همچنین بررسی تورم ریالی شاخص قیمت کالاهای وارداتی در سال 99 نشان می‌دهد تغییرات این شاخص در سال ٩٩ نسبت به سال 98 معادل 6/ 534 درصد بوده است به نحوی که در مقایسه با تورم سال 98 که برابر 2/ 295 درصد بود به میزان 4/ 239 واحد درصد رشد داشته است. علاوه بر این سه گروه اصلی ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی و ادوات برقی (4/ 603درصد)، دستگاه‌های اپتیک و عکاسی (2/ 597درصد) و محصولات صنایع شیمیایی (9/ 568درصد) بیشترین و سه گروه پوست خام و چرم (منفی2/ 3درصد)، چوب و اشیای چوبی (3/ 7 درصد) و چربی‌ها و روغن حیوانی (1/ 20درصد) کمترین تورم سالانه شاخص قیمت کالاهای وارداتی مبتنی بر داده‌های ریالی را تجربه کردند. افزون بر این بررسی شاخص رابطه مبادله حاصل از شاخص‌های قیمت کالاهای صادراتی و وارداتی به تفکیک سال در بازه زمانی 95 تا 99 در دو قسمت شاخص ریالی و دلاری نشان می‌دهد شاخص ریالی رابطه مبادله از سال 95 تا 99 روندی نزولی داشته است به نحوی که از مقدار یک واحد در سال 95 به مقدار 13/ 0 واحد در سال 99 کاهش پیدا کرده است. همچنین شاخص دلاری رابطه مبادله از میزان یک واحد در سال پایه 95 به میزان 54/ 0 درصد در سال 99 رسیده است. این شاخص در سال‌های 96 و 97 روندی صعودی داشت ولی در ادامه مسیر روندی نزولی داشته است.

اهمیت شاخص قیمت کالاهای وارداتی

مرکز آمار در گزارشی به بررسی شاخص قیمت کالاهای وارداتی در سال 99 پرداخت. قیمت کالاهای وارداتی یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر میزان مبادلات خارجی کشورها است. این شاخص یکی از عوامل تعیین‌کننده رابطه مبادله بوده و تغییرات آن از اهمیت بالایی برخوردار است. بررسی‌های رسمی حاکی از آن است که در طرح شاخص قیمت کالاهای وارداتی از کلیه کدهای تعرفه وارداتی کشور سال ٩٥ (سال پایه) استفاده شده است. روش جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از آمارهای ثبتی گمرک جمهوری اسلامی ایران و طبقه‌بندی مورد استفاده نیز سیستم طبقه‌بندی نظام هماهنگ‌شده توصیف و کدگذاری (HS) است. نتایج حاصل از این طرح در سطح کل کشور و برای ٢٠ گروه‌ اصلی طبقه‌بندی HS به تفکیک دلاری و ریالی بیان شده است. نکته دیگر اینکه برای محاسبه شاخص سال ٩٩ از داده‌های مقدماتی گمرک جمهوری اسلامی استفاده شده است. از این‌رو نتایج اعلام شده به صورت مقدماتی بوده و استفاده از آنها باید با ملاحظه انجام شود.

مفهوم کد تعرفه

کد تعرفه یا همان کد HS، یک کد بین‌المللی 8رقمی منحصر به فرد در بین تمامی کشور‌ها طبق سیستم نمانکلاتور است که تمام کالاها را با توجه به مشخصات دقیق طبقه‌بندی می‌کند و 21 قسمت (دو عدد اول)، 99فصل (دو عدد دوم) و دو عدد بعدی شماره اصلی و دو عدد آخر شماره فرعی است. در بازرگانی بین‌المللی تمامی کالاهای تجاری طبق یک استاندارد هماهنگ جهانی دسته‌بندی شده و در کتاب مقررات صادرات و واردات ایران نیز کالاها در 21 قسمت و 98 فصل در فرمت دو‌رقمی تا هشت‌رقمی کدگذاری و به‌طور سالانه منتشر و در دسترس عموم قرار می‌گیرد. هر کالا دارای یک کد (شماره تعرفه) هشت‌رقمی استاندارد بوده و در تمامی سازمان‌ها از جمله سازمان امور مالیاتی کشور، سازمان توسعه تجارت، وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌طور یکسان مورد استفاده قرار می‌گیرد که گویای مشخصات کالا است.

