«دنیای‌اقتصاد» به بررسی تبعات اقتصادی کاهش تولید نفت عربستان پرداخت
آرامکو و مخمصه کاهش عرضه نفت
در سه‌ماهه سوم سال۲۰۲۳، عربستان با افت ۴.۵درصدی تولید ناخالص داخلی (GDP) نسبت به سال‌قبل، کاهش رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد. این انقباض، مهم‌ترین رکود اقتصادی از زمان همه‌‌‌‌‌‌گیری کووید-۱۹ در سال۲۰۲۰ در عربستان محسوب می‌شود. حتی که اگر رشد ۳.۶درصدی در فعالیت‌های غیرنفتی نبود، این انقباض شدیدتر هم می‌شد. یکی از محرک‌های اصلی این تلاطم اقتصادی، کاهش عرضه بخشی از نفت عربستان‌سعودی است که ماه‌ها به‌طور پیوسته در حال کاهش بوده‌است. در سه‌ماهه سوم، فروش نفت این کشور با کاهش ۱۷.۳درصدی سالانه نسبت به سال‌قبل روبه‌رو بود که قابل‌توجه‌ترین کاهش از سال۲۰۱۱ تاکنون است. کاهش عرضه نفت عربستان با همراهی روسیه با هدف تثبیت قیمت جهانی نفت آغاز شد.
تاثیر این کاهش بر تولید نفت عربستان‌سعودی با کاهش به ۹میلیون بشکه در روز در ماه ژوئیه قابل‌توجه بود که نشان‌دهنده نقش این کشور به‌عنوان بازیگر اصلی در ائتلاف اوپک‌پلاس است. هدف این کاهش تولید، رسیدگی به خطرات احتمالی کاهش رشد جهانی بود که بر بازارهای نفت سایه انداخته بود. به گفته رالف ویگرت، مدیر اقتصاد خاورمیانه و شمال آفریقا در S&P Global Market Intelligence، عربستان تصمیمی استراتژیک برای کاهش عرضه نفت گرفته تا خطرات رکودی که با تقاضای نفت مواجه است را کاهش دهد. آینده اقتصاد عربستان به خروج تدریجی از این کاهش تولید بستگی دارد، روندی که انتظار می‌رود تا اوایل سال۲۰۲۴ ادامه یابد. چالش عربستان در یافتن تعادل بین تثبیت بازارهای جهانی نفت و بازگرداندن رشد اقتصادی است. صندوق بین‌المللی پول (IMF) پیش‌بینی می‌کند که تولید ناخالص داخلی عربستان برای کل سال۲۰۲۳ تنها ۰.۸درصد رشد خواهد کرد که نسبت به رشد ۸.۷درصدی سال‌قبل کاهش محسوسی دارد.
درحالی‌که عربستان‌سعودی با پیامدهای تصمیمات خود در بخش نفت دست‌وپنجه نرم می‌کند، امارات‌متحده‌عربی موفق به حفظ رشد اقتصادی شده‌است. در نیمه اول سال، تولید ناخالص داخلی امارات‌متحده‌عربی به دلیل رشد در بخش غیرنفتی ۳.۷درصد افزایش یافت. طبق آمار جدید PMI از سوی S&P، درآمدهای غیرنفتی امارات سریع‌ترین رشد خود را در چهار سال‌گذشته تجربه می‌کنند.
با این حال، چالش‌های اقتصادی عربستان فراتر از بخش نفت این کشور است. اتکای این کشور به درآمدهای نفتی که به‌طور سنتی ستون فقرات درآمد دولت عربستان را تشکیل داده، به‌طور فزاینده‌ای حیاتی شده‌است. این وابستگی زمانی مشهود می‌شود که ولیعهد محمد بن‌سلمان پروژه‌های بلندپروازانه و پرهزینه‌ای مانند شهر بسیار مدرن «نئوم» را آغاز می‌کند. هدف همه این ابتکارات تنوع‌بخشیدن به اقتصاد به دور از نفت است. چشمانداز ژئوپلیتیک کنونی، از جمله رویدادهایی مانند درگیری اسرائیل با حماس، تاثیر بسیار محدودی بر قیمت نفت داشته‌است. این ثبات عزم عربستان و شریک اوپک‌پلاس، روسیه را برای حفظ کاهش تولید یکجانبه خود برای تضمین ثبات قیمت در بازار تقویت می‌کند. با نگاهی به آینده، عربستان ممکن است مجبور به تمدید محدودیت‌های تولید تا سال‌بعد شود، عمدتا به دلیل نشانه‌هایی که نشان‌دهنده تضعیف بازار فیزیکی نفت است.
