«دنیای‌اقتصاد» تفاوت آمارهای رشد مرکز آمار و بانک مرکزی را بررسی کرد
۸ تفاوت دو آمار «رشد»
علیرضا کتانی : محمدرضا فرزین، رئیس بانک‌مرکزی، در سخنان خود آمارهای رشد 9ماهه اول سال را به روایت بانک‌مرکزی ارائه داد. طبق این آمارها رشد اقتصادی 9ماهه اول سال نسبت به 9ماهه اول سال گذشته برابر با 4.5درصد بوده است. همچنین رشد بخش نفت در این 9ماه برابر با 16درصد اعلام شده است. پیش از این مرکز آمار ایران گزارش رشد پاییز را منتشر کرده بود و آمارهای این نهاد طبق معمول اختلافات قابل‌توجهی نسبت به سخنان فرزین دارد. طبق گزارش مرکز آمار، نرخ رشد اقتصادی 9ماهه امسال 6.7درصد بوده است. این نهاد همچنین رشد 9ماهه بخش نفت را برابر با 22.4درصد اعلام کرده است.
رشد پر اختلاف
آمارهای اعلامی فرزین از رشد اقتصادی 9ماهه کشور، 2.2درصد با آمارهای اعلامی مرکز آمار فاصله داشت. همچون گذشته آمارهای بانک‌مرکزی تقریبا در تمامی بخشها کمتر از آمارهای اعلامی مرکز آمار بود. اختلافات در آمارهای اعلامی گروه‌ها نیز وجود دارد و بعضا حتی بیشتر از اختلاف رشد کل است. آمارهای مرکز آمار در بخش کشاورزی حاکی از رشد منفی 2.7درصدی این بخش در 9ماه آغازین امسال است، در حالی که آمارهای اعلامی بانک‌مرکزی از رشد این بخش در 9ماه نخست سال برابر با مثبت 0.7درصد است که نشان از اختلاف 3.4درصدی این آمارها دارد. بیشترین اختلاف نیز در میان بخش‌های مختلف متعلق به بخش استخراج نفت و گاز طبیعی است. طبق اعلام بانک مرکزی رشد 9ماهه بخش نفت و گاز 16درصد بوده، با این حال رشد 9ماهه بخش نفت و گاز به روایت مرکز آمار برابر با 22.4درصد بوده است. این آمارها از اختلاف 6.4درصدی میان اعداد اعلامی مرکز آمار ایران و بانک‌مرکزی حکایت دارد. همچنین میزان اختلافات در بخش صادرات کالاها و خدمات 4.8درصد، در بخش واردات کالاها و خدمات 3.5درصد، در بخش صنعت و معدن 3.7درصد، در بخش هزینه نهایی بخش خصوصی 1.9درصد و در بخش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص برابر با 0.2درصد بوده است. رئیس بانک‌مرکزی در سخنان خود آمارهای مربوط به سایر بخش‌های اقتصادی را اعلام نکرد، اما گفت: «در برخی بخشها مانند حمل‌ونقل و بخش‌های عمده‌فروشی و خرده‌فروشی نیز نرخ‌های رشد مناسبی محقق شده است.»
چرا این اختلافات رخ می‌دهد؟
در شرایطی که هر دو نهاد اعلام‌کننده آمارها به حاکمیت مربوط هستند و هر دو از یک روش برای اندازه‌گیری تولید ناخالص داخلی کشور استفاده می‌کنند، سوال این است که چرا این حجم از اختلاف در آمارها وجود دارد؟ شاید بتوان این تفاوت‌ها را با شیوه نمونه‌گیری و گروه‌بندی کالاها و خدمات در این دو نهاد توضیح داد. بررسی‌ها نشان می‌دهد مرکز آمار ایران به طور کلی از نمونه‌های بیشتری در محاسبات خود استفاده می‌کند. همچنین به گفته کارشناسان در بخش نفت و فرآورده‌های پالایشگاهی اختلافاتی بین مرکز آمار و بانک مرکزی وجود دارد. نکته قابل‌تامل در خصوص این اختلافات، مکرر بودن این اختلاف‌ها و تلاش نکردن برای تغییر و یکسان‌سازی آمارها بین این دو نهاد است. به نظر می‌رسد آماردهی دوگانه گاهی اوقات باعث سوءاستفاده‌های سیاسی از این آمارها می‌شود. سیاستمدارانی که می‌خواهند با استفاده از آمارها از وضع موجود دفاع کنند آمارهای بیشتر و کسانی که قصد انتقاد از وضع موجود را دارند از آمارهای پایین‌تر استفاده می‌کنند. در حالی که هردوی این گروه‌ها آمارهای مستندی را استفاده می‌کنند، نمی‌توان گفت کدام آمار درست‌تر است.
نوش‌داروی نفتی
اگرچه آمارهای رشد بدون نفت توسط بانک مرکزی اعلام نشده، اما همین آمارهای اعلامی حاکی از این است که بخش نفت همچنان بخش زیادی از رشد اقتصادی را تشکیل می‌دهد. رشد اقتصادی 9ماهه طبق گزارش مرکز آمار برابر با 6.7درصد بوده و سهم بخش استخراج نفت و گاز طبیعی در این رشد برابر 3درصد اعلام شده است. می‌توان گفت نزدیک به نیمی از رشد اقتصادی 9ماهه کشور به روایت مرکز آمار ناشی از رشد بخش نفت بوده است. اواخر سال‌قبل بود که گشایش‌های دیپلماتیک در زمینه صادرات نفتی ایران رخ داد و اثر این گشایش‌های دیپلماتیک در گزارش‌های رشد نیز مشاهده شد. رئیس بانک مرکزی اما رشد بخش نفت را ناشی از «اجرای طرح‌های توسعه‌ای در راستای افزایش ظرفیت تولید نفت کشور در سال‌جاری» دانست.