تورم ریالی کالاهای وارداتی

بخش دیگری از گزارش به بررسی شاخص قیمت کالاهای وارداتی مبتنی بر داده‌های ریالی و دلاری در دو قسمت مجزا پرداخته است. در بخش نخست به بررسی تغییرات شاخص قیمت کالاهای وارداتی مبتنی بر داده‌های ریالی پرداخته شده است. بررسی آمارهای مربوط به شاخص مذکور نشان می‌دهد تغییرات این شاخص در سال ٩٩ نسبت به سال 98 معادل 6/ 534 درصد بوده است به نحوی که در مقایسه با سال 98 که برابر 2/ 295 درصد بود به میزان 4/ 239 واحد درصد رشد داشته است. علاوه بر این سه گروه اصلی ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی و ادوات برقی (4/ 603 درصد)، دستگاه‌های اپتیک و عکاسی (2/ 597 درصد) و محصولات صنایع شیمیایی (9/ 568 درصد) بیشترین و سه گروه پوست خام و چرم (منفی 2/ 3 درصد)، چوب و اشیای چوبی (3/ 7 درصد) و چربی‌ها و روغن حیوانی (1/ 20 درصد) کمترین تورم سالانه شاخص قیمت کالاهای وارداتی مبتنی بر داده‌های ریالی را تجربه کردند.

تورم دلاری کالاهای وارداتی

همچنین در بخش دیگر این گزارش به تغییرات شاخص قیمت کالاهای وارداتی مبتنی بر داده‌‌های دلاری پرداخته شده است. بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد تغییرات شاخص مذکور در سال ٩٩ نسبت به سال 98 به میزان 4/ 47 درصد بوده است که در مقایسه با تورم سال 98 که برابر 3/ 30 درصد بود به میزان 17 واحد درصد رشد داشته است. علاوه بر این در این قسمت سه گروه اصلی ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی و ادوات برقی (4/ 85 درصد)، دستگاه‌های اپتیک و عکاسی (2/ 64 درصد) و محصولات صنایع شیمیایی (3/ 42 درصد) بیشترین و سه گروه خمیر چوب یا سایر مواد الیافی (منفی 8/ 7درصد)، پوست خام و چرم (منفی 2/ 3 درصد) و چوب و اشیای چوبی (منفی 1/ 3 درصد) کمترین تورم سالانه شاخص قیمت کالاهای وارداتی مبتنی بر داده‌های دلاری را تجربه کردند.

بررسی رابطه مبادله در 5 سال اخیر

رابطه مبادله به رابطه میان قیمت کالاهای صادراتی و قیمت کالاهای وارداتی گفته می‌شود که می‌توان آن ‌را از تقسیم شاخص بهای کالاهای صادراتی به شاخص بهای کالاهای وارداتی به دست آورد. بهبود این رابطه نشان می‌دهد با مقدار معینی صادرات می‌توان به کالاهای وارداتی بیشتری دست یافت و به این ترتیب سطح زندگی اهالی را ارتقا داد. همچنین منظور از بهبود رابطه مبادله، افزایش قیمت کالاهای صادراتی به نسبتی بیش از افزایش کالاهای وارداتی است. در نتیجه بهبود یا افزایش رابطه مبادله موجب بهبود تراز پرداخت‌های کشور می‌شود. در این زمینه مقاله‌ای با عنوان شوک‌های رابطه مبادله و تراز تجاری در ایران (بهاره عریانی، حسن حیدری و سمیه نعمت‌اللهی) منتشر شده در فصلنامه «پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی» منتشر شده که بیانگر آن است که شوک‌های مثبت رابطه مبادله در کوتاه‌مدت باعث بهبود تراز تجاری می‌شود، اما این اثربه سرعت میرا می‌شود.

در بخش نهایی این گزارش به بررسی شاخص رابطه مبادله حاصل از شاخص‌های قیمت کالاهای صادراتی و وارداتی به تفکیک سال در بازه زمانی 95 تا 99 با لحاظ سال پایه 95 در دو قسمت شاخص ریالی و دلاری پرداخته شده است. بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد شاخص ریالی رابطه مبادله از سال 95 تا 99 روندی نزولی داشته است به نحوی که از مقدار یک واحد در سال 95 به مقدار 13/ 0 واحد در سال 99 کاهش پیدا کرده است. در سال‌های مذکور با افزایش نرخ ارز، قیمت کالاهای وارداتی افزایش بیشتری داشته به نحوی که باعث کاهش مقدار رابطه مبادله شده است. همچنین شاخص دلاری رابطه مبادله از میزان یک واحد در سال پایه 95 به میزان 54/ 0 درصد در سال 99 رسیده است. این شاخص در سال‌های 96 و 97 روندی صعودی داشت ولی در ادامه مسیر روندی نزولی داشته است. این موضوع نشان می‌دهد در سال‌های مذکور قیمت جهانی کالاهای صادراتی نسبت به کالاهای وارداتی بیشتر افزایش داشته است.