«دنیای‌اقتصاد» ساختار و عملکرد اتاق بازرگانی کره‌جنوبی را بررسی می‌کند
بستر معجزه اقتصادی کره
این سازمان در توسعه‌تجارت خارجی کشور نقش مهمی ایفا می‌کند و برای کسب‌وکارها و صنایع مختلف، یک منبع ارزشمند از اطلاعات و پشتیبانی حرفه‌‌‌‌‌ای است. اتاق بازرگانی کره، با هدف نمایندگی و دفاع از منافع اقتصادی و تجاری اعضا، ارتقای تجارت و صنعت و حمایت از کسب‌وکارها و صنایع مختلف، ارائه خدمات حرفه‌‌‌‌‌ای و مشاوره به اعضا و تسهیل فرآیند صادرات و واردات برای کسب‌وکارها و صنایع کره‌جنوبی ایجاد شده‌است.
کلاس درس توسعه
اقتصاد کره‌جنوبی یکی از موفق‌‌‌‌‌ترین مدل‌های توسعه اقتصادی در دنیا است که در دهه‌های گذشته به شکل چشمگیری رشد کرده‌است. این کشور 51میلیون نفری، با برخورداری از منابع و وسعت سرزمینی محدود، توانسته با استفاده از راهبردهای کارآمد اقتصادی و سیاست‌های مناسب، به یک اقتصاد پویا و نمونه‌‌‌‌‌ای برای کشورهای دیگر تبدیل شود. توسعه اقتصاد کره‌جنوبی از دهه1960 با دوره‌‌‌‌‌ای که به‌نام «معجزه اقتصادی‌کره» شناخته می‌شود، آغاز شد. برنامه‌های توسعه در آن دهه، شامل سرمایه‌گذاری در صنایع کلیدی مانند صنعت فولاد، خودروسازی، الکترونیک و فناوری اطلاعات بود که به‌ویژه در دهه‌های 1970 و 1980 باعث رشد صنعتی و صادراتی کشور شد. اکنون و پس از گذشت 60 سال، کره‌جنوبی با تولید ناخالص داخلی 74/ 1تریلیون دلاری به یکی از اقتصادهای برتر جهان تبدیل شده‌است و درآمد سرانه بیش از 33هزار دلاری در سال، گواهی بر موفقیت برنامه‌های توسعه در این کشور است.
کره‌جنوبی با توجه به اهمیت تحصیلات و توانمندی‌های نیروی کار، به‌شدت در بخش آموزش عالی و تحقیقات پژوهشی سرمایه‌گذاری کرده‌است. این کشور به سرعت به یک مرکز جهانی در زمینههای علمی و فناوری تبدیل شد و نقش‌آفرینی در صنایع پیشرفته مانند تکنولوژی اطلاعات، روباتیک، نانوتکنولوژی و پزشکی پیشرفته را آغاز کرد. در سال2020 میلادی، بیش از 44درصد تولیدات کره از ماشین‌آلات و تجهیزات الکترونیکی تشکیل شده و بیش از 14درصد تولیدات این کشور مربوط به بخش حمل‌ونقل بوده‌است. ترکیب تکنولوژی پیشرفته، نیروی کار ماهر و سیاست‌های دقیق و پیشرو، توانسته است در زمان نسبتا کوتاهی، کره را به یکی از صادرکنندگان بزرگ کالاهای الکترونیکی، خودرو، نفتکش، فولاد و محصولات کشاورزی در سطح جهان تبدیل کند.
پلی به سوی جهانی‌شدن
تجارت کره‌جنوبی، محرک اصلی رشد اقتصادی و ارتقای موقعیت کشور در سطح جهانی محسوب می‌شود. برخورداری از دانش فنی و توانمندی‌های نوآوری به‌همراه جست‌وجوی بازارهای جدید برای صادرات، کره‌جنوبی را به یکی از کشورهای پیشتاز در تجارت‌جهانی تبدیل‌کرده است. حجم صادرات و واردات این کشور در سال2020 میلادی به ترتیب 512 و 467میلیارد دلار بوده‌است که با مبادله بیش از 4200 نوع کالا صورت‌گرفته‌است. تراز تجاری کره در سال2022، برابر با مثبت 5/ 9میلیارد دلار بوده‌است.
