آمار عملکرد سالانه رشد تراکنش‌های شاپرکی را نشان می‌دهد
تاثیر کرونا بر ابزارهای پرداخت
حجم و تعداد معاملات
در طول سال99 بیش از 33 میلیارد تراکنش شاپرکی در کشور انجام شده که ارزش آنها بالغ بر 5357 هزار میلیارد تومان اعلام شده است. این مبلغ نشان از رشد میزان استفاده اقشار مختلف جامعه از پرداخت الکترونیکی و بالاخص ابزارهای شاپرکی است. مقایسه این آمار با آمار سال گذشته حاکی از آن است که تعداد تراکنش‌ها نسبت به تعداد 26 میلیاردی تراکنش‌ها در سال 98 بیش از 24 درصد رشد را تجربه کرده است. از سوی دیگر از مقایسه حجم معاملات نیز نتایج مشابهی به‌دست می‌آید. مبلغ تراکنش‌های شاپرک در سال 99 حدود 5357 هزار میلیارد تومان بوده است که نسبت به تراکنش‌های 3193 هزارمیلیارد تومانی در سال 98 نزدیک به 68 درصد رشد را نشان می‌دهد. البته باید توجه داشت در مقایسه اعداد جاری تورم لحاظ نشده است و معمولا با مقایسه این آمارها بدون خارج‌کردن اثر تورم از آنها به نتایج شفاف و قابل مقایسه‌ای نخواهیم رسید؛ به همین علت این آمارها را با استفاده از شاخص‌کل بهای کالاها و خدمات مصرفی تعدیل کرده و به قیمت‌های ثابت بدون تورم تبدیل می‌کنند.
طی کردن این مراحل تعدیل و بررسی دوبار‌ه آمارها، نشان‌دهنده رشد حدودا 23 درصدی ارزش حقیقی تراکنش‌های شاپرک در سال 99 است. البته باید توجه داشت که افزایش تعداد و مبلغ تراکنش‌ها در شبکه شاپرک به‌صورت سالانه امری متداول است و پیش‌بینی می‌شود تا زمان اشباع شبکه و فراگیری استفاده از پرداخت الکترونیکی در میان تمامی افراد جامعه این رشد سالانه ادامه داشته باشد. بدیهی است که با بروز همه‌گیری کرونا، استفاده از اسکناس و مسکوکات کاهش و به استفاده بیشتر از ابزارهای پرداخت شاپرک کمک شایانی کرده است و به استفاده بیشتر افراد از کارت‌خوان‌ها و درگاه‌های اینترنتی و موبایلی منجر شده است.
افزایش سرانه ابزارها
شبکه الکترونیکی پرداخت کارت سه نوع «ابزار پذیرش اینترنتی»، «ابزار پذیرش موبایلی» و «ابزار پذیرش کارتخوان فروشگاهی» را پشتیبانی می‌کند.آمار منتشر شده شاپرک نشان می‌دهد بیشترین سهم بازار تراکنش‌ها در اختیار ابزار کارتخوان فروشگاهی است. در آمار‌های منتشر‌شده به منظور قیاس بهتر و دقیق‌تر آمارها، اطلاعات در این گزارش بر اساس ابزارهای فعال سیستمی در اسفند ماه سال 1399 ارائه شده است. بر همین اساس بیش از 9 میلیون و 600 هزار ابزار کارتخوان فروشگاهی در کشور وجود دارد که بیش از 76 درصد از کل ابزارهای پرداخت شبکه شاپرک را به خود اختصاص داده است. تعداد کارتخوان‌های فروشگاهی نسبت به سال 98 حدود یک‌میلیون و 250هزار دستگاه افزایش را تجربه کرده است. دومین ابزار پر استفاده شاپرک ابزار پذیرش اینترنتی است. این ابزار با تعداد بیش از یک میلیون و 570 هزار، حدود 5/ 12 درصد از کل این ابزارهارا به خود اختصاص داده است. تعداد ابزارهای پذیرش اینترنتی نسبت به سال 98 بیش از 430 هزار عدد رشد را تجربه کرده است. در انتها کمترین سهم از ابزارهای پرداخت شاپرک متعلق به ابزار پذیرش موبایلی است که با تعداد یک میلیون و 450هزار عدد سهمی 5/ 11 درصدی از کل این ابزارها را به خود اختصاص داده است. در مجموع بیش از 12 میلیون و 620 هزار ابزار پذیرش وجود دارد که نسبت به سال 98 بیش از یک میلیون و 825هزار عدد افزایش را نشان می‌دهد. در یک تحلیل کلی سهم ابزار کارتخوان فروشگاهی، اینترنتی و موبایلی از کل ابزارها در سال 1399 نسبت به سال 1398 به ترتیب تغییری برابر منفی 17/ 1 ، 91/ 1 و منفی 73/ 0 درصدی داشته است که ابزار پذیرش اینترنتی بیشترین رشد را به خود اختصاص داده است. این رشد را می‌توان از پاندمی کرونا متاثر دانست؛ چراکه در این دوران با تمایل و گرایش بیشتر مردم به خرید‌های غیرحضوری، بازار خرید‌های اینترنتی رونق گرفته و طبیعی است که درگاه‌های اینترنتی شاهد افزایش سهمشان از میان دیگر ابزارهای پرداخت باشند. در مجموع تعداد ابزارهای پذیرش در سال 99 نسبت به سال 98 افزایش 90/ 16 درصدی داشته است.
