«دنیای‌اقتصاد» ساختار و عملکرد اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی را بررسی می‌کند
اتاقی برای همه نژادها
اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی از طریق اعضای خود پیشنهادات و نظرات درباره سیاست‌های کسب‌وکار و قوانین مربوط به تجارت را به دولت آفریقای‌جنوبی ارائه می‌دهد. این نهاد اقتصادی همچنین با سازمان‌های بین‌المللی دیگر در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری همکاری می‌کند. اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی به‌عنوان یک نهاد مهم در زمینه تجارت و صنعت، نقش مهمی در توسعه اقتصادی آفریقای‌جنوبی ایفا کرده و به‌عنوان صدای کسب‌وکارهای خصوصی در این کشور محسوب می‌شود.
قدرت اقتصادی آفریقا
آفریقای‌جنوبی یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین اقتصادهای قاره آفریقا و تنها کشور آفریقایی عضو کشورهای گروه۲۰ است. اقتصاد آفریقای‌جنوبی دارای تنوع بالایی در بخش‌های مختلف است. بخش مهمی از این اقتصاد به معدن، صنعت، کشاورزی و خدمات مرتبط با تجارت اختصاص دارد. آفریقای‌جنوبی یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مواد معدنی در جهان است و منابع غنی از طلا، الماس، زغال‌سنگ، پلاتین، نیکل و فسفات را در اختیار دارد. کشور آفریقای‌جنوبی با جمعیتی نزدیک به ۶۰میلیون نفر، تولید ناخالص داخلی ۴۰۵میلیارد دلار را در سال۲۰۲۲ میلادی به‌ثبت رسانده است. تولید ناخالص داخلی سرانه این کشور در همان سال‌نیز نزدیک به ۷هزار دلار در سال‌بوده‌است.
صنایع استخراجی و فرآوری معدنی در این کشور نقش مهمی در اقتصاد ایفا می‌کنند. بخش صنعتی نیز در آفریقای‌جنوبی بسیار پیشرفته است. این کشور در زمینه تولید خودرو، فولاد، ماشین‌آلات، محصولات الکترونیکی و شیمیایی فعالیت دارد. صنعت خودرو در آفریقای‌جنوبی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های اقتصاد شناخته می‌شود و تولیدکنندگان بین‌المللی معروفی در این کشور حضور دارند. کشاورزی نیز بخش مهمی از اقتصاد آفریقای‌جنوبی را تشکیل می‌دهد. این کشور به‌عنوان یکی از منابع تولید محصولات کشاورزی مهم در قاره آفریقا شناخته می‌شود. تولید گندم، ذرت، شکر، مرغ، گوشت و میوه‌‌‌‌‌ها از جمله فعالیت‌های کشاورزی مهم در آفریقای‌جنوبی است. بخش خدمات نیز در اقتصاد آفریقای‌جنوبی اهمیت بالایی دارد و شهرهای بزرگی مانند پرت الیزابت، کیپ تاون و ژوهانسبورگ، مراکز مهمی در ارائه خدمات مالی و تجاری هستند.
تجارت مواد معدنی
آفریقای‌جنوبی یکی از چند کشور آفریقایی است که تجارت بین‌المللی قوی و پویایی دارد. این کشور با بازارهای هدف گسترده در سراسر جهان و محصولات و خدمات متنوعی که ارائه می‌دهد، به‌عنوان یکی از اعضای بسیار مهم جامعه تجارت بین‌الملل شناخته می‌شود. بیش از 30درصد حجم بازرگانی 46 کشور آفریقایی جنوب صحرا (زیرصحرا)، توسط آفریقای‌جنوبی انجام می‌شود. تجارت آفریقای‌جنوبی شامل صادرات و واردات محصولات معدنی، محصولات کشاورزی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، خدمات مالی، گردشگری و بسیاری از صنایع دیگر است. این کشور در سال2021 میلادی 121میلیارد دلار صادرات و 93میلیارد دلار واردات انجام داده‌است. این حجم صادرات با تبادل قریب به 4450 نوع کالا و با همکاری 216 کشور در سطح جهان انجام گرفتهاست. واردات این کشور نیز از مبدا 233 کشور و منطقه مختلف در جهان است. عمده صادرات آفریقای‌جنوبی در سال2021 میلادی شامل رادیوم، طلا، آهن، زغال‌سنگ و پالادیوم می‌شود. واردات این کشور نیز عمدتا از نفت و مشتقات نفتی، قطعات رادیویی، دارو و کاغذهای مخصوص تمبر و اسکناس تشکیل شده‌است. میانگین وزنی تعرفه گمرکی در این کشور4.46درصد است که نزدیک به 65درصد واردات این کشور در سال2021 میلادی از پرداخت آن معاف بوده‌است.
اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی به‌عنوان یک سازمان مهم و تاثیرگذار در تعاملات تجاری و اقتصادی این کشور نقش کلیدی دارد. این سازمان تجاری به‌عنوان نماینده اصلی کسب‌وکارها و صنایع در تعاملات بین‌المللی عمل می‌کند و تلاش می‌کند تا نیازها و مطالبات کسب‌وکارهای آفریقای‌جنوبی در بازارهای خارجی به‌خوبی تامین شود، همچنین اتاق بازرگانی با بر‌‌گزاری رویدادها، نمایشگاه‌ها و نشست‌های تجاری به ترویج تجارت این کشور در سطح جهانی کمک می‌کند. این فعالیت‌ها به تعامل بیشتر کسب‌وکارهای آفریقای‌جنوبی با همکاران بین‌المللی منجر می‌شود.
بازرگانی فرا منطقه‌ای
آفریقای‌جنوبی دارای شرکای تجاری متعددی در سطح جهان است. این شرکای تجاری نقش بسیار مهمی در مبادلات تجاری، سرمایه‌گذاری‌ها و همکاری‌های اقتصادی با آفریقای‌جنوبی دارند. این کشور گرچه همکاری‌های تجاری قابل‌توجهی با کشورهای آفریقایی مانند نیجریه، بوتسوانا و موزامبیک دارد اما عمده مبادلات بازرگانی آن با قدرت‌های اقتصادی در سراسر جهان است. چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری آفریقای‌جنوبی محسوب می‌شود. دو کشور با هم مبادلات تجاری گسترده‌ای در زمینه صادرات مواد معدنی، محصولات کشاورزی و محصولات صنعتی دارند و چین برای آفریقای‌جنوبی بازار مهمی برای صادرات مواد معدنی و سایر کالاها محسوب می‌شود. 20.5درصد صادرات آفریقای‌جنوبی در سال2021 میلادی به مقصد جمهوری خلق چین ارسال شده و 11درصد واردات آفریقای‌جنوبی نیز از مبدا این کشور انجام گرفتهاست. این کشور با ایالات‌متحده نیز روابط تجاری نزدیکی دارد. این دو کشور در زمینه تبادل کالاها و خدمات، سرمایه‌گذاری مشترک و مسائل نظامی و امنیتی همکاری می‌کنند. ایالات‌متحده در سال2021، به ترتیب 7 و 10درصد واردات و صادرات آفریقای‌جنوبی را به خود اختصاص داده‌است. هند یکی دیگر از شرکای تجاری اصلی آفریقای‌جنوبی در منطقه آسیا است. این کشور در زمینه واردات محصولات کشاورزی و مواد معدنی با آفریقای‌جنوبی همکاری می‌کند.
اتاق بازرگانی و صنعت آفریقای‌جنوبی در سال2021 و 2022 میلادی، یادداشت‌‌‌‌‌های تفاهم برای همکاری با کشورهای کوبا و قطر و سازمان‌های بین‌المللی مانند IFC و بانک جهانی منعقد کرده‌است. پیش از آن و در سال2020 نیز این تفاهم‌های همکاری با کشورهای چین، کانادا، پرو، شیلی و اکوادور به امضا رسیده بود.