عمده واردات جمهوری کره در سال2020 را نفت‌خام و روغن‌های نفتی، LNG و مدارهای الکترونیکی و اغلب صادرات این کشور در سال‌مذکور را خودروی سواری، فرآورده‌های نفتی، قطعات پردازش داده، دستگاه‌های الکتریکی و مدارهای الکترونیکی تشکیل داده‌است.
اهمیت بازرگانی منطقه‌ای
کره‌جنوبی با توجه به رونق صنعتی و تکنولوژیکی خود، با کشورهای مختلفی روابط تجاری نزدیکی دارد که این روابط به تبادل کالاها، خدمات و فناوری میان این کشورها منجر می‌شود. شرکای تجاری کره‌جنوبی شامل کشورهای مختلفی از سرتاسر جهان هستند اما سیاستگذاران تجاری و اتاق‌های بازرگانی این کشور توجه ویژه‌‌‌‌‌ای به روابط بازرگانی با همسایگان منطقه‌ای خود دارند. چین، مهم‌ترین شریک تجاری این کشور است به‌طوری که به ترتیب، 23 و 26درصد از حجم واردات و صادرات کره را به خود اختصاص داده‌است. همکاری بین اتاق بازرگانی کره و اتاق بازرگانی بین‌المللی چین در افزایش حجم تجارت بین دو کشور، بسیار تاثیرگذار بوده‌است. پس از چین، کشورهای ایالات‌متحده، ژاپن و ویتنام شرکای مهم تجاری کره‌جنوبی تلقی می‌شوند. اتاق بازرگانی و صنعت کره‌جنوبی، تنها دو دفتر برون‌مرزی دارد که یکی از آنها در پکن و دیگری در هانوی، پایتخت ویتنام قرار دارد. این امر بیانگر اهمیت بسیار زیاد روابط تجاری با کشورهای چین و ویتنام، از دید اتاق بازرگانی کره است. اتاق بازرگانی و صنعت ایران و کره نیز به‌عنوان یکی از 16 اتاق بین‌المللی KCCI، تاسیس شده‌است. گرچه سهم ایران از تجارت کره‌جنوبی در سال2020 میلادی، 04/ 0درصد صادرات و کمتر از 01/ 0درصد واردات این کشور بوده‌است.
139 سال فعالیت
در سال1884 اتاق بازرگانی سئول که در آن زمان هانسئونگ نام داشت تاسیس شد و اولین قدم برای تشکیل نهادی به منظور حمایت از تجار کرهای برداشته شد. در این زمان، خاندان چوسان که یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دودمان‌‌‌‌‌های تاریخ کره که حدود 500 سال‌سلطنت داشتند، بر مسند قدرت بودند. در سال1895 این خاندان، قانون اتاق بازرگانی را تصویب کرد و در سال1946 و پس از پایان جنگ‌جهانی دوم و استقلال کره‌جنوبی، اتاق بازرگانی و صنعت کره‌جنوبی به‌عنوان نهادی برای ترویج تجارت و کسب‌وکارها تاسیس شد. در این دوره اتاق بازرگانی سئول به‌عنوان اتاق بازرگانی مرکزی و نمایندگی‌‌‌‌‌های منطقه‌ای در شهرهای دیگر کشور ایجاد شدند.
