هوش مصنوعی؛ اولویت جدید
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه اخیرا در جمع دانشجویان یکی از دانشگاه‌های این کشور به اهمیت هوش مصنوعی اشاره کرد. او بر اهمیت این حوزه از دانش در ایجاد فرصت‌های بزرگ تاکید کرد و گفت: «هر کشور که در این زمینه پیشرو باشد، رهبری جهان را در کنترل خواهد گرفت.»
تردیدی وجود ندارد که روسیه توانایی رقابت با دیگر کشورها در حوزه هوش مصنوعی را دارد. این کشور هنوز هم در حوزه ریاضیات و علوم مهندسی جزو کشورهای پیشرو است. مارتین ریوز، رئیس موسسه بی سی جی هندرسون که نقشه جغرافیایی قدرت دیجیتال را ترسیم کرده می‌گوید: «اروپا در برخی حوزه‌های فناوری حرفی برای گفتن ندارد اما در بعضی حوزه‌های هوش مصنوعی پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. روسیه در این حوزه توانایی‌های بالایی دارد و می‌تواند روی کیفیت نیروی انسانی خود تکیه کند.»
اما به رغم پتانسیل بالای نیروی انسانی روسیه، مشخص نیست این کشور بتواند این توان را به شکل بالفعل درآورد. بسیاری از متخصصان هوش مصنوعی روسیه اکنون در آمریکا و انگلستان مشغول کار هستند. بر همین مبنا، روسیه از لحاظ ثبت حقوق معنوی اختراعات در حوزه فناوری و هوش مصنوعی در جایگاه پایین قرار گرفته است.
شرکت‌های آمریکایی فعال در حوزه فناوری و هوش مصنوعی در مقایسه با همتاهای روسی خود از لحاظ تحقیقات بسیار جلوتر هستند. چین که اقتصادی هشت برابر بزرگ‌تر از روسیه دارد از این جهت بسیار جلوتر از روسیه است و با سرعت بیشتری پیشرفت می‌کند. در چین، هم اکنون هوش مصنوعی به یک اولویت استراتژیک ملی تبدیل شده است.
البته مانند همیشه، تفسیر سخنان پوتین در جمع دانشجویان دشوار است. این احتمال وجود دارد که پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه هوش مصنوعی در روسیه صورت گرفته باشد، اما خبری از آن منتشر نشده باشد. همچنین برخی تحلیلگران معتقدند روسیه از هوش مصنوعی برای دخالت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا استفاده کرده است. البته این هنوز یک ادعا است و ثابت نشده است.
برخی کارشناسان نیز می‌گویند روسیه از هوش مصنوعی برای توسعه توانمندی‌های نظامی خود بهره می‌برد، اما تقریبا تمامی تحلیلگران معتقدند حرکت روسیه در مسیر توسعه هوش مصنوعی آغاز شده و این کشور توانایی رساندن خود به رقبای قدرتمند از جمله آمریکا، آلمان، ژاپن و چین را دارد. اساسا قابل تصور نیست روسیه در حوزه‌ای با این اهمیت برنامه‌ریزی نداشته باشد.
هوش مصنوعی اگر چه از سوی اکثر کشورها مورد بی‌توجهی قرار گرفته، اما برای آن دسته از کشورها که به دنبال تاثیرگذاری بین‌المللی هستند در اولویت بالا قرار دارد. دومین حوزه مورد توجه و مهم، صنعت و فناوری نفت است. پروفسور گوستاوسون از دانشگاه جورج تاون، یکی از متخصصان برجسته صنعت نفت روسیه، در سخنرانی اخیر خود به سه چالش پیش روی این صنعت اشاره کرد.