میزان نفوذ شاپرک چقدر است؟
با تقسیم تعداد جمعیت کشور بر تعداد ابزارهای شاپرک می‌توان دریافت که سرانه این ابزارها چقدر است. با این حال برای دقت بیشتر تحلیل‌ها به جای تمام جمعیت کشور از جمعیت بالای 18 سال در این تحلیل‌ها استفاده شده است. بر این اساس در اسفند سال99 به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت بالای 18سال، بیش از 1580کارتخوان فروشگاهی وجود داشت. در اسفند ماه سال 98 این عدد معادل 1373 بوده است که نشان می‌دهد در طول یک‌سال گذشته 207 دستگاه کارتخوان به ازای هر ده هزار نفر جمعیت بالای 18 سال افزوده شده است. دومین ابزار پرداخت نیز شاهد رشد در سرانه بوده است. در اسفند ماه سال 99 به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت بالای 18 سال، 259 ابزار پرداخت اینترنتی وجود داشته است. این آمار در سال 98 معادل 187 دستگاه بوده که این موضوع حاکی از آن است که در سال 99 به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت بالای 18 سال 71 ابزار پرداخت اینترنتی اضافه شده است. همچنین ابزار پرداخت موبایلی نیز با رشد مواجه شده و به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت بالای 18 سال 21 عدد اضافه شده است و از سرانه 217 عدد به ازای هر 10 هزار نفر بالای 18 سال در سال 98 به 238عدد به ازای جمعیتی مشابه در سال 99 رسید. در یک تحلیل کلی از ضریب نفوذ ابزار پرداخت‌های شاپرک، سرانه آنها با 261 عدد رشد در سال 99 از 1817 عدد به 2078 عدد به ازای هر 10هزار نفر جمعیت بالای 18 سال رسیده است.
عملکرد ابزارهای پذیرش
کارتخوان‌های فروشگاهی صدرنشین بیشترین تعداد تراکنش در شبکه شاپرک هستند. در مجموع 95/ 89 درصد کل تراکنش‌های سال 1399 در اختیار ابزار کارتخوان فروشگاهی است. این سهم در مقایسه با سال 1398نزدیک به 47/ 1 درصد افزایش را تجربه کرده است؛ این در حالی است که عواملی از جمله وجود محدودیت انجام تراکنش بر روی ابزار پذیرش موبایلی، همچنین تعداد ابزار، فراگیر بودن، عدم نیاز به تجهیزات مکمل دیگر نظیر کامپیوتر یا گوشی موبایل از جمله عوامل تاثیرگذار بر تعداد تراکنش‌های ابزار پذیرش کارتخوان فروشگاهی است. نرخ رشد سهم ابزارهای پذیرش موبایلی و اینترنتی نسبت به زمان مشابه در سال 1398 نیز به ترتیب برابر با منفی 67/ 1 و 19/ 0 درصد است. در یک تحلیل کلی به‌رغم افزایش تعداد ابزارهای پذیرش اینترنتی و موبایلی در سال 1399، این ابزار کارتخوان فروشگاهی است که همچنان بیشترین سهم از تعداد تراکنش‌های شبکه پرداخت را پردازش کرده است. به بیانی دیگر کارتخوان فروشگاهی همچنان ابزار محوری شبکه پرداخت الکترونیک کشور است. ابزار پذیرش اینترنتی بیشترین متوسط مبلغ تراکنشی را در بین ابزارهای پذیرش شاپرک داراست. این در حالیست که متوسط مبلغ تراکنش این ابزار در سال 1399 افزایش 15/ 93 درصدی نسبت به سال 1398 دارد. دلیل این اتفاق را می‌توان در توسعه کسب‌وکارهای اینترنتی و افزایش پرداخت‌های اینترنتی جست‌وجو کرد. از طرفی متوسط مبلغ تراکنشی ابزار پذیرش کارتخوان فروشگاهی در سال 1399 افزایش 62/ 25درصدی را تجربه کرده است.
