ریشه‌یابی افت وام‌دهی بانک‌ها
صف متقاضیان وام در بانک‌ها زیاد شده است، رشد میزان تقاضایی که در پی کم‌ارزش شدن پول ملی و نیاز مردم برای تامین ضروریات روز به روز بیشتر می‌شود؛ اما خیلی‌ها با رجوع به شعب بانکی به‌دلیل عدم همراهی بانک‌ها با ناامیدی برمی‌گردند. وام‌های خردی که سیستم بانکی مطابق دستور وزارت اقتصاد و دارایی باید نیازمندان به این نوع وام را از طریق اعتبارسنجی تا ۱۰۰میلیون بدون ضامن پوشش می‌دادند؛ اما مدتی است که بانک‌ها علاوه بر ایجاد موانع بر سر راه متقاضیان چنین وامی اعلام می‌کنند؛ به‌دلیل ممانعت از رشد میزان نقدینگی و حرکت در مسیر مهار تورم به آنها اعلام شده است که در پرداخت وام با وسواس اقدام شود.
البته بانک‌ها به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی، همیشه به دنبال سودآوری هستند تا بتوانند علاوه بر تامین پرداخت سود سپردها به مشتریان، رضایت سهامداران خود را نیز در فرآیند کاری جلب کنند؛ اما برخی دستورات تکلیفی آنها را بعضا با مشکل تامین منابع مواجه کرده و در پوشش نیاز وام‌های گسترده تا حدودی ناتوان می‌کند. از طرفی کارشناسان معتقدند اغلب بانک‌ها از بنیه قوی و دارایی‌های فراوانی برخوردارند و عدم همراهی آنها در پرداخت وام‌های خرد به‌دلیل آن است که خود بانک‌ها می‌توانند همین منابع را به جای پرداخت وام‌های خرده گسترده در جاهایی سرمایه‌گذاری کنند که بازگشت سود قابل توجهی را نصیب آنها کند. از طرفی اغلب بانک‌ها دارای شرکت‌های سرمایه‌گذاری زیادی هستند و چنانچه بخواهند وامی را پرداخت کنند همان منابع را به شرکت‌های خود اختصاص می‌دهند، اقدام توجیه‌پذیری که در محاسبات و عملکرد بانک‌ها نشان می‌دهند در پرداخت وام اقدامات لازم را به‌کار گرفته‌اند. اما سخن اینجاست که سرنوشت پرداخت وام‌های خرد به نیازمندان چه می‌شود و چرا با وجودی که بر ارائه چنین وامی به جد تاکید شده است؛ اما بانک‌ها به عناوین مختلف از پرداخت آن طفره می‌روند.
بانک‌ها وام نمی‌دهند؛ متقاضیان خود را به زحمت نیندازند
مشاهدات میدانی از چگونگی نحوه پرداخت وام در برخی شعب بانکی حاکی از آن است که بانک‌ها علاوه بر بهانه‌تراشی‌ها برای نپرداختن وام‌های خرد اعلام می‌کنند؛ بانک مرکزی به آنها دستور داده است که برای انضباط‌بخشی و جلوگیری ازخلق پول همچنین رشد نقدینگی و تورم در پرداخت وام دست به عصا باشند؛ اما آن‌گونه که مشخص است هنوز ابلاغیه یا دستورالعمل رسمی از سوی بانک مرکزی مبنی بر نپرداختن وام خرد و... توسط سیستم بانکی به مردم دیده نمی‌شود. کارمند یکی از بانک‌ها درباره اینکه چرا وام خرد پرداخت نمی‌کنید، گفت: منابع لازم نداریم. از طرفی نیز به ما اعلام شده است در پرداخت وام‌های خرد شرایط اقتصاد کلان کشور چون خلق پول و نقدینگی در نظر گرفته شود علاوه بر این پرداخت گسترده وام‌های خرد نیازمند تامین منابع است و ازآنجاکه بخش عمده منابع بانک برای پرداخت وام صرف بخش تولید همچنین وام ازدواج و فرزندآوری می‌شود، بنابراین فعلا منابع چندانی برای پرداخت وام‌های خرد در سیستم بانکی وجود ندارد.
بانک‌ها: وام نمی‌دهیم چون تابع دستور بانک مرکزی هستیم
او افزود: اغلب مردم این روزها متقاضی وام هستند؛ چراکه دریافت وام در شرایطی که نرخ سود بانکی بسیار کمتر از نرخ تورم در کشوراست و از سویی با توجه به رشد مستمر تورم، ارزش پول روز به روز در حال افت است، درچنین شرایطی شمارمتقاضیان وام در شعب بانکی بسیار بالا رفته است. بانک‌ها نیز علاوه بر وجود محدودیت منابع، از طرفی تابع دستورات مافوق هستند که ارائه وام بدون توجیه تاثیر بسزایی بر رشد نقدینگی و خلق پول به جا می‌گذارد. این عوامل موجب شده است که پرداخت وام‌های خرد دیگر چون گذشته نباشد. یکی دیگر از کارمندان شعب یک بانک خصوصی درباره علل محدودیت یا توقف پرداخت وام به‌ویژه وام‌های خرد اظهار کرد: این مساله را که مدتی است پرداخت وام محدود شده است، باید از رئیس شعبه بپرسید و جواب وی نیز قطعا کمبود منابع و تبعیت از دستوری است که از سوی بانک مرکزی به بانک‌ها اعلام شده است.