کاهش تقاضای سوخت‌های کلیدی در اروپا
تقاضا برای سوخت‌های کلیدی مانند دیزل در اروپا کاهش یافته که نشان‌دهنده رشد ضعیف اقتصادی است. آرامکو، شرکت نفت دولتی عربستان‌سعودی، اخیرا کاهش ۲۳درصدی سود خالص سه‌ماهه سوم را گزارش داده که عمدتا به دلیل کاهش قیمت نفت‌خام و کاهش حجم فروش است. کسب‌وکار بالادستی این شرکت که شامل تولید نفت و گاز می‌شود، با کاهش ۲۳درصدی سود مواجه‌شده که نشان‌دهنده چالش‌های پیش‌روی بخش نفت است. عربستان تولید خود را در حدود ۹میلیون بشکه در روز حفظ کرده که تقریبا یک‌میلیون بشکه کمتر از میانگین دهه‌گذشته است.
با وجود این چالش‌ها، عربستان‌سعودی همچنان یک بازیگر کلیدی در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و تولیدکنندگان متحد آن باقی‌مانده‌است. عربستان‌سعودی در مقطع حساسی قرار دارد، جایی‌که تصمیمات اتخاذ‌شده در مورد بخش نفت این کشور به‌طور قابل‌توجهی بر توانایی آن برای احیای رشد اقتصادی تاثیر می‌گذارد. چالش‌های ناشی از تغییر چشمانداز جهانی نفت بر ضرورت تنوع‌بخشیدن به اقتصاد و کاهش اتکا به درآمدهای نفتی تاکید دارد، اگرچه راه پیش‌رو ممکن است دشوار باشد، تصمیمات استراتژیک این کشور، مقاومت اقتصادی آن را در مواجهه با عدم‌قطعیت تعیین خواهد کرد. آرامکوی عربستان به‌تازگی اعلام کرده است که سود خالص سه‌ماهه سوم سال‌جاری این شرکت، ۲۳درصد کاهش‌یافته و در سه‌ماهه منتهی به ۳۰ سپتامبر از ۴۲میلیارد دلار در سال‌گذشته به ۳۲میلیارد دلار رسیده‌است.
این رقم بالاتر از ۳۱میلیارد دلاری است که ۱۲ تحلیلگر در پیش‌بینی ارائه‌شده توسط شرکت انتظار داشتند. عربستان‌سعودی، رهبر گروه کشورهای تولیدکننده نفت اوپک، هفته پیش اعلام کرده که به کاهش داوطلبانه تولید نفت خود به میزان یک‌میلیون بشکه در روز تا پایان سال‌ادامه خواهد داد. شرکت آرامکو گفت که ۱۴میلیارد و ۷۰۰میلیون دلار سود سهام و سایر مالیات‌ها را پرداخت کرده است که نسبت به ۲۴میلیارد و ۳۰۰میلیون دلار در سال‌گذشته، ۹میلیارد و ۶۰۰میلیون دلار کاهش یافته‌است. آرامکو سود سهام پایه را ۱۹میلیارد و ۵۰۰میلیون دلار اعلام کرد. همچنین دومین توزیع سود سهام مرتبط با عملکرد را با پرداخت ۱۰میلیارد دلار در سه‌ماهه چهارم تصویب کرد؛ بدون تغییر نسبت به اولین پرداخت مرتبط با عملکرد.