در دهه‌های 1950 و 1960 که کره‌جنوبی با چالش‌ها و مشکلات اقتصادی مواجه بود، اتاق بازرگانی نقش کلیدی در توسعه صنعت و تجارت ایفا کرد. در سال1953، اتحادیه اتاق بازرگانی و صنعت کره و 24 اتاق بازرگانی و صنعت محلی به‌عنوان شخص حقوقی عمومی، مجاز شمرده شدند. این نهاد، با ارتقای بخش خصوصی، تسهیل تجارت و جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌‌‌ها به توسعه اقتصادی و افزایش رفاه اجتماعی کشور کمک کرد. در دهه‌های80 و 90 میلادی، با رشد چشمگیر اقتصادی و فناوری در کره‌جنوبی، اتاق بازرگانی نقش موثری در ترویج تجارت بین‌المللی و مبادلات اقتصادی با کشورهای خارجی ایفا کرد. در 1988، اتاق بازرگانی و صنعت کره، هشت موسسه آموزش حرفه‌‌‌‌‌ای را به مالکیت خود درآورد و خدمات آموزش حرفه‌‌‌‌‌ای را راه‌اندازی کرد و به توسعه تخصص‌‌‌‌‌گرایی در اقتصاد کره‌جنوبی، کمک شایانی کرد. در سالی که گذشت، KCCI با 73 اتاق محلی و 16 اتاق بین‌المللی، 139 سالگی تاسیس خود را جشن گرفت.
نظارت دولت، آزادی انتخاب
شیوه فعالیت و مدیریت اتاق بازرگانی و صنعت کره‌جنوبی، مبتنی بر مدلی به‌نام مدل قاره‌‌‌‌‌ای یا کانتیننتال است. این مدل تحت قوانین ملی و بر پایه صیانت از منافع عمومی و همچنین توجه به منافع کارفرمایان ایجاد می‌شود. تفاوت این نوع فعالیت با مدل دولتی، در بر‌‌گزاری انتخابات برای تعیین بدنه اجرایی اتاق از جمله رئیس و دبیر است. البته انتخاب مسوولان اتاق، در حضور مقامات دولتی و با نظارت آنها انجام می‌گیرد اما به هر حال اعضای اتاق، خود به‌طور مستقیم، هیات اجرایی اتاق را انتخاب می‌کنند. برخلاف مدل عمومی، در مدل قاره‌‌‌‌‌ای، اتاق تا حدودی از استقلال برخوردار است و حق انتخاب هیات‌رئیسه خود را دارد اما در عین‌حال تاثیر دولت بر فعالیت‌های اتاق عامل تعیین‌کننده‌ای است. در این شیوه، اتاق به‌عنوان مشاور دولت در اموری که بر تجارت و صنعت تاثیر می‌گذارد، عمل می‌کند و در اتخاذ سیاست‌های مناسب، بسیار موثر است. اتاق‌های قاره‌‌‌‌‌ای، مانند اتاق بازرگانی و صنعت کره‌جنوبی، در استاندارد‌سازی و ارائه اطلاعات اقتصادی و کمک‌های فنی، به دولت یاری می‌‌‌‌‌رسانند.
از آنجا که اتاق‌ها در مدل کانتیننتال، تحت قوانین ملی هستند و فعالیت‌های اتاق در این مدل، تحت‌نظارت چند وزارتخانه به‌طور همزمان است، حقوق و تعهدات آنها در مقابل دولت و جامعه به‌طور واضح تعریف شده‌است و این امر موجب بالا رفتن میزان مسوولیت‌‌‌‌‌پذیری اتاق در قبال جامعه می‌شود. اتاق بازرگانی و صنعت کره با تاسیس حداقل 5 اتاق بازرگانی و صنایع به‌عنوان پیشگام و با موافقت حداقل 10اتاق بازرگانی و صنایع تشکیل می‌شود. مجوز آن توسط وزیر بازرگانی، صنعت و انرژی اعطا می‌شود و اتاق‌های بازرگانی و صنایع، عضو ثابت اتاق بازرگانی و صنایع کره می‌شوند.