نخستین چالش از دید او، توسعه بخش نفت شیل در آمریکاست که این کشور را به قدرتی تاثیرگذارتر در بخش انرژی جهان تبدیل کرده است. توسعه فناوری‌هایی که در تولید نفت شیل استفاده می‌شود از جمله حفاری افقی و نیز عملیات‌های منعطف، سبب شده هزینه تولید این نوع نفت در آمریکا از ۹۰ دلار در هر بشکه به ۴۰ دلار کاهش یابد. یکی از علل کاهش قیمت نفت طی دو سال و نیم اخیر، افزایش تولید نفت شیل در آمریکا بوده که سبب کاهش قیمت‌ها شده و از درآمد روسیه کاسته است. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده رشد تولید این نوع نفت در آمریکا تا سال آینده میلادی ادامه پیدا خواهد کرد و این یک تهدید برای اقتصاد روسیه و دیگر تولیدکنندگان نفت محسوب می‌شود.
دومین چالش پیش روی صنعت نفت روسیه، کاهش سریع منابع نفتی در غرب سیبری و افزایش وابستگی روسیه به نفت میادین جدید در شرق سیبری است که هزینه تولیدشان بسیار بالاتر از میادین غرب این منطقه است. افزایش هزینه تولید به معنای کاهش درآمد فروش نفت است.
سومین چالش، حرکت سریع جهان به سمت تولید و استفاده از اتومبیل‌های برقی است که سبب کاهش اتکا به موتورهای بنزینی و کمتر شدن مصرف نفت خواهد شد. با آنکه هنوز تا فراگیر شدن استفاده از این اتومبیل‌ها زمان زیادی باقی مانده اما کاهش تقاضا برای نفت و افت قیمت این ماده خام سبب می‌شود روسیه نتواند با تولیدکنندگان نفت که هزینه تولیدشان پایین است، رقابت کند.
پروفسور گوستاوسون می‌گوید: «تنها راه برای روسیه این است که با دستیابی به فناوری‌های جدید از هزینه تولید نفت خود بکاهد و بهره‌وری را بالا ببرد. اینجا نیز فناوری کلید رفع چالش است.»
از دید پروفسور گوستاوسون، با آنکه روسیه این فناوری را درک می‌کند اما انعطاف و دانش مدیریتی لازم برای بهره‌گیری از آن را ندارد. روسیه باید در ساختار صنعت نفت خود تغییرات بزرگ ایجاد کند و از سلطه گروه‌های دولتی بر این صنعت به شدت بکاهد. همزمان باید به شرکت‌های خصوصی و کوچک‌تر که توانایی‌های بالاتری دارند، نقش بزرگ‌تری داده شود.
به عبارت دیگر، تاکید روسیه بر سخت افزار سبب شده توانایی این کشور در توسعه نیروی انسانی لازم برای رقابت با شرکت‌های غربی کاهش یابد. در حقیقت اقتصاد مدرن الزاماتی دارد که ساختار کنونی صنعت نفت روسیه با آن سازگار نیست. ضروری است تاکید بالاتری بر خلاقیت و نوآوری نیروی انسانی بشود. سرمایه و قدرت سخت، دیگر عامل اصلی نیستند. روسیه باید به کشوری مناسب برای توسعه الگوریتم‌های هوشمند تبدیل شود. در واقع تاکید کافی بر هوش مصنوعی و نوآوری در بخش نفت می‌تواند زمینه رونق اقتصاد این کشور را برای سال‌های آینده فراهم کند.
شکل سنتی فعالیت اقتصادی دیگر جوابگوی نیازهای اقتصادی امروزی نیست. کشورهایی که مایلند در سده حاضر نقشی بزرگ در معادلات اقتصادی و سیاسی جهان داشته باشند، باید از ساختارهای سنتی عبور کنند. اکنون فرصت برای ورود به صحنه رقابت وجود دارد، اما هر چه زودتر باید تغییرات لازم صورت گیرد. هر چه دیرتر اقدام شود، هزینه‌ای که باید برای جبران عقب‌ماندگی پرداخت شود، بیشتر خواهد بود.
ارسال نظر