سازمان اقتصادی ضدآپارتاید
اتاق بازرگانی و صنعت آفریقای‌جنوبی در سال1977 تاسیس شد. تاریخچه تاسیس این اتاق بازرگانی به دوران آپارتاید در آفریقای‌جنوبی برمی‌گردد. آپارتاید سیستم تبعیض نژادی بود که تا سال1994 در آفریقای‌جنوبی اجرا می‌شد و باعث محدودیت‌های بسیاری برای کسب‌وکارهای افراد غیرسفیدپوست شده‌بود. در آن زمان، کسب‌وکارهای سفیدپوست بهطور رسمی در اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی (نام قبلی اتاق بازرگانی و صنعت آفریقای‌جنوبی) عضویت داشتند و حقوق و دستاوردهای آنها تضمین‌شده بود، اما کسب‌وکارهای غیرسفیدپوست مجبور به فعالیت در شرایط تبعیض‌‌‌‌‌آمیز و با محدودیت‌های متعدد سیاسی و اقتصادی بودند. با توسعه جنبش‌‌‌‌‌های ضدآپارتاید در دهه1970، کسب‌وکارهای غیرسفیدپوست دست به تاسیس اتاق بازرگانی خود زدند. در 18سپتامبر 1977، اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی (SACCI) به‌عنوان سازمانی مستقل تاسیس شد. این سازمان به‌منظور نمایندگی از کسب‌وکارهای خصوصی غیرسفیدپوست و تقویت نقش آنها در اقتصاد کشور تشکیل شد. تاسیس SACCI باعث ایجاد یک صدای واحد برای کسب‌وکارهای غیرسفیدپوست در آفریقای‌جنوبی شد و از طریق ارائه نظرات و پیشنهادات به دولت و سایر مراجع ذی‌ربط، تلاش کرد تا محیط کسب‌وکار را برای اعضای خود بهبود و محدودیت‌های موجود را کاهش دهد. پس از پایان آپارتاید و تحولات سیاسی در آفریقای‌جنوبی، SACCI همچنان به‌عنوان نهادی معتبر و قدرتمند در حوزه تجارت و صنعت فعالیت می‌کند و در توسعه اقتصادی کشور آفریقای‌جنوبی نقش مهمی را ایفا می‌کند.
مدل آنگلوساکسون
مدل فعالیت اتاق بازرگانی در آفریقای‌جنوبی، مدلی موسوم به آنگلوساکسون است. آنگلوساکسون، شیوه فعالیتی است که بر اساس عضویت داوطلبانه و بدون قانون ملی برای اتاق بازرگانی شکل‌گرفته‌است. در این مدل، وظیفه عمومی برای اتاق بازرگانی تعریف نشده‌است و هیچ حکم قانونی برای پرداخت اجباری و حمایت مالی از آن وجود ندارد؛ در واقع اتاق بازرگانی به‌عنوان یک شخص حقوقی مشابه با سایر انجمن‌ها و اتحادیه‌‌‌‌‌ها ثبت می‌شود، بنابراین می‌توان اتاق بازرگانی را در مدل آنگلوساکسون، یک سازمان غیرانتفاعی تحت‌قانون خصوصی دانست که به‌منظور حفاظت از منافع کارآفرینان، بر اساس عضویت داوطلبانه فعالیت می‌کند و به‌نوعی متضاد مدل فعالیت عمومی (دولتی) است. بر اساس قانون خصوصی، کسب‌وکارها می‌توانند سازمان خود را ایجاد‌کرده و سپس مقررات مرتبط را پذیرفته، هیات‌رئیسه را انتخاب، هزینه‌های عضویت را ایجاد و برنامه‌های داخلی خود را اجرا کنند. این مدل معمولا با عناوینی همچون مدل آنگلوساکسون، انگلیسی-آمریکایی یا قوانین خصوصی شناخته می‌شود و در ابتدا در مستعمرات انگلیس در سراسر جهان شکل‌گرفت. امروزه، این مدل بیشتر در کشورهای انگلیسی زبان مانند ایالات‌متحده، بریتانیا و استرالیا مشاهده می‌شود.