از سوی دیگر، به دلیل حفاظت دولت از نام اتاق، امکان سوءاستفاده و تشکیل اتاق‌های مشابه از بین می‌رود. گرچه نظارت دولت می‌تواند موجب دخالت در امور اتاق و کاهش استقلال آن از دولت شود. همچنین قوانین اتاق، محدوده عمل آن را تعیین می‌کند، یعنی مشخص است که اتاق باید در کدام منطقه جغرافیایی عمل کند که همین موضوع باعث محدودیت در حوزه اختیارات سرزمینی آن می‌شود و از طرف دیگر، موجب محدودیت در آزادی انتخاب ماموریت و خدمات، به دلیل وظایف عمومی محول‌شده از سوی قانون می‌شود. در مدل قاره‌‌‌‌‌ای، اتاق‌ها به‌صورت سلسله‌مراتبی اداره می‌شوند، یعنی اتاق منطقه‌ای، زیرمجموعه اتاق استانی و اتاق استانی، زیرمجموعه اتاق ملی است.
سیستم اتاق ملی به‌عنوان حاکم، ساختارهای منطقه‌ای و مدیریتی کشوری را هماهنگ با سطوح حکومتی، در اتاق‌ها تکرار می‌کند. این مدل قانون این فرصت را در اختیار اتاق‌ها قرار می‌دهد که به اتاق‌های بخشی با حوزه فعالیت خاص، به‌طور مثال اتاق بازرگانی، صنعت، کشاورزی یا صنایع‌دستی تقسیم شوند. سلسله‌مراتبی‌بودن اتاق و تعامل متناسب سطوح اتاق با سطوح مدیریتی دولتی، باعث ایجاد ظرفیت بالقوه مناسب، برای تماس مستقیم اعضای اتاق با مسوولان دولتی در هر سطح از حاکمیت می‌شود.
منبع اصلی تامین مالی اتاق‌های کانتیننتال، یا از طریق مقررات دولت برای حق‌عضویت یا اخذ مالیات از شرکت‌ها به سود اتاق‌های بازرگانی و صنایع است. در کره‌جنوبی، مقدار مالیات پرداختی مطابق با استانداردهای تعیین‌شده توسط فرمان ریاست‌جمهوری، باید به سود اتاق بازرگانی و صنعت اضافه شود.
عضویت و ساختار
در مدل قاره‌‌‌‌‌ای، قانون همه بنگاه‌های اقتصادی را ناگزیر از عضو‌شدن در اتاق بازرگانی می‌کند و به کسب‌وکارها حق‌رای داده می‌شود تا به‌عنوان عضو اتاق انتخاب شوند. این حق رأی، کسب‌وکارها را ملزم می‌کند تا در انتخابات شرکت کرده و به‌عنوان عضو اتاق انتخاب شوند. این امر اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا ورود تمامی بخش‌های بازرگانی، یعنی صنعت، بانکداری، بیمه، حمل‌ونقل و خدمات دیگر به اتاق را تضمین می‌کند. البته پرداخت اجباری حق‌عضویت یا مالیات‌‌‌‌‌های اخذ شده به سود اتاق و فقدان انگیزه لازم برای مشارکت در انتخابات غیرمستقیم هیات‌رئیسه، موجب ضعیف‌شدن اشتیاق لازم برای مشارکت کارآفرینان در امور عمومی می‌شود. براساس قاعده‌‌‌‌‌ای کلی، بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی دولتی نیز در اتاق عضویت دارند، اگرچه ماهیت دقیق عضویت آنها ممکن است متفاوت باشد.
