عملکرد تولید صنعتی ماهانه شرکت‌های بورسی بررسی شد
سیگنال رونق از پیش‌نگر رشد
نگاهی به ترکیب رشد در بین شرکت‌های مختلف نشان می‌دهد که رشد شرکت‌های واردات‌محور و کالاهای نهایی اعم از کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی که عمدتا در بخش‌های جایگزین واردات طبقه‌بندی می‌شوند، باعث مثبت شدن رشد تولید صنعتی در یک سال اخیر شده است. شاخص قیمت بخش صنعت از اسفندماه روند صعودی داشته و در فروردین۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه بیش از ۴۲درصد رشد داشته است. از طرفی رشد شاخص قیمت‌ها در اردیبهشت بیش از ۴۰درصد بوده است.
در بین صنایع، صنعت محصولات غذایی بیشترین رشد شاخص قیمت و صنعت فرآورده‌های نفتی کمترین رشد را نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته‌اند. بررسی سودآوری شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد که رشد سود اسمی شرکت‌ها دردوازده‌ماه۱۴۰۱ نسبت به سال قبل، کمتر از ۱۵درصد رشد کرده است. با توجه به رشد قابل توجه سطح عمومی قیمت‌ها در سال۱۴۰۱ می‌توان گفت که سود واقعی شرکت‌های بورسی در سال۱۴۰۱ نسبت به سال قبل به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش داشته است. در بین صنایع، فرآورده‌های نفتی بیشترین رشد سودآوری و صنعت فلزات اساسی بیشترین کاهش در سودآوری را ثبت کرده‌اند.
روند شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی
بیش از 280 شرکت صنعتی که در بورس و فرابورس پذیرفته شده‌اند، به‌صورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می‌کنند. از‌آنجاکه این شرکت‌ها، بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند، با بررسی و تجزیه و تحلیل آمارهای این شرکت‌ها، می‌توان وضعیت تغییرات تولید صنعتی کشور را دنبال کرد. شاخص‌هایی که از داده‌های این شرکت‌ها استخراج می‌شود، همراستا با شاخص تولید کل کشور است. بنابراین در زمانی که شاخص‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌شوند، می‌توان به‌عنوان جایگزین، از شاخص‌های این شرکت‌ها برای رصد تغییرات ماهانه صنعت استفاده کرد. آمارها نشان می‌دهد که در سه فصل تابستان، پاییز و زمستان سال۱۴۰۰ روند رشد شاخص تولید صنعتی، یک روند بدون نوسان در حولوحوش صفر بود. اما بهار سال۱۴۰۱ با رشد مثبت شاخص تولید صنعتی آغاز شد و رشد این شاخص در دو ماه اردیبهشت و خرداد روند صعودی داشت. این روند مثبت در ماه‌های تابستان نیز ادامه پیدا کرد و شاخص تولید صنعتی در ماه‌های تابستان۱۴۰۱ بین ۵ تا ۷درصد رشد کرد. رشد شاخص تولید صنعتی در ماه‌های پاییز نیز بین ۶ تا ۷درصد بود. در زمستان1401 نیز با اندکی افزایش، متوسط رشد به بالای 8 درصد رسید.
بررسی صنایع در اردیبهشت‌ماه
با آغاز سال جدید و در اولین ماه سال1402، رشد شاخص تولید صنعتی به 8/ 6درصد رسید و در اردیبهشت با اندکی تغییر در سطح 7/ 6درصد باقی ماند. بررسی گزارش پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی نشان می‌دهد که شاخص تولید محصولات شیمیایی که در فروردینماه نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته بود، در اردیبهشت‌ماه رشد منفی 2/ 3درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته است. عکس این موضوع برای صنعت فلزات اساسی اتفاق افتاده است؛ به‌طوری‌که شاخص تولید صنعت فلزات اساسی که در فروردین رشد منفی داشته، در اردیبهشت‌ماه رشد مثبت را ثبت کرده است. ازسوی دیگر اما، رشد شاخص تولید صنعت خودروسازی و قطعات همچنان در سطوح بالایی قرار دارد؛ چراکه رشد شاخص تولید این صنعت در فروردینماه و اردیبهشت‌ماه به 3۴درصد رسید. در اردیبهشت‌ماه سال جاری، شاخص رشد تولید محصولات فلزی با رشد منفی 4/ 31درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، کمترین نرخ رشد را در بین صنایع مختلف به خود اختصاص داد. این درحالی است که در همین صنعت در فروردینماه، رشد بیش از 10درصدی را تجربه کرده بود.
