مدل جدید خرید و فروش کالاها بررسی شد
رونق صنعت دست دوم
توسعه فضای مجازی، دسترسی آسان به اینترنت ارزان و گوشی‌های هوشمند، استفاده از روش‌های مشارکتی مبادله را تسهیل کرده و از طریق تعریف پلت‌فرم‌های متنوع، طرفین مبادله را با حداقل هزینه به یکدیگر متصل می‌کند. اما در این پارادایم، بازار کالاهای دست دوم و دادوستد آنها از جایگاه ویژه‌ای در ابعاد خرد و کلان برخوردار شده است. از یک زاویه‌دید کلان، می‌توان این تعریف را از صنعت و تجارت کالاهای دست دوم ارائه داد؛ «هر اقدامی در راستای مبادله و استفاده مجدد از کالاها و اقلام مصرفی استفاده شده، صنعت دست‌دوم را شکل می‌دهد.» در حقیقت در تمامی دنیا، صنعت دست‌دوم بخش عمده‌ای از کالاهای مصرفی خانوارها و کسب‌وکارها را شامل می‌شود. به‌عنوان نمونه، ارزش این صنعت در دو کشور استرالیا و کانادا به ترتیب ۳۴ و ۵/ ۲۸ میلیارد دلار است، ارقامی که بین ۵/ ۱ تا ۲ درصد از تولید ناخالص ملی این دو کشور را شکل می‌دهند. از نگاه کارشناسان، صنعت دست‌دوم ظرفیت‌های قابل‌توجهی در ایران دارد؛ مطابق برآوردها در صورت برقراری و تحقق ظرفیت‌های کامل این صنعت، ارزش مبادلات این صنعت در ایران می‌تواند به ۶ تا ۹ میلیارد دلار برسد. در این چارچوب، یکی از برندهایی که در ایران فعالیت‌های متعددی را برای جا انداختن مبادله کالاهای دست دوم انجام داده، «سایت دیوار» است.
دیوار با هدف ایجاد امکان خرید و فروش انواع کالا و خدمات متولد شد. اکنون ۷ سال از فعالیت دیوار می‌گذرد و امروز تاثیرات «اقتصادی»، «اجتماعی» و «زیست‌محیطی» آن با مشارکت چند ده میلیونی کاربران بسیار جدی‌تر شده است. ایجاد بستری برای کارآیی بازار، حمایت از فعالان صنایع مختلف، کمک به کسب‌وکارهای خانگی در حومه شهر‌های بزرگ، فعالیت‌های اجتماعی، نقدشوندگی کالاهای سرمایه‌ای و همچنین کمک به حفظ محیط‌زیست از جمله اهدافی بوده است که دیوار در جهت آنها گام برداشته است. از سوی دیگر، علاوه بر کالاهای دست دوم، دیوار در بخش‌های املاک، خودرو، استخدام و کاریابی و سایر مشاغل نقش عمده‌ای ایفا کرده است.
در سال‌های گذشته تا امروز، دیوار فعالیت‌های متعددی را در حوزه اشتغال‌زایی، استخدام و فروش کالا انجام داده که نگاهی به برخی از آمار و ارقام مرتبط به آنها قابل‌توجه است.
در مجموع ۳۵۰ نفر از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان سراسر کشور به‌صورت مستقیم در دیوار مشغول به‌کار هستند، از سوی دیگر فروشندگان کالاهای نو، دست‌دوم و فعالان بخش خدمات و کاریابی در سایت دیوار به ۳۸۰ هزار نفر می‌رسند که در واقع نوعی اشتغال‌زایی غیرمستقیم برای این پلت‌فرم محسوب می‌شود. اما در حوزه استخدام، ۵۰۰ هزار نفر در کل کشور از طریق آگهی‌های استخدام دیوار که توسط کارفرمایان به ثبت رسیده، موفق به پیدا کردن کار شده‌اند. همچنین ۸۰ درصد کارفرمایانی که از طریق دیوار موفق به استخدام نیروی کار شده‌اند، ظرف کمتر از یک هفته به نتیجه رسیده‌اند. در بخش کالاها نیز ۴/ ۱ میلیون کالا در حوزه لوازم خانگی (به ارزش ۷۰۰ میلیارد تومان) از طریق دیوار به فروش رسیده است. همچنین حدود ۳/ ۱ میلیون کالا در بخش لوازم الکترونیکی (به ارزش ۱۴۰۰ میلیارد تومان) از مسیر این پلت‌فرم فروخته شده است. از سوی دیگر آمار و ارقام به ثبت رسیده در دو بخش خودرو و املاک در این پلت‌فرم قابل‌توجه است. در حوزه خودرو ۴/ ۷ میلیون آگهی ثبت شده که آمار بازدید از این آگهی‌ها ۸/ ۶ میلیارد بار بوده است. از سوی دیگر سهم دیوار از کل معاملات خودرو در تهران ۲۰ درصد به ثبت رسیده و این میزان در بخش معاملات اینترنتی تهران به ۸۰ درصد رسیده است. همچنین در زمینه تعداد آگهی‌های بخش املاک، ۵/ ۱۶ میلیون آگهی در دیوار اعلام شده که تعداد بازدیدکنندگان آن ۵/ ۶ میلیارد بار بوده است.