عضویت اجباری، موجب ایجاد اتاقی می‌شود که نماینده واقعی جامعه بازرگانی به‌شمار می‌رود و به همین علت، اهمیت و اعتبار خاصی به‌نظرات و پیشنهادات اتاق می‌‌‌‌‌بخشد. همچنین این امر، ضامن تماس مستقیم بنگاه‌های اقتصادی منطقه در کارهای روزانه خواهد بود که به تخصصی‌شدن و بهبود خدمات منجر خواهد شد. در حوزه تامین مالی نیز عضویت اجباری و تضمین‌شده به وسیله قانون، می‌تواند موجب تقویت استقلال اتاق در‌برابر دولت شود و به اتاق اجازه می‌دهد تا کارکنان و متخصصان مورد‌نیاز خود را به تعداد کافی استخدام کنند. به‌طور کلی، عضویت در KCCI به دو دسته معمولی و ویژه تقسیم می‌شود. بنابر قانون اتاق بازرگانی و صنعت، اتاق‌های بازرگانی و صنعت مناطق، به‌عنوان اعضای عادی اتاق بازرگانی و صنعت کره تلقی می‌شوند. نهادهای غیرانتفاعی، اتحادیه‌‌‌‌‌های سازمان‌های غیرانتفاعی، انجمن‌های تجاری و هر نوع کسب‌وکاری که فعالیت‌های آنها به تجارت و صنعت مرتبط است، می‌توانند عضو ویژه اتاق بازرگانی و صنعت کره (KCCI) شوند. اتاق کره، 73 عضو معمولی (اتاق‌های محلی) و 105 عضو ویژه دارد. در خود اتاق‌های بازرگانی و صنعت محلی نیز چهار نوع عضویت وجود دارد؛ عضویت مشغول، داوطلبانه، ویژه و همکاری. کسب‌وکارهایی که حجم فروش خالص آنها بیش از مقدار مشخص‌‌‌‌‌شده در قانون اتاق بازرگانی و صنعت و آیین‌نامه اجرایی آن است، به‌صورت عضو مشغول، عضو اتاق بازرگانی و صنعت در نواحی مربوطه خواهند شد.
معیار حجم فروش خالص (نیم‌‌‌‌‌ساله) برای عضویت مشغول در هر ناحیه تجاری، 17میلیارد وون (واحد پول کره) برای شهر سئول، 5میلیارد وون در 6 شهر بزرگ دیگر کره و 5/ 2میلیارد وون در شهرها و ناحیه‌‌‌‌‌های شهرستانی است. شرکت‌هایی که عضو مشغول نیستند نیز می‌توانند به‌عنوان اعضای داوطلب در اتاق بازرگانی و صنعت ثبتنام کنند. همچنین صندوق‌ها یا موسسات غیرانتفاعی که فعالیت‌هایشان با تجارت و صنعت مرتبط است، می‌توانند به‌عنوان اعضای ویژه در اتاق بازرگانی و صنعت عضو شوند. در آخر، کسب‌وکارهایی که می‌خواهند در برنامه‌های اتاق شرکت کنند یا از امکانات آن استفاده کنند اما تمایلی به ثبتنام به‌عنوان عضو داوطلب یا ویژه ندارند، می‌توانند به‌عنوان اعضای همکار در اتاق بازرگانی و صنعت عضو شوند. در حال‌حاضر، تعداد کل اعضای 73اتاق بازرگانی محلی کره در سراسر این کشور حدود 180هزار نفر است.