مخارج سرمایه‌ای این غول نفتی در این سه‌ماه نسبت به ۹میلیارد دلار در سال‌گذشته به ۱۱میلیارد دلار افزایش یافت. این شرکت گفت: «احتمالا تقاضای انرژی در میان‌مدت تا بلندمدت افزایش مییابد» و افزود که آرامکو «در حال سرمایه‌گذاری در سبد روبه‌رشد و یکپارچه خود از طریق بزرگ‌ترین برنامه سرمایه‌گذاری در تاریخ خود است.» آرامکوی‌عربستان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان است. این شرکت که رسما به‌عنوان شرکت نفت عربستان‌سعودی شناخته می‌شود، عمدتا دولتی است و در ظهران عربستان‌سعودی مستقر است. این شرکت سودآورترین شرکت جهان است که حتی غول‌های فناوری مانند اپل (AAPL) و گوگل آلفابت (GOOGL) را تحت‌الشعاع قرار داده‌است. آرامکوی‌عربستان در سال۲۰۱۶ زمانی‌که ولیعهد عربستان‌سعودی، محمد بن‌سلمان بن عبدالعزیز آل‌سعود، اعلام کرد قصد دارد سهام ۵درصدی را به ارزش تقریبی ۲تریلیون دلار در فهرستی که بزرگ‌ترین عرضه اولیه عمومی (IPO) شد، جلب کند، توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرد.
رسیدن قیمت نفت به پایین‌ترین سطح
تحت‌تاثیر نگرانی‌ها از کاهش تقاضا در مصرف‌کنندگان بزرگ نفت جهان؛ ایالات‌متحده و چین، قیمت نفت روز چهارشنبه ۸ نوامبر به پایین‌ترین سطح خود در بیش از سه ماه گذشته رسید. تا لحظه تنظیم این گزارش، معاملات آتی نفت‌برنت با ۱۵سنت افزایش به ۸۱ دلار در هر بشکه رسید، درحالی‌که قیمت نفت‌خام آمریکا با ۲سنت کاهش به ۷۷ دلار در هر بشکه رسید. وارن پترسون و اوا مانتی، تحلیلگران بانک ING می‌گویند که هر دو به کمترین میزان از ۲۴ ژوئیه در روز سهشنبه کاهش یافتند. منابع بازار اواخر روز سهشنبه با استناد به آمار موسسه نفت آمریکا گفتند، ذخایر نفت‌خام آمریکا در هفته گذشته تقریبا ۱۲میلیون بشکه افزایش یافت. اداره اطلاعات انرژی ایالات‌متحده (EIA) انتشار دادههای هفتگی موجودی انبار را تا هفته منتهی به ۱۳ نوامبر به تعویق خواهد انداخت.
اداره اطلاعات انرژی آمریکا روز سهشنبه اعلام کرد تولید نفت‌خام در ایالات‌متحده در سال‌جاری اندکی کمتر از انتظار قبلی افزایش مییابد، درحالی‌که تقاضا کاهش مییابد. EIA اکنون انتظار دارد که مصرف کل نفت در این کشور در سال‌جاری به میزان ۳۰۰هزار بشکه در روز کاهش یابد و پیش‌بینی قبلی خود را مبنی‌بر افزایش ۱۰۰هزار بشکه در روز معکوس کند. این آژانس همچنین پیش‌بینی کرد که تولید نفت‌خام ونزوئلا کمتر از ۲۰۰هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت؛ به‌طور متوسط ۹۰۰هزار بشکه در روز تا پایان سال۲۰۲۴ تحت کاهش تحریم‌های آمریکا. دادههای تجاری چین، بزرگ‌ترین واردکننده نفت‌خام جهان نیز تردیدهایی را در مورد چشمانداز تقاضا ایجاد‌کرده است.
واردات نفت‌خام دومین اقتصاد بزرگ جهان در ماه اکتبر رشد قابل‌توجهی را نشان‌داد، اما کل صادرات کالاها و خدمات چین با سرعتی سریع‌تر از حد انتظار کاهش یافت و بر ترس از تضعیف تقاضای جهانی افزود. اوپک انتظار دارد اقتصاد جهانی با وجود چالش‌های اقتصادی از جمله تورم و نرخ بهره بالا، رشد کند و تقاضای سوخت را افزایش دهد. در همین حال، رئیس بانک‌مرکزی چین روز چهارشنبه گفت، انتظار می‌رود این کشور امسال به هدف رشد تولید ناخالص داخلی سالانه خود برسد. پکن برای سال‌جاری رشد اقتصادی حدود ۵درصد را تعیین کرده‌است.