اکنون تنها راهکار دریافت وام گردش حساب (معدل حساب) و سپرده‌گذاری مبنای پرداخت وام است آن هم شرایط خاص خود را دارد؛ اما اگر بخواهید وام خرد بدون ضامن دریافت کنید به بانک‌های دولتی مراجعه کنید. او می‌گوید: منابع بانک‌ها به‌دلیل خرید اوراق دولتی محدود شده و لذا پرداخت تسهیلات خرد بر اساس ضوابط بانک مرکزی به‌شدت کاهش یافته است. به عبارت دیگر سهم تسهیلات مردم را دولت با اوراق از آن خود کرده است.
پرداخت وام بدون ضامن از ابتدا اشتباه بود
علی قنبری، اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه تربیت‌مدرس درباره علل متوقف شدن پرداخت وام‌های خرد از سوی بانک‌ها گفت: هرچند اقتصاد باید طوری باشد که پرداخت وام از هر حیث مشکلی را برای بانک‌ها ایجاد نکند، اما در شرایط کنونی که وضعیت اقتصاد کشور درپی رشد نرخ تورم و نقدینگی بالاست، پرداخت وام‌های گسترده موجب خواهد شد تا نقدینگی حجیم‌تر و پایه پولی افزایش یابد.
ولی بانک‌ها در پرداخت وام ظرفیتی دارند و چنانچه هرکسی نیازمند به پول باشد بانک‌ها آنها را در این راه همراهی کنند، منطقی نیست؛ چراکه سیستم بانکی باید ضمن در نظر گرفتن جوانب لازم، به تبعات اقتصادی پرداخت وام نیز توجه کند. او به رویکرد غلط وزارت اقتصاد و امور دارایی در الزام بانک‌ها به پرداخت وام‌های خرد بدون ضامن ازطریق اعتبارسنجی اشاره و اظهار کرد: مگر تاکنون چند نفر این وام را گرفته‌اند؟ از طرفی پرداخت بی‌حساب و کتاب وام‌های خرد و کلان توسط بانک‌ها از ابتدا رویکردی اشتباه بوده و هست؛ چرا که این موضوع نه تنها مطالبات مردم را برای دریافت وام افزایش می‌دهد، بلکه باعث ایجاد مشکل برای سیستم بانکی و در نهایت رشد نقدینگی، افزایش پایه پولی و تورم در کشور خواهد شد.
پرداخت وام‌های بی‌حساب و کتاب نقدینگی و تورم را افزایش داد
این اقتصاددان در ادامه افزود: عامل اصلی افزایش رشد نقدینگی کشور حاصل پرداخت همین وام‌های پرداختی است. این منابع که معمولا بی‌حساب و کتاب از بانک خارج و در جایی به‌کارگرفته می‌شوند که ارزش افزوده ایجاد نمی‌کنند، به اقتصاد کشور ضربه می‌زند. از طرفی بانک‌ها نیز از ترس عدم بازپرداخت وام‌های بدون ضامن که مبادا این چنین وامی‌هایی به سیستم بانکی بازنگردد و سوخت شود، راغب به پرداخت آن نیستند. استاد اقتصاد دانشگاه تربیت‌مدرس خاطرنشان کرد: پرداخت هر نوع وامی باید طبق اصول، قواعد و چارچوب خاص صورت گیرد و به درستی مشخص شود که این وام‌ها برای چه به‌کار گرفته خواهد شد.
اگر برای تولید است، حتما باید مشخص شود که آیا پرداخت این نوع وام‌ها توجیه‌پذیراست یا خیر؟ زیرا خروج منابع از بانک اگر جذب تولید و... نشود بی‌تردید تبعاتی چون رشد نقدینگی و تورم را به دنبال دارد. بنابراین چگونگی مصارف وام‌ها باید به درستی برای سیستم بانکی مشخص شود تا منابع حساب‌شده از بانک خارج شود. بنا به این گزارش، اغلب بانک‌ها در پرداخت وام به‌ویژه وام‌های خرد بدون ضامن مقاومت می‌کنند و با توجیه اینکه منابع لازم ندارند یا اینکه بانک مرکزی آنها را ملزم کرده است که در راستای ایجاد انضباط‌بخشی و ممانعت از رشد نقدینگی و تورم اقدام به پرداخت وام نکنند، متقاضیان وام را در این مسیر همراهی نمی‌کنند.
البته سیستم بانکی در پرداخت متقاضیان وام ازدواج و فرزندآوری کوتاهی نمی‌کنند، آن‌طور که طبق بررسی‌ها و گزارش‌های موجود تا ۱۰آبان ماه ۵۸۰هزار فقره تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج به مبلغ ۸۰هزار میلیارد تومان پرداخت کرده‌اند. همچنین ۴۷۹هزار فقره وام قرض‌الحسنه فرزندآوری را به مبلغ ۱۹هزار و ۹۹۲میلیارد تومان به مشمولان ارائه داده‌اند. اما اینکه چرا در پرداخت وام‌های خرد از ابتدا کند عمل کرده و اکنون نیز با درخواست متقاضیان موافقت نمی‌کنند بهانه دارند. آنها نبود اعتبار کافی را بهانه کرده و می‌گویند؛ بانک مرکزی نیز به ما گفته است که در پرداخت وام حواسشان به رشد نقدینگی باشد.
این در حالی است که هنوز هیچ ابلاغیه یا دستورالعمل مستند و مکتوبی به بانک‌ها برای نپرداختن وام به مردم ارائه نشده است و اندک بانک‌هایی دولتی که با هزار مانع و... به نیازمندان وام پرداخت می‌کنند، می‌گویند؛ اینکه بانک‌هایی که در پرداخت وام‌های خرد مردم را همراهی نمی‌کنند و نبود اعتبار و نقدینگی را علل آن می‌دانند و از طرفی پای بانک مرکزی را به بازی می‌کشاند، بهانه‌ای برای نپرداختن وام است.
