آیا قاره سیاه می‌تواند نیاز اروپا به گاز طبیعی را برطرف کند و جایگزین منابع انرژی روسیه شود؟
سوخترسانی گاز آفریقا به اقتصاد اروپا
بنا بر آمار منتشره توسط شرکت تحقیقاتی و تحلیلی ریستاد انرژی در نروژ، ذخایر کشف‌شده گاز طبیعی آفریقا در ۱۰سال گذشته با حدود ۳۰درصد افزایش از ۱۴تریلیون متر‌مکعب به ۱۸تریلیون متر‌مکعب رسیده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این رقم در سال۲۰۳۰ از ۲۰تریلیون متر‌مکعب فراتر رود. قاره آفریقا هم اینک بخش کوچک اما در حال رشد از تصویر جهانی صنعت گاز طبیعی به‌شمار می‌آید، با این وجود چشم‌‌‌‌‌انداز تولید گاز در آن روشن است. با توجه به‌دسترسی آزادانه شرکت‌ها به ذخایر گاز طبیعی و قراردادهای واگذاری میادین نفت و گاز آفریقا، در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاران زیادی از شرکت‌های اکتشاف آفریقایی و غیر‌آفریقایی را به خود جذب کرده‌است.
قاره سیاه حدود ۷درصد از مجموع ذخایر گاز دنیا را در خود جای داده‌است. کشورهای مصر و الجزایر پیشگام در مصرف گاز طبیعی هستند، به‌طوری‌که ۷۰درصد مصرف را به خود اختصاص داده‌اند. براساس آمار بین‌المللی از سال۲۰۰۰ تاکنون میانگین رشد مصرف گاز طبیعی در قاره سیاه بیش از ۶درصد بوده‌است. بر اساس آمار، خاورمیانه و آفریقای شمالی در حال‌حاضر ۴۱درصد از ذخایر اثبات شده گاز دنیا را در خود جای داده‌اند.
بخش‌اعظم ذخایر گاز طبیعی اثبات شده در قاره آفریقا در چهار کشور نیجریه، الجزایر، مصر و لیبی قرار دارد که در مجموع ۹۲درصد مجموع ذخایر این قاره را تشکیل می‌دهند. بر همین اساس تقاضای واردات انرژی از آفریقا همچنان در حال افزایش است، اما انتظار می‌رود که تا سال۲۰۵۰ قاره آفریقا ۲۵درصد از جمعیت کل جهان را تشکیل دهد و بنابراین بخشی از انرژی موجود در این قاره صرف تامین نیازهای ساکنان آن خواهد شد؛ به‌ویژه در رابطه با تولیدات نفتی. گفت‌وگوها میان کشورهای آفریقایی مانند الجزایر و نیجریه با اتحادیه اروپا در مورد ساخت و بهره‌برداری از خطوط لوله جدید برای انتقال گاز در حال جریان است. از طرف دیگر شرکت‌های نفتی اروپایی و بین‌المللی در تلاش برای انعقاد معاملات بزرگ نفتی و دستیابی به میادین نفت و گاز کشف‌شده در قاره آفریقا هستند.
آفریقا درصدد است تا طی ۲۰ سال‌آینده خطوط لوله نفت و گاز، پایانه‌های گاز طبیعی مایع، هاب‌های توزیع و نیروگاه‌های گازی بسازد تا بتواند انرژی مورد نیاز بیش از ۶۰۰میلیون نفر را تامین کند. این قاره به‌رغم داشتن۶۰درصد از بهترین منابع خورشیدی در سطح جهان، تنها یک‌درصد از ظرفیت نصب شده خورشیدی را در اختیار دارد. بسیاری بر این باورند که انرژی‌های تجدیدپذیر برای کمک به آفریقا برای رسیدن به کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته‌‌‌‌‌تر که برای صنعتی‌‌‌‌‌سازی خود به هیدروکربن‌‌‌‌‌ها متکی بودند، کافی نیستند.
اروپا؛ مصرف‌کننده روبه‌رشد گاز
اروپا یکی از مصرف‌کنندگان روبه‌رشد گاز است و پس از تهاجم روسیه به اوکراین، به‌دنبال کاهش واردات انرژی از روسیه است. شمال و غرب‌آفریقا موقعیت خوبی برای مرتفع‌کردن این نیاز روزافزون دارند و ایجاد خطوط لوله گاز ترانس‌مدیترانه (از الجزایر به‌جزیره سیسیل ایتالیا) می‌تواند این امر را تسهیل کند. کارشناسان اقتصادی بر این باورند در شرایطی که اروپا برای تامین بیش از نیمی از انرژی مورد‌نیاز خود متکی به روسیه است، می‌تواند قاره آفریقا را که از نظر جغرافیایی نیز نزدیک به اروپاست به‌عنوان یک منبع انرژی مطمئن انتخاب کند. البته کشورهای آفریقایی نیز می‌توانند از بحران انرژی دنیا در پی جنگ روسیه و اوکراین برای نفوذ در بازار جهانی استفاده کنند، اما نباید فراموش کرد که واردات گاز از آفریقا یک پروژه بلندمدت است؛ چراکه ایجاد زیرساخت‌های لازم در قاره سیاه زمانبر بوده و در مرحله کنونی راهکار مناسبی برای عبور اروپا از بحران انرژی نیست. امضای اخیر توافق‌نامه‌ای برای توسعه آنچه که بزرگ‌ترین پروژه گاز طبیعی مایع در استان امپومالانگا درآفریقای‌جنوبی نامیده می‌شود، بر پتانسیل گاز طبیعی به‌عنوان یک منبع انرژی قابل‌دوام برای این کشور تاکید دارد.