اتاق در این مدل به همان حق‌عضویت و همچنین وجوهی که از اسپانسرها دریافت می‌کند و البته کمک‌های غیرمستمر دولتی متکی است. دولت‌های ملی معمولا حق‌عضویتی که به این اتاق‌ها پرداخت می‌شود را از مالیات معاف می‌کنند. همچنین در این مدل محدودیتی برای اتاق‌ها در محدوده و سرزمینی که می‌خواهند به آن خدمات ارائه بدهند وجود ندارد. از معایب مدل فعالیت آنگلوساکسون می‌توان به عدم‌توجه به منافع عمومی جامعه، مشکل سواری مجانی، عدم‌کفایت منابع مالی و تعداد کم اعضا اشاره کرد.
عضویت و ساختار
یکی از مهم‌ترین فاکتورهای شکل‌‌‌‌‌گیری سیستم آنگلوساکسون، عضویت اختیاری است. بر اساس قانون خصوصی، کسب‌وکارها می‌توانند سازمان خود را ایجاد‌کرده و سپس مقررات مرتبط را پذیرفته، هیات‌رئیسه را انتخاب، هزینه‌های عضویت را پرداخت و برنامه‌های داخلی خود را اجرا کنند، لذا تفاوتی میان قانون ایجاد اتاق بازرگانی و سایر سازمان‌های غیرانتفاعی وجود ندارد و اتاق بازرگانی نیز مانند سایر سازمان‌ها شکل‌گرفته و به فعالیت می‌پردازد. اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی شامل 35 اتاق عضو است. علاوه‌بر این اتاق‌ها، افراد حقیقی و حقوقی دیگر نیز می‌توانند برای عضویت در اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی، یک درخواست عضویت رسمی ارسال کنند. این درخواست شامل اطلاعات کسب‌وکار، موقعیت جغرافیایی، حوزه فعالیت و سایر جزئیات مربوط به فعالیت درخواست‌دهنده است، پس از ارسال درخواست عضویت، اشخاص باید هزینه عضویت را پرداخت کنند.
هزینه عضویت ممکن است متفاوت باشد و به اندازه و نوع کسب‌وکار بستگی دارد. بعد از تایید درخواست عضویت و پرداخت وجه عضویت، شخص عضو رسمی اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی خواهد بود و می‌تواند از خدمات و مزایای ارائه‌شده توسط این سازمان، مانند ارتباط با کسب‌وکارها و صنایع مختلف، اطلاعات و اخبار مربوط به تجارت و قوانین و مقررات و امکان شرکت در نمایشگا‌‌‌‌‌ها و رویدادهای اتاق، بهره‌‌‌‌‌برداری کند.
اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی دارای ساختاری مشخص است. این سازمان شامل مجمع‌عمومی، هیات‌مدیره و دفتر اجرایی است. مجمع‌عمومی متشکل از اعضای اتاق بازرگانی است که بهطور معمول سالانه برگزار می‌شود. در این مجمع، اعضا می‌توانند در مورد مسائل مربوط به تجارت و کسب‌وکار صحبت کنند، رای بدهند و تصمیمات مهمی درباره سیاست‌ها و روند فعالیت‌های اتاق بازرگانی اتخاذ کنند. هیات‌مدیره مسوول مدیریت و رهبری اتاق بازرگانی است. اعضای هیات‌مدیره از بین اعضای مجمع‌عمومی انتخاب می‌شوند و معمولا شامل افرادی باتجربه و متخصص در زمینه تجارت و کسب‌وکار است. هیات‌مدیره مسوول اتخاذ تصمیمات استراتژیک برای توسعه و رشد اتاق بازرگانی است. دفتر اجرایی اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی نیز مسوول اجرای برنامه‌‌‌‌‌ها و روند روزمره فعالیت‌های سازمانی است. این دفتر مسوولیت مدیریت امور مالی، ارتباطات، روابط عمومی، سازماندهی رویدادها و نشریات، مدیریت عضویت و خدمات ارائه‌شده به اعضا را بر عهده دارد.
