کشورها که در ایران فعال هستند، موضوع متفاوت است. امکان ادامه همکاری با ایران برای این شرکت‌ها وجود دارد البته به‌ویژه آن دسته که روابط مالی با آمریکا ندارند، بهتر می‌توانند به فعالیت خود در ایران ادامه دهند.
ارسال نظر