این توافق‌نامه، مشارکتی بین شرکت توسعه صنعتی آفریقای‌جنوبی و آفرو انرژی، یک شرکت تابعه اکتشاف گاز استرالیایی کینتیکو انرژی است. پیش‌بینی می‌شود این پروژه معادل۵۰ مگاوات انرژی تولید کند که در طول زمان به ۵۰۰مگاوات افزایش می‌یابد. همچنین گزینه‌هایی برای توسعه بیشتر پروژه‌های گاز ال‌ان‌جی وجود دارد. شرکت فرانسوی توتال انرژی برای اکتشاف نفت و گاز در سواحل غربی آفریقای‌جنوبی تاییدیه کسب کرده است و در ماه مه، دولت آفریقای‌جنوبی حتی اعلام کرد قصد دارد ایده اکتشاف شیل‌گاز در منطقه کارو را بازبینی کند. کشف منبع گازی امپومالانگا شامل یک رویکرد نوآورانه در مشارکت بخش عمومی و خصوصی است و حجم این منبع حدود ۱۰۰میلیون متر‌مکعب گاز طبیعی تخمین‌زده می‌شود.
الجزایر به دلیل نزدیکی به اروپا و زیرساخت‌های توسعه‌یافته ال‌ان‌جی، در حال‌حاضر بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی آفریقا و چهارمین صادرکننده گاز در جهان و دارای دهمین ذخایر بزرگ گاز طبیعی اثبات‌شده در این سیاره است. خط لوله ترانس‌مدیترانه یک خط لوله انتقال گاز از الجزایر به‌جزیره سیسیل ایتالیا از طریق مرزهای تونس است. گسترش این خط لوله می‌تواند گاز الجزایر را به بازار اسلوونی منتقل کند. این خط لوله از دهه۱۹۶۰ میلادی مدنظر ایتالیا و الجزایر بوده‌است. مطالعات امکان‌سنجی آن در سال۱۹۶۹ انجام شد و آزمایش‌های فنی برای اجرای فاز‌نخست این پروژه در سال۱۹۷۵ میلادی انجام گرفت. در سال۱۹۷۷ میلادی نیز قرارداد عرضه و ترانزیت این خط لوله گازی به امضا رسید. نخستین فاز این خط لوله طی سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۳ میلادی اجرا شد و فاز‌دوم نیز در سال ۱۹۹۴ میلادی به پایان رسید. ظرفیت این خط لوله در سال۱۹۹۴ میلادی دو‌برابر شد.
حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر
گاز طبیعی همچنین مدت‌هاست که به‌عنوان یک «سوخت انتقالی» معرفی شده‌است که می‌تواند به تسهیل حرکت از نفت و زغال‌سنگ به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کند. بر اساس برخی معیارها، گاز یک‌سوخت پاک‌‌‌‌‌تر و کارآمد است که نسبت به سایر سوخت‌های فسیلی دی‌اکسیدکربن کمتری تولید می‌کند. فراوان است و می‌توان آن را فشرده، مایع و ذخیره کرد. این قابلیت ذخیره‌سازی به گاز طبیعی مزیتی نسبت به انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی و باد می‌دهد که به‌راحتی قابل ارسال نیستند. ذخیره و تامین انرژی تجدیدپذیر در صورت لزوم و در صورت نیاز به فناوری تکمیلی مانند باتری، هیدروژن یا ذخیره‌سازی پمپی نیاز دارد. منابع گاز را می‌توان به‌سادگی در زیرساخت‌های توسعه‌یافته جهانی گاز طبیعی (از طریق خطوط لوله و کشتیرانی بین‌المللی) ادغام کرد.
این بدان معناست که مناطق مرزی گاز طبیعی - مانند آفریقای‌جنوبی - می‌توانند به این سیستم وصل شوند و بلافاصله پس از ایجاد میادین، می‌توان انتقال گاز را به‌جایی‌که مورد‌نیاز است، شروع کرد. صنعت نفت و گاز غنا با اولین اکتشافات خود در حدود سال۲۰۰۶ راه‌اندازی شد و توانست اولین محصول خود را ظرف ۴۰ ماه تولید کند. در سال۲۰۲۱، این کشور ۴/ ۲میلیون‌تن گاز تولید کرد. ضرورت به حداقل رساندن انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی برای تحقق تعهدات پاریس۲۰۵۰ و معکوس‌کردن تغییرات آب‌و‌هوایی یک نگرانی جدی است که باید با الزامات توسعه آفریقا متعادل شود. در شرایطی که آفریقا هنوز تنها چهار‌درصد از انتشار کربن جهانی را تولید می‌کند و اکثریت مردم آن هنوز برای تامین نیازهای انرژی خود به زیست توده متکی هستند، حرکت به سمت گاز طبیعی نشان‌دهنده یک پیشرفت است.
گاز طبیعی به‌عنوان یک منبع انرژی پاک در راستای ارتقای توسعه‌پایدار، تضمین امنیت انرژی در آینده جهان و تلاش برای کاهش آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زیستمحیطی همواره مورد‌توجه بوده‌است.گاز برای زندگی روزمره مردم از تامین برق موردنیازشان تا بزرگ‌ترین بخش‌های اقتصاد حیاتی است و شریکی برای انرژی‌های تجدیدپذیر محسوب می‌شود، زیرا ثبات و پشتیبانی لازم برای این منابع تازه و پاک را فراهم می‌کند. گاز طبیعی به‌عنوان یک منبع انرژی پاک، پتانسیل دستیابی به قابلیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مهم‌تری برای توسعه‌پایدار دارد و می‌تواند بین ۳رکن توسعه‌پایدار، یعنی پیشرفت اجتماعی، توسعه اقتصادی و توسعه زیستمحیطی تعادل ایجاد کند.
