«دنیای اقتصاد» ریسک‌های بازار انرژی قاره سبز را بررسی کرد
خطر قیمت پایین گاز برای اروپا
خیال راحت اروپا از زمستان؟
جنگ اوکراین همچنان ادامه دارد، جریان گاز روسیه به اروپا هر روز کم‌جان‌تر می‌شود و زمستان نیم‌کره شمالی هم فرا رسیده است؛ گزاره‌هایی که همه از افزایش بهای انرژی، به‌خصوص گاز طبیعی خبر می‌دهند، اما قیمت‌ها در بازار فعلا چیز دیگری نشان می‌دهد. بهای گاز طبیعی در اروپا برخلاف آنچه انتظار می‌رفت کاهش یافت.
بهای شاخص گاز طبیعی آمریکا در زمان نگارش این گزارش، ۸/ ۵دلار به ازای هر Mmbtu (میلیون بی‌تویو) است که نسبت به ماه گذشته بیش از ۱۶درصد کاهش داشته است. رقمی که نشان از کاهش بیش از ۷۰درصدی نسبت به اوج قیمتی در اوت دارد. به گفته استنلی رید، کارشناس انرژی در نیویورک‌تایمز، یکی از دلایلی که قیمت این حامل انرژی پایین آمده ذخایر پر اروپاست. کشورهای اروپایی تقریبا نیاز زمستان امسال را تامین کرده‌اند و از این بابت نگرانی ندارند. اواخر تابستان اروپا همچنان از گاز روسیه بهره می‌برد و هنوز هم هرچند بسیار کم، گاز در جریان است.
او معتقد است: «در این میان، دولت‌ها و فعالان اقتصادی در تکاپو برای تخمین و تامین گاز بودند و شروع به ذخیره‌سازی انرژی کردند. درحالی‌که قیمت گاز در اوج به سر می‌برد ذخایر همه واحدهای صنعتی و دولتی کامل شد.» به گفته این تحلیلگر، شرکت‌هایی که گاز طبیعی می‌فروختند با بالاترین قیمت‌ها به اروپا روانه شدند؛ مخصوصا کشتی‌هایی با مخازن بزرگ گاز مایع که از ایالات متحده آمریکا، قطر و حتی روسیه به سمت بنادر اروپایی حرکت کردند: «این عجله برای فروش گاز به اروپایی‌ها به گونه‌ای است که هم‌اکنون کشتی‌های زیادی برای تخلیه بار گاز مایع در بنادر اروپایی در صف هستند.»
همچنین به گفته لارا پیج، یکی از تحلیلگران موسسه کپلر (Kpler)، در روزهای گذشته، حداقل در بازار گاز مایع، فروشندگانی که این کامودیتی را از الجزایر به اروپا می‌بردند، برای پیدا کردن مشتری و قیمت‌های بهتر راهی آسیا شده‌اند. امنیت انرژی اروپا در زمستان امسال تامین است، به‌شرطی که اتفاق غیرمنتظره‌ای نیفتد. البته ذخایر کامل اروپا، به نوعی این قاره را در برابر شوک‌های غیرقابل‌انتظار بیمه کرده است. «ذخایر به حدی رسیده که چند ماه پیش مردم آن را فقط در خواب می‌دیدند.» این جمله ماسیمو دی‌آدوردو، معاون تحقیقات گاز شرکت وود مکنز (Wood Mackenzie)، است که معتقد است پر شدن ذخایر قدم بزرگی است. کاهش تقاضای نیروگاه‌های تولید برق برای گاز طبیعی در اروپا یکی دیگر از عوامل سقوط قیمتی گاز طبیعی در این قاره است. همین‌طور گذراندن پاییز نسبتا گرمی که در اروپا شروع شده است به انرژی زیادی احتیاج ندارد.
فرصتی گذرا
اما تحلیلگران می‌گویند قیمت پایین گاز گذراست. به گفته استنلی رید، گاز طبیعی که اروپا در زمستان تحویل می‌گیرد، هم‌اکنون با قیمت‌های بالاتری نسبت به بهای جاری فروخته می‌شود: «نوسانات مختلف بازار گاز که در ماه‌های اخیر صنعت انرژی را گرفتار کرده بود به احتمال زیاد ادامه پیدا کند. قیمت گاز طبیعی به‌طور سنتی در اروپا بالاست.» شواهد حاکی از این است که صنایع انرژی‌بر مثل صنایع آلومینیوم و فولاد در اروپا حداقل فعلا فعالیتی ندارند. البته برای مثال تقاضای یکی از بزرگ‌ترین مشتری‌های گاز در ایتالیا، در ماه اوت و سپتامبر نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۰درصد کاهش داشته است.
