نوزدهمین مرحله حراج اوراق بدهی دولت برگزار شد
سقوط آزاد خرید اوراق
این حضور پر افت‌‌وخیز بانک‌‌ها در حراجها نشان می‌‌دهد که بانک‌‌ها به‌دلیل کمبود نقدینگی و صرفا بهصورت دستوری، اقدام به خرید اوراق می‌‌کنند. میزان اوراق خریداری‌شده توسط بورسی‌‌ها هم نسبت به دو حراج قبل کاهش قابل تاملی داشته است. خریداران حقیقی و حقوقی در بازار سرمایه در این حراج 28میلیارد تومان اوراق خریدند که به حدود یک‌هفتم حراج قبلی کاهش یافته است. در این حراج از ابتدای سال تاکنون کمترین میزان فروش اوراق بدهی به ثبت رسیده است. بانک مرکزی همچنین تازه‌‌ترین آمار نرخ بهره بین‌‌بانکی را منتشر کرد. براساس اعلام این نهاد سیاستگذاری پولی در تاریخ 6مهر، این نرخ با کاهش 04/ 0واحد درصدی نسبت به نرخ قبلی به عدد 4/ 20 رسید. در هفته‌های اخیر این متغیر پولی در کانال 20درصد در نوسان بود.
روند حراج در سال1401
از ابتدای سال1401 تاکنون 19مرحله حراج اوراق انجام شده است. در این 19مرحله 40هزار و 115میلیارد تومان اوراق فروخته شده است. از این میزان، 17هزار و 380میلیارد تومان توسط بانک‌‌ها و 22هزار و 735میلیارد تومان توسط سایر خریداران حقیقی و حقوقی در بازار سرمایه خریداری شده است. 2هزار و 200میلیارد تومان در حراج 21تیر، 2هزار و 500میلیارد تومان در حراج 29شهریور و 5هزار و 500میلیارد تومان در آخرین حراج بهصورت پذیرهنویسی خریداری شده است. پذیرهنویسی به معنای فرآیند خرید اوراق بهادار از ناشر یا نماینده قانونی او و پرداخت یا تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد است. درواقع مفهوم پذیرهنویسی عمدتا بسیار نزدیک و مشابه فرآیند عرضه اولیه در بازار سرمایه است. حراج 6 مهر رکورد کمترین میزان فروش اوراق در سال جاری را به ثبت رساند.
جزئیات حراج نوزدهم
براساس گزارش بانک مرکزی، در نوزدهمین مرحله از حراج اوراق مالی دولت که در 6مهر برگزار شد، مجموعا 28میلیارد تومان اوراق فروخته شد. اوراق «اراد112» با نرخ بازدهی 01/ 22درصد و اوراق «اراد117» با نرخ بازدهی 8/ 21درصد به فروش رسید. بانک‌‌ها در این حراج اوراق خریداری نکردند. ازطرفی خرید اوراق توسط بورسی‌‌ها به حدود یک‌هفتم حراج قبل کاهش یافت و به میزان 28میلیارد تومان رسید. در این حراج 5هزار و 500میلیارد تومان اوراق بهصورت پذیرهنویسی به فروش رسید. بانک مرکزی در ادامه این گزارش تاریخ و جزئیات برگزاری مرحله بیستم حراج اوراق مالی دولتی را اعلام کرد. بر این اساس حراج آینده در تاریخ 12مهر1401 برگزار خواهد شد.
اوراق عرضه‌شده در این حراج اوراق «اراد112» با مبلغ عرضه 2هزار و 400میلیارد تومان و «اراد117» با مبلغ عرضه 4هزار و 300میلیارد تومان خواهد بود. این اوراق از نوع اوراق مرابحه عام، کوپن‌‌دار و با تواتر سود شش‌ماهه و پرداخت کوپن دوبار در سال هستند. بانک مرکزی بر اساس بند «ن» تبصره (5) قانون بودجه سال1401 صرفا مجاز به خرید و فروش اوراق مالی اسلامی دولت در بازار ثانویه اوراق است. کارگزاری این بانک ضمن تامین زیرساخت معاملات و برگزاری حراج، تعهدی نسبت به حجم و قیمت اوراق مالی اسلامی دولتی فروش‌‌رفته ندارد و این اوراق را در بازار اولیه برای تامین مالی دولت خریداری نمی‌‌کند.