ارکان اتاق بازرگانی و صنعت کره عبارتند از: مجمع‌عمومی مشاوران، نمایندگان و مشاوران ویژه، متصدیان امور، کمیته دائمی و دفتر اداری که مدت زمان کلیه مناصب فوق، سه سال‌است. مجمع مشاوران، مرکب از نمایندگان و مشاوران مخصوص است. در این مجمع درخصوص رویه‌‌‌‌‌های عمومی تشکیل جلسات، وظایف رئیس اتاق، موارد مرتبط با هزینه عضویت و موارد مربوط به انتخاب متصدیان امور و مشاوران مخصوص تصمیم‌گیری می‌شود. نمایندگان باید روسای اتاق‌های بازرگانی و صنایع باشند و مشاوران ویژه، از میان 5 عضو ویژه این اتاق‌ها انتخاب می‌شوند. اتاق بازرگانی و صنایع کره باید یک رئیس، نواب رئیس، شورای دائمی و بازرسان را به‌عنوان متصدی داشته باشد و تعداد این افراد، توسط اساسنامه تعیین می‌شود. KCCI، باید یک نایب‌رئیس ثابت داشته باشد. این فرد، از میان کلیه اعضای مجمع‌عمومی در جلسه عمومی مشاوران انتخاب می‌شود، درحالی‌که رئیس از میان نمایندگان انتخاب می‌شود. کمیته دائمی، متشکل از رئیس، نواب رئیس و نایب‌رئیس دائم خواهد بود. از جمله وظایف این کمیته تدوین برنامه کاری و بودجه، تهیه و اصلاح قوانین حاکم بر سازمان، اداره پرسنل، پرداخت حقوق و حسابداری است. دفتر اداری نیز مسوول رسیدگی به امور اداری سازمان است.
کارکردها و عملکرد اتاق کره
فعالیت‌های اتاق بازرگانی کره در پنج دسته عملکرد کلی پیگیری می‌شوند؛ بهبود فضای کسب‌وکار، مقررات‌زدایی، شبکه‌‌‌‌‌سازی تجاری، همکاری‌های تجاری بین‌المللی و حمایت از فعالیت‌های بازرگانی. KCCI، در سال2020 توانسته است برنامه‌های مختلفی را برای کمک به رشد و توسعه شرکت‌های کرهای، اجرا کند و بیش از صد توافق‌نامه همکاری تجاری جدید با کشورهای مختلف ثبت کند. این برنامه‌‌‌‌‌ها شامل برنامه‌های آموزش تجاری، حمایت مالی و بازاریابی است که به شرکت‌های کرهای کمک کرده‌اند تا در بازارهای جهانی رقابت کنند، همچنین هر‌ساله در نمایشگاه فناوری نوآورانه (ITS) که توسط وزارت کسب‌وکارهای کوچک و متوسط کره‌جنوبی برگزار می‌شود، جایزه‌‌‌‌‌ای از طرف اتاق برای نوآوری در کیفیت اهدا می‌شود. از سال1994 به بعد نیز اتاق به شرکت‌هایی که در زمینه مدیریت کسب‌وکار نوآوری‌‌‌‌‌های قابل‌توجهی داشته‌‌‌‌‌اند، جوایزی اهدا می‌کند. هدف از اهدای این جوایز، ارتقای رقابت‌پذیری شرکت‌های داخلی است.
زندگی‌نامه رئیس اتاق
کیم یونگ‌چول، یک مدیر اجرایی کرهای و رئیس فعلی اتاق بازرگانی و صنعت کره (KCCI) است. او در فوریه 2022 به‌عنوان بیست‌ونهمین رئیس اتاق، انتخاب شد. کیم قبل از این سمت، رئیس و مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات SK C&C بود. وی همچنین عضو هیات‌مدیره بانک توسعه آسیا است.
کیم در سال1960 در سئول کره‌جنوبی متولد شد. او در سال1983 از دانشکده مهندسی دانشگاه کره فارغ التحصیل شد، سپس در سال1990 از دانشکده بازرگانی و اقتصاد دانشگاه پنسیلوانیا در رشته مدیریت کسب‌وکار فارغ‌التحصیل شد. وی پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه، در شرکت SK Telecom شروع به‌کار کرد و در زمینههای مختلف از جمله بازاریابی، فروش و عملیات مشغول بود. در سال2003، به سمت مدیرعامل SK C&C منصوب شد و در این سمت، این شرکت را به یکی از پیشگامان فناوری اطلاعات تبدیل کرد. کیم یونگ‌چول در سال‌های 2014 و 2018، به ترتیب به سمت مدیرعامل شرکت تولید حافظه SK hynix و شرکت SK E&S منصوب شد و در این سمت‌‌‌‌‌ها نیز موفق عمل کرد.