به گفته تحلیلگران، مقررات و ضوابط اتحادیه اروپا نیز در بهای پایین گاز شریک است. طرح اعمال سقف قیمتی برای گاز روسی گرچه هنوز جزئیاتش اعلام نشده، اما تاثیر قابل‌توجهی بر بازار انرژی گذاشت. هنینگ لویستن، مدیر گروه اوراسیا، یک شرکت ریسک‌سنج سرمایه‌گذاری، معتقد است صنایع اروپایی که در بحبوحه بحران انرژی اخیر تقاضای گاز را به پایین‌ترین حد رسانده بودند دوباره به سمت گاز طبیعی خواهند رفت. البته قطع گاز روسیه باعث شد گاز مایعی که برای اروپایی‌ها گران است در خط لوله‌ها جریان پیدا کند. این تحلیلگر معتقد است اکنون به خاطر تقاضای پایینی که وجود دارد «احتمال فروش ذخایر گاز مایع توسط شرکت‌ها، ارزان‌تر از قیمتی که خریدند، بالاست.»
همچنین، قیمت پایین گاز می‌تواند سرمایه‌گذاری‌هایی را که در حوزه انرژی‌های پاک و گران‌تری مثل هیدروژن انجام شد کاهش دهد. به گفته تحلیلگران، قیمت پایین گاز طبیعی می‌تواند تمام توانی را که برای قطع کردن ارتباط بین برق و گاز به کار برده شده بود خنثی کند. با‌این‌حال مارتین یانگ، یکی از تحلیلگران بانک اینوستک (Investec)، گفته توپ در حال چرخیدن است و «معتقدم همه‌چیز به‌طور گسترده برای تغییر آماده است.» این متخصص می‌گوید الان برای اینکه خیال اروپا بابت گاز ارزان راحت شود هنوز زود است «زیرا بازارها به هر اتفاقی واکنش نشان می‌دهند. قیمت گازی که برای ژانویه و فوریه ۲۰۲۳ فروخته شده است ۴۰درصد گران‌تر از قیمتی است که در نوامبر ثبت شد.»
بازار هنوز امتحان خود را پس نداده و قیمت‌ها ممکن است بعد از قطع کامل گاز روسیه یا اتفاق غیرقابل‌انتظاری مثل انفجار پیشین خط لوله نورداستریم دستخوش تغییر شود. بعد از آن نوبت آب‌وهواست؛ جانستون استرن، یکی از حامیان برنامه تحقیقاتی گاز انستیتوی انرژی آکسفورد، معتقد است امتحان واقعی زمانی شروع می‌شود که «اولین توده سرما وارد شود و اولین ذخیره تمام. آن‌وقت می‌توان دید بازار چگونه واکنش نشان می‌دهد.»
بحران واقعی در راه
پیش از این مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نسبت به «بحران به معنی واقعی کلمه» هشدار داده بود. فاتح بیرول در همایش انرژی سنگاپور با اشاره به بحران انرژی که از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین فراگیر شده است گفت: «بحران انرژی می‌تواند فرصتی برای چرخش به سمت منابع انرژی پاک، پایدار و امن باشد. امنیت انرژی یکی از مهم‌ترین مسائل دولت‌هاست و برخی از کشورها انرژی‌های پاک را به عنوان راه‌حلی برای خروج از بحران و وابستگی به انرژی‌های فسیلی در نظر گرفته‌اند.» به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، میزان رشد سرمایه‌گذاری در سوخت‌های تجدیدپذیر و پاک در سال ۲۰۲۲ افزایش داشته و امسال نزدیک به ۴۰۰گیگاوات برق از این منابع به سیستم توزیع تزریق شده است.
به گفته بیرول، بسیاری از کشورهای اروپایی روی انرژی‌های پاک «برای فاصله گرفتن از نفت روسیه و جایگزینی آن، حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند». تحلیلگر دیگری به نام فلیکس بوث، مدیر بخش گاز مایع (LNG) سایت وورتکسا (vortexa)، به بلومبرگ گفته بود قیمت گاز اروپا «تا حد زیادی به آسیا وابسته خواهد بود». رفتار چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده سوخت در جهان در صورتی که محدودیت‌های کووید را کمتر کند و زمستان هم زودتر برسد، مسلما بر قیمت گاز طبیعی تاثیر خواهد گذاشت. آتکینسون، یکی دیگر از تحلیلگران انرژی، به بلومبرگ گفت: «فکر می‌کنم شرایط بدتر در سال ۲۰۲۳ خودش را نشان خواهد داد.»
او معتقد است اروپا برای جبران کسری گازی که از روسیه از دست می‌دهد «باید ۴/ ۱تریلیون مترمکعب» واردات انجام دهد. درحالی‌که ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین فروشنده گاز طبیعی و مایع به اروپاست، تولیدکنندگان آمریکایی می‌گویند بیش از این توان افزایش تولید ندارند. به گزارش بلومبرگ، مقصد ۵۴درصد از گاز آمریکا، قاره سبز است. همچنین به گزارش انجمن گاز طبیعی آمریکا (NGSA) «پیش‌بینی می‌شود صادرات روزانه گاز مایع به اروپا از ۲/ ۱۲میلیارد مترمکعب در روز به ۴/ ۱۳میلیارد مترمکعب برسد».