اثرات چندوجهی
از منظر دیگر دیوار موفق شده است بر حوزه‌های مختلفی از جمله اقتصاد، محیط‌زیست و فرهنگ اثرگذار باشد. «رفاه اقتصادی ناشی از کاهش قیمت بر اثر از بین رفتن انحصارگران و حذف واسطه‌ها»، «رونق بازار کارگاه‌های تولیدی از طریق توسعه بازار فروش عمده»، «کمک به اشتغال و رشد اقتصادی از طریق کاهش موانع ورود و توسعه کسب‌وکارها»، «افزایش نقدشوندگی کالاهای سرمایه‌ای خانوار»، «بهبود فضای کارآفرینی و کمک به توسعه مشاغل خانگی» و «بهبود کارآیی اقتصادی با افزایش شفافیت و ایجاد گردش آزاد اطلاعات» از مهم‌ترین اثرات اقتصادی به‌حساب می‌آید. این مدل از فعالیت همچنین در حوزه محیط‌زیست به کاهش مصرف کاغذ و جلوگیری از دورریز وسایل و استفاده مجدد آنها کمک کرده است. از سوی دیگر اثرات اجتماعی و فرهنگی آن قابل‌ملاحظه است. به‌عنوان مثال دیوار با هدف بهبود فرهنگ کتابخوانی به ایجاد امکان تبادل انواع کتاب پرداخته است. در سال ۹۷ حدود ۴۰۰ هزار از انواع آگهی و مجله در دیوار منتشر شده است. از جنبه آموزشی، ۵۴ میلیون بازدید از آگهی‌های منتشر شده در بخش خدمات آموزشی دیوار، استقبال افراد از این دسته را نشان می‌دهد. در سال ۹۷ دیوار با ۳۴۰ هزار آگهی جست‌وجو برای آموزش‌های مختلف را تسهیل کرده است.
ارزیابی کارشناسی
اما به اعتقاد صاحب‌نظران، آنچه به‌عنوان قالب سنتی در مصرف اکثر کالاهای بادوام رایج بوده و بسیاری از مردم به آن عادت کرده‌اند این است که برای استفاده از یک کالا لزوما باید مالک آن بود و این مالکیت باید تا انتهای عمر آن کالا تداوم داشته باشد. اما این روند در سال‌های اخیر به‌دلیل دسترسی آسان و ارزان به اینترنت، فراگیر شدن گوشی‌های هوشمند و توسعه شبکه‌های اجتماعی که تحت عنوان مصرف مشارکتی شناخته می‌شود زیرسوال رفته است.
به عقیده کارشناسان، برای استفاده از کالای بادوام دیگر الزامی به تملک آن نیست. به عبارتی هر مصرف‌کننده می‌تواند تنها برای بازه زمانی که نیاز به استفاده از یک کالا دارد مالک آن باشد و پس از رفع نیاز خود مالکیت آن را به مصرف‌کننده دیگری واگذار کند. مصرف مشارکتی این امکان را به مصرف‌کننده می‌دهد که در نقش دریافت‌کننده و در نقش ارائه‌کننده این منافع و خدمات ظاهر شود و حق مالکیت یا حق استفاده از کالایی که متعلق به وی بوده است را به‌صورت موقت یا دائمی به دیگران واگذار کند. در واقع ظهور پلت‌فرم‌های اینترنتی خرید و فروش کالاهای دست دوم این امکان را داده است که مستقیما و بدون واسطه، کالاهای دست‌دوم را معامله کند.
از سوی دیگر، امکان واگذاری مالکیت پس از رفع نیاز به یک کالا که از طریق پلت‌فرم‌های آنلاین فراهم شده است، اثرات مختلفی در سطح کلان و خرد دارد. در این چارچوب برآیند اثرات ظهور پلت‌فرم‌ها در سطح کلان را می‌توان در تخصیص بهتر منابع که باعث افزایش رفاه کل می‌شود خلاصه کرد. البته در نگاه اول ممکن است ظهور بازارهای آنلاین برای کالای دست‌دوم به‌عنوان رقیبی برای کالای نو شناخته شود و به اصطلاح اثری تخریبی بر بازار این کالاها بگذارد. اما با اندکی تامل می‌توان در سطوح وسیع‌تر دیگر اثرات این مدل را شناسایی کرد، اثراتی که حتی برخلاف تصور اولیه، ممکن است به تقویت بازار کالاهای جدید نیز منجر شود. مصرف‌کننده در زمان تصمیم خرید کالای نو اگر بداند که امکان فروش مجدد کالا پس از رفع نیاز خود را خواهد داشت حداقل بخشی از هزینه پرداخت شده برای خرید کالا را در آینده بازیابی خواهد کرد. در مقابل اگر مصرف‌کننده احتمال بدهد که در صورت خرید یک کالا ناچار است آن را برای همیشه نگهداری کند و هیچ امکانی برای فروش مجدد آن ندارد، ممکن است با احتیاط بیشتری در این مورد تصمیم بگیرد. کارشناسان بر این باورند، خرید کالای دست‌دوم با قیمتی کمتر از کالای نو باعث افزایش قدرت خرید مصرف‌کننده می‌شود، در واقع بسیاری از دهک‌های کم درآمد جامعه ممکن است در عین نیاز به یک کالا، قدرت خرید کالای نو را نداشته باشند، بنابراین وجود یک بازار پر رونق برای کالاهای دست دوم به این افراد امکان می‌دهد که با هزینه‌های کمتر بتوانند همان نیاز را از طریق کالای دست دوم بر طرف کنند.
ارسال نظر