آنالیز بازار اوراق
عملکرد کلی بانکی‌‌ها در حراج‌‌های برگزارشده در سال1401 ضعیف و پر نوسان بوده است. از این‌‌رو بار خرید اوراق مالی دولت بیشتر روی دوش بورسی‌‌ها بوده است. این عملکرد ضعیف بانک‌‌ها در حراج اوراق می‌‌تواند چند دلیل داشته باشد. مهم‌ترین علت این است که در شرایط فعلی، بانک‌‌ها به‌‌شدت با کمبود نقدینگی مواجهند و درواقع با این حجم از اضافه‌برداشت، عملا منابع لازم برای خرید اوراق و سرمایه‌‌گذاری در این بازار را ندارند. بنابراین بانک‌‌ها در شرایط فعلی اقتصادی ترجیح می‌‌دهند که منابع موجود خود را حفظ کنند؛ به عبارت دیگر خریدن اوراقی با این نرخ بازدهی برای بانک‌‌ها صرفه اقتصادی نداشته و اولویت بانک‌‌ها، حفظ منابع فعلی با توجه به پیش‌بینی‌ناپذیر بودن شرایط اقتصادی کشور است. البته این رفتار بانک‌‌ها که بهصورت جسته و گریخته در حراجها شرکت می‌‌کنند و پس از چند غیبت به یک‌باره اقدام به خرید اوراق می‌‌کنند، علاوه بر موضوع کمبود منابع، می‌‌تواند نشانه نوعی سیاست دستوری از نهادهای سیاستگذاری پولی بالادستی باشد. یعنی بانک‌‌ها هر از گاهی اجبارا اقدام به خرید اوراق می‌‌کنند و عملا سرمایه‌‌گذاری بانک‌‌ها در چنین بازاری منفعتی به دنبال ندارد؛ اما دولت می‌‌تواند بخشی از کسری بودجه‌‌اش را هرچند کم تامین کند.
توقف صعود نرخ بهره بین‌‌بانکی
براساس اعلام بانک مرکزی در تاریخ 6 مهر، نرخ بهره در بازار بین‌‌بانکی به 9/ 20درصد رسید. به این ترتیب این نرخ در مقایسه با آمار قبلی بانک مرکزی 04/ 0واحد درصد کاهش داشته است. نوسان نرخ سود بازار بین‌‌بانکی در کانال 20درصد برای هشتمین هفته متوالی رخ می‌‌دهد. آمارها نشان می‌‌دهد که این نرخ سیاستی با شیب ملایم در حال افزایش و رسیدن به 21درصد است. درواقع تقاضای بانک‌‌ها برای منابع مالی در هفته‌های اخیر افزایشی بوده است. نرخ بهره بین بانکی به‌عنوان یکی از انواع نرخ‌‌های بهره در بازار پول به نرخ‌‌های سود یا بهره در سایر بازارها جهت می‌‌دهد که در واقع این نرخ، قیمت ذخایر بانک‌‌هاست و زمانی که آنها در پایان دوره مالی کوتاه‌‌مدت اعم از روزانه یا هفتگی، دچار کسری ذخایر می‌‌شوند، از سایر بانک‌‌ها در بازار بین بانکی یا از بانک مرکزی استقراض می‌‌کنند.
امروزه در اکثر کشورهایی که بانک مرکزی در آنها مسوول سیاستگذاری پولی است، تعیین و تنظیم نرخ بهره، مهم‌ترین ابزار سیاستگذاری پولی به‌‌شمار می‌‌رود. دلیل اهمیت این متغیر، تاثیری است که بر سایر بازارهای مالی و شاخص‌‌های اقتصادی می‌‌گذارد؛ چراکه بانک مرکزی می‌‌تواند با تغییر در نرخ بهره، برروی تورم و رشد اقتصادی تاثیرگذار باشد. نزدیک شدن نرخ بهره بین‌‌بانکی به سقف کریدور سود، حکایت از آن دارد که همچنان عطش منابع مالی بسیار بالاست.
