نشست کنگره ملی خلق چین فرصتی برای سیاستمداران است تا جایگاه خود را در هرم قدرت یعنی حزب کمونیست تقویت کنند. تغییرات در جایگاه مقامات دولت سرنخ‌هایی درباره جهت حرکت چین در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. در راس هرم قدرت دبیرکل حزب کمونیست یعنی رئیس‌جمهور چین قرار دارد که از سال ۲۰۱۲ در این جایگاه قرار گرفته و از طریق اجرای برنامه‌های مختلف از جمله مبارزه با فساد، ریاست کمیسیون مرکزی نظامی و معرفی برخی شعارها برای تعریف برنامه خود، جایگاه خود را مستحکم کرده است.

«رویای چین» و «چهار هدف» از شعارها و عبارت‌های رئیس‌جمهور چین هستند. منظور از چهار هدف، ایجاد جامعه نسبتا مرفه، تعمیق اصلاحات، پیشرفت در حاکمیت قانون و تقویت خودراهبری حزب است. در پنج سال اخیر رئیس‌جمهور چنان جایگاه خود را مستحکم کرده که او را «شی دادا» یعنی «پدر شی» یا «عمو شی» می‌نامند. اگر او بتواند طی ۵ سال آینده مسیری درست را طی کند، این احتمال وجود دارد که بیش از دو دوره در جایگاه ریاست جمهوری چین باقی بماند.

انتظار می‌رود در مناصب و جایگاه‌های دیگر حزب کمونیست تغییراتی ایجاد شود. در واقع برنامه‌های آقای رئیس‌جمهور و تغییراتی که در اعضای کمیته اصلی حزب کمونیست ایجاد می‌شود در سیاست‌های آتی کشور تاثیر خواهد داشت. برخی کارشناسان معتقدند کاهش تعداد اعضای کمیته مرکزی حزب کمونیست از هفت نفر به پنج نفر سبب کارآمدتر شدن دولت خواهد شد. احتمال تغییر نخست‌وزیر یعنی لی ککیانگ وجود دارد. او مسوول نظارت بر فعالیت دولت است و نارضایتی‌ها از وضعیت بورس چین می‌تواند یک عامل کنار گذاشته شدن احتمالی او باشد.

نکته مهم دیگر این است که نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور از دو جناح هستند و اگر رئیس‌جمهور بتواند او را کنار گذارد این یک پیروزی برای او محسوب می‌شود. رئیس‌جمهور به احتمال زیاد یکی از اعضای گروه خود را جایگزین لی ککیانگ خواهد کرد. البته این اقدام به دیدگاهی که رئیس‌جمهور درباره جایگاه خود دارد وابسته است. اگر او معتقد باشد از حمایت کامل اعضا برخوردار است چنین اقدامی را انجام خواهد داد.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند در پایان نشست کنگره ملی خلق چین، رئیس‌جمهور بسیار قدرتمندتر از قبل از نشست خواهد بود. این موضوع به چین کمک خواهد کرد خلأ حاصل از کاهش قدرت آمریکا در صحنه‌های سیاسی و اقتصادی جهان را پر کند. در ماه‌های اخیر دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا با خارج کردن این کشور از پیمان آب و هوای پاریس و تهدید به اعمال تعرفه‌های سنگین بر واردات کالا از کشورهای دیگر، عملا به آمریکا لطمه وارد کرده و تداوم این روند فضا را برای حضور قدرتمندتر چین در نهادهای بین‌المللی باز خواهد کرد.

افزایش قدرت و نفوذ چین می‌تواند تغییرات جدید در نظم کنونی جهانی ایجاد و منافع آمریکا را تهدید کند. تا کنون رئیس‌جمهور چین کمابیش سازگار با هنجارهای موجود حرکت کرده اما درباره تداوم این روند تردیدهایی وجود دارد.