روند تغییر موجودی انبار
برای تحلیل چرایی تغییرات در تولید نباید تنها به آمار تولید اکتفا کرد، بلکه با بررسی تغییرات در موجودی انبار، علاوه بر ارائه تحلیل بهتر از علت تغییرات در تولید، وضعیت بازار و شرایط عرضه و تقاضا نیز مشهودتر شده و همچنین پیش‌بینی روند آتی تولید نیز در دسترس‌تر خواهد بود. تغییر در موجودی انبار به معنی تفاوت رشد تولید و فروش است؛ یعنی اگر رشد تولید بیشتر از رشد فروش باشد موجودی انبار در آن دوره افزایش یافته و اگر رشد تولید کمتر از رشد فروش باشد، موجودی انبار کاهش یافته است. در زمان‌هایی که محدودیت تقاضا وجود دارد و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه وجود دارد، روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف‌جهت هم خواهند بود.
به این مفهوم که تغییرات رشد تولید ریشه در تغییرات تقاضا دارد و تولیدکننده در واکنش به افزایش تقاضا، موجودی انبار خود را کاهش و رشد تولید خود را افزایش می‌دهد. هنگامی که شوک منفی بخش عرضه تولید و فروش را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، در دوره‌های اولیه با وجود کاهش رشد تولید، رشد فروش تحت‌تاثیر قرار نمی‌گیرد و همین اتفاق باعث می‌شود تا موجودی انبار محصولات نهایی کاهش یابد. به همین دلیل هنگامی که کاهش رشد تولید با کاهش موجودی انبار توام باشد، می‌توان گفت که شوک واردشده از سمت عرضه است و درواقع عامل اصلی متوقف‌کننده رشد را باید از سمت عرضه جست‌وجو کرد. تغییرات شاخص موجودی انبار در نیمه دوم سال۱۴۰۰ مثبت بوده که نشان‌دهنده افزایش در موجودی انبار صنایع بوده است. از ابتدای سال۱۴۰۱ ورق برگشت و تغییرات موجودی انبار صنایع منفی شد. به عبارت دیگر رشد فروش شرکت‌ها بیشتر از رشد تولید آنها بوده است.
در تابستان۱۴۰۱ در ادامه روند کاهش موجودی انبار صنایع، رشد فروش شرکت‌ها بیشتر از رشد تولیدشان بوده و همین امر باعث کاهش قابل توجه موجودی انبار شده است. در نیمه دوم سال۱۴۰۱ تا قبل از اسفند، تغییر موجودی انبار شدید نبوده و تغییر در متوسط موجودی انبار بخش صنعت حولوحوش صفر درصد بوده است. اما در فروردین و اردیبهشت‌ماه۱۴۰۲، به‌دلیل افزایش قابل‌توجه موجودی انبار در صنعت خودروسازی، متوسط موجودی انبار بخش صنعت نیز افزایش داشته است. البته افزایش موجودی انبار در اردیبهشت نزدیک به صفر بوده است. افزایش قابل توجه تولید و موجودی انبار در صنعت خودروسازی نشان می‌دهد که تولیدکننده به‌رغم اینکه می‌داند برای محصولات خود تقاضای موثر وجود دارد و به همین دلیل تولید را افزایش می‌دهد، اما به دلایل استراتژیک اقدام به فروش در این دوره نکرده و همین امر موجودی انبار را به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داده است.
در نیمه دوم سال۱۴۰۱ موجودی انبار در صنعت محصولات شیمیایی اندکی کاهش داشته است. البته رشد تولید در این صنعت در این دوره در نزدیکی صفر نوسان داشته است. در فروردینماه اگر چه رشد تولید در این صنعت مثبت شد، اما موجودی انبار نیز در این صنعت افزایش پیدا کرد. در اردیبهشت‌ماه این روند معکوس شد و رشد تولید این صنعت منفی شد، ولی موجودی انبار این صنعت نیز کاهش پیدا کرد. به عبارت دیگر فروش در این صنعت در اردیبهشت‌ماه کاهش نداشته وتنها تولید کاهشی بوده است. در صنعت فلزات اساسی در سه‌ماه ابتدایی سال۱۴۰۱ هم شاخص تولید مثبت داشته است و هم موجودی انبار در این صنعت در این مدت کاهش را نشان می‌دهد. در سه ماه تابستان و پاییز با وجود اینکه رشد مثبت تولید در این صنایع مثبت شده؛ اما موجودی انبار در این صنعت نیز افزایشی بوده است. در سه‌ماه زمستان۱۴۰۱ نیز این روند ادامه پیدا کرد و رشد مثبت نزدیک به صفر با افزایش موجودی انبار همراه بوده است. در فروردین و اردیبهشت۱۴۰۲ موجودی انبار در این صنعت کاهش داشته است.