کارکردها و عملکرد
اتاق بازرگانی و صنعت آفریقای‌جنوبی، مهم‌ترین نهاد تجاری ملی نه‌تنها در کشور آفریقای‌جنوبی، بلکه در جنوب قاره آفریقا است و تمرکز اصلی آن بر مسائل ملی و بین‌المللی مرتبط با تجارت و صنعت است. هدف این نهاد اقتصادی این است که به‌عنوان سازمان اصلی بازرگانی، مزیت‌هایی را به سهامداران خود ارائه دهد و برای حمایت از منافع جمعی اعضا در داخل و خارج از کشور، کسب‌وکارهای آفریقای‌جنوبی را نمایندگی کند. اتاق با تاثیرگذاری بر توسعه و تنظیم قوانین و مقررات، منافع تجاری کسب‌وکارها را تامین می‌کند. همچنین این سازمان با دولت و مجالس قانون‌گذاری و نظارتی درخصوص اصلاح یا لغو برخی از مقررات یا قوانینی که اعضا آن را برای خود یا بهطور کلی، اقتصاد کشور مطلوب نمی‌دانند، در ارتباط است؛ در واقع در بسیاری از سیاست‌هایی که دولت به‌دنبال اجرای آن است، با اتاق بازرگانی مشورت می‌شود. ترویج و لابی‌کردن برای دولت، کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران به جهت ایجاد شرایط لازم برای توسعه شرکت‌های نوپا (استارت‌آپ)، شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) و رشد کسب‌وکارهای موجود از دیگر کارکردهای اتاق آفریقای‌جنوبی است. این نهاد همچنین بهطور خاص به ارتقای تولید و فرآوری مواد معدنی و صنعتی‌‌‌‌‌سازی توجه ویژه‌ای دارد. یکی از کارکردهای مهم اتاق، صدور مجوزهای موقت ورود کالا یا ATA carnet است. ATA Carnet یک طرح تسهیل گمرک بین‌المللی برای ورودموقت کالاها به کشورهای عضو است. این طرح اجازه ورودموقت کالاها به‌صورت معاف از مالیات و عوارض ورودی را تا یک سال می‌دهد.
زندگی‌نامه مدیر اجرایی اتاق
آلن موکوکی، رئیس اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی و یکی از رهبران برجسته در حوزه تجارت و صنعت در این کشور است. او با تلاش‌های خود در توسعه و تقویت نقش کسب‌وکارهای خصوصی در این کشور، شناخته شده‌است. وی متولد سال1969 در پنجاب هند است. او در خانواده‌‌‌‌‌ای هندی-پنجابی بزرگ شد و پس از تحصیل در مدرسه، به آفریقای‌جنوبی مهاجرت کرد. آلن موکوکی مدرک کارشناسی خود را در زمینه حقوق و علوم سیاسی از دانشگاه پریتوریا دریافت کرد و در سال1995 کارشناسی‌ارشد خود را در حقوق کسب‌وکار به اتمام رساند. پس از اتمام تحصیلات، آلن موکوکی بهطور فعال در حوزه تجارت و صنعت فعالیت کرد. او در سال1999 به‌عنوان مدیر اجرایی اتاق بازرگانی آفریقای‌جنوبی (SACCI) منصوب شد و از آن زمان به‌عنوان رهبر این سازمان فعالیت می‌کند. در دوران رهبری او، این نهاد به یکی از سازمان‌های تجاری برجسته و قدرتمند در آفریقای‌جنوبی تبدیل شده‌است. آلن موکوکی در حوزه تجارت و صنعت در آفریقای‌جنوبی بسیار فعال بوده‌است. او برای تقویت نقش کسب‌وکارهای خصوصی، ایجاد محیط کسب‌وکار مساعد و پشتیبانی از سیاست‌های اقتصادی و تجاری موثر تلاش‌کرده است، همچنین او به‌عنوان نماینده کسب‌وکارهای آفریقای‌جنوبی در نهادها و سازمان‌های بین‌المللی مختلف در حوزه تجارت و صنعت فعالیت داشته‌است.