اگرچه بین چین و کشورهای اروپایی به ویژه آلمان نیز اختلافات تجاری وجود دارد اما در اروپا سیستم‌های سیاسی یکپارچه و جا افتاده هستند و اخیرا تغییری در این سیستم‌ها ایجاد نشده است. همچنین اروپایی‌ها جایگاه خاصی را که آمریکا در دهه‌های اخیر در جهان داشته، ندارند در نتیجه تغییرات در جهت‌گیری سیاست‌های دولتی چین تا ۵ سال آینده، عمدتا بر آمریکا تاثیر خواهد گذاشت. به ویژه اگر افزایش قدرت رئیس‌جمهور چین موفق شود در مبارزه با فساد و اصلاح اقتصادی پیشرفت کند شانس چین برای تصاحب جایگاه آمریکا بیشتر خواهد شد.

بسیار محتمل است که تغییرات در سطوح عالی حزب کمونیست چین به افزایش نفوذ و قدرت رئیس‌جمهور منجر شود و این یک تهدید برای سیاست‌های آسیای آمریکاست. از گذشته چین اقداماتی برای توسعه نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در آسیا و دیگر مناطق جهان انجام داده است. پس از پایان نشست کنگره ملی خلق چین، مهم‌ترین سوال این است که آیا رئیس‌جمهور این کشور همچنان در مسیر اجرای اصلاحات و مبارزه با فساد، قدرتمندانه حرکت خواهد کرد یا نه؟ پاسخ این سوال به احتمال بسیار زیاد مثبت است.

پیشرفت در این دو مسیر تحولات بزرگ در نظم سیاسی و اقتصادی موجود در آسیا و جهان ایجاد خواهد کرد. اما به چه دلیل رئیس‌جمهور باید در این مسیر حرکت کند؟ واقعیت این است که برخی ریسک‌ها اقتصاد چین را تهدید می‌کنند و خطرات جدی برای این کشور در بر دارند. مشکلات زیست محیطی، افزایش وام‌های مشکوک الوصول، حباب‌هایی که در بخش مسکن ایجاد شده در کنار فساد در سطوح مختلف حکومتی سبب شده اقدام جدی لازم باشد.

رئیس‌جمهور چین طی ۵ سال اخیر اقدامات موثر در زمینه کاهش این ریسک‌ها انجام داده و باید این برنامه‌ها ادامه پیدا کند. دومین انگیزه آقای رئیس‌جمهور برای اجرای اصلاحات، تمایل به ماندن بر مسند قدرت پس از سال ۲۰۲۲ است. او در سال‌های اخیر به موفقیت‌های اقتصادی و سیاسی مختلف دست یافته و نام او با چین مدرن عجین شده است. اگر چه راهی که در پیش است طولانی است اما حرکت منطقی در این راه موفقیت موردنظر را در پی خواهد داشت.

نکاتی که رئیس‌جمهور چین در سخنرانی افتتاحیه نشست کنگره ملی خلق چین بیان کرد تا اندازه زیادی نشان می‌دهد جهت حرکت این کشور طی ۵ سال آینده عمدتا حول محور اصلاح ساختارها و رفع نقاط ضعف خواهد بود. این برنامه‌ها بر قدرت چین در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی خواهد افزود. شی جین پینگ در سخنرانی سه ساعت و نیمه خود گفت: «ما به اصلاحات بازار محور نرخ برابری ارز و سیستم مالی ادامه می‌دهیم و مقرراتی را که از رونق اقتصاد و رقابت منصفانه جلوگیری می‌کنند حذف خواهیم کرد. همچنین از رشد بخش خصوصی حمایت می‌کنیم و درهای اقتصاد را باز نگه خواهیم داشت.» تردیدی وجود ندارد که اجرای این وعده‌ها بر نفوذ منطقه‌ای و جهانی چین می‌افزاید. رئیس‌جمهور چین برای حرکت در این مسیر انگیزه‌های لازم را دارد.