«دنیای اقتصاد» بررسی کرد
چشم بازار نفت به اشتهای اژد‌ها
اوپک در برابر گروه هفت؟
سازمان کشورهای صادرکننده نفت، موسوم به اوپک، که با پیوستن روسیه و چند کشور دیگر نامش به اوپک‌پلاس تغییر کرده است، در نشستی که روز یکشنبه برگزار شد سیاست کاهش تولید خود را تغییر نداد. اوپک‌پلاس در تصمیمی که کشورهای اروپایی و ایالات متحده را عصبانی کرد، تصمیم به کاهش تولید روزانه ۲میلیون بشکه گرفت؛ کاهش تولیدی که در راستای حمایت از قیمت‌ها بود و برنت را به مرز ۱۰۰دلار هم رساند. کشورهای غربی که سیاستی دقیقا برعکس اوپک‌پلاس، یعنی کاهش قیمت‌ها، دارند، با اعمال تحریم‌هایی ازقبیل اعمال سقف قیمتی بر نفت روسیه و همچنین برداشت و عرضه از ذخایر استراتژیک نفتی آمریکا، عملا قیمت‌ها را پایین آوردند. البته دلیل اصلی رکود بازار قرنطینه و کاهش تقاضا از سوی پکن به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت است.
با ظهور اعتراضات در چین، ناظران بازار معتقدند با کاهش قرنطینه و فعالیت کارخانه‌های چینی، این متقاضی بزرگ نفت به بازار بازخواهد گشت. همچنین چین در واکنش به برنامه اعمال سقف قیمتی بر نفت روسیه، اعلام کرد روابط تجاری چین و روسیه براساس منافع مشترک ادامه خواهد داشت. روسیه برنامه سقف قیمتی را قبول ندارد و اعلام کرده است به آن عمل نخواهد کرد. از طرفی در کنار عربستان سعودی به عنوان یکی از رهبران غیررسمی، از اوپک‌پلاس به عنوان ابزار چانه‌زنی استفاده می‌کند که در آخرین نشست به‌نظر تصمیم گرفت فعلا از آن استفاده نکند. نکته اینجاست که کشورهای عربی با نگرانی مبنی بر «رکود بازار» و «کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت» نفت روسیه را همراهی می‌کنند؛ گزاره‌هایی که با پیش‌بینی افزایش تقاضای چین در سه‌ماهه دوم سال میلادی آینده به‌نظر حل‌شده می‌آیند. اوپک‌پلاس در آخرین نشست خود مبنی بر بازبینی بازار، اعلام کرد سیاست کاهش تولید روزانه ۲میلیون‌بشکه‌ای را تا آخر سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داد؛ کاهش عرضه‌ای که اسمی آن ۲میلیون بشکه و واقعی آن نزدیک به ۵/ ۱میلیون بشکه است.
سقف قیمت بر نفت روسیه
گروه هفت از روز گذشته برنامه اعمال سقف قیمتی بر منابع نفتی روسیه را که از راه‌های دریایی در بنادر پهلو می‌گیرند اعمال کرد؛ اقدامی که در راستای تضعیف منابع مالی روسیه در جنگ اوکراین تعریف شد. اما روسیه می‌گوید به آن پایبند نخواهد بود «حتی اگر مجبور به کاهش تولید شود». به گزارش رویترز، سقف قیمتی بر نفت روسیه توسط کشورهایی اعمال شد که عملا بیشترین نفت از روسیه را از طریق دریا وارد می‌کنند. اتحادیه اروپا و استرالیا در صدر میزبانی محموله‌های نفتی روسیه هستند و بعد از آن‌ها به ترتیب کشورهای ایالات متحده آمریکا، کانادا، ژاپن و بریتانیا قرار دارند. محموله‌های نفتی روسیه تنها اگر زیر نرخ تعیین‌شده که فعلا ۶۰دلار است، بارگیری شوند، توسط شرکتهای بیمه‌ای و اعتباری پوشش داده می‌شوند.
کارشناسان پشتیبان این طرح می‌گویند این‌گونه «فروش نفت در قیمت‌های بالا برای مسکو سخت خواهد شد». روسیه به عنوان دومین صادرکننده نفت دنیا روز یکشنبه ضمن تاکید بر این نکته که برنامه اعمال سقف قیمتی را به رسمیت نمی‌شناسد، آن را غیرقابل قبول خواند و گفت به آن پایبند نخواهد بود «حتی اگر مجبور به کاهش تولید» شود. اروپا بعد از جنگ جهانی دوم یکی از بزرگ‌ترین مشتری‌های نفت اتحاد جماهیر شوروی بود؛ نفت و گازی که آن کشور پس از دهه‌ها جست‌وجو در منطقه سیبری کشف کرد. رویترز به نقل از یکی از منابع مدعی شده مسکو درحال تدوین فرمانی به شرکتهای روسی برای همراهی نکردن با برنامه اعمال سقف قیمتی است. فرمانی که اگر شرکتهای روسی آن را بپذیرند، فی‌النفسه میزان صادرات و حتی تولید محصولات نفتی و گازی روسیه را کاهش خواهد داد.سقف قیمتی فعلی برای هر بشکه نفت روسیه ۶۰دلار است که فاصله زیادی با ۶۷دلار، آخرین نرخی که نفت روسیه فروخته شد، ندارد. شاید به همین دلیل کشورها انتظار دارند روسیه فعلا به فروش نفت به همان قیمت ادامه دهد و به سود کمتر از منبع نفتی راضی شود.
در ادامه خبرهایی که از اروپا مبنی بر شروع تحریم‌های اروپایی به گوش می‌رسد، دیروز وزیر امور خارجه چین گفت پکن به خریدوفروش نفت با روسیه «براساس احترام و منافع مشترک» ادامه خواهد داد. سقف قیمتی هر دو ماه یک‌بار توسط گروه هفت و اتحادیه اروپا بازنگری خواهد شد. اولین بررسی سقف قیمتی نفت روسیه در میانه ژانویه صورت گرفت که مرز ۶۰دلار برای هر بشکه در نظر گرفته شد. اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای درمورد بازنگری سقف این برنامه اعلام کرد: «بازنگری و بررسی باید اثربخشی این طرح در اجرای آن، پایبندی، همسویی بین‌المللی، تاثیر بالقوه بر اعضا و شرکای ائتلاف و تحولات بازار را در نظر بگیرد.»
این برنامه از روز گذشته شروع شده است اما یک فرصت ۴۵روزه برای کشتی‌هایی که پیش از این تاریخ بارگیری شده‌اند وجود دارد که محموله خود را تا ۱۹ ژانویه تخلیه کنند. در برنامه اعمال سقف قیمتی بر نفت روسیه آمده «اگر کشتی‌هایی که با پرچم کشورهای ثالث فعالیت می‌کنند، عامدانه نفت روسیه را با بهایی بالاتر از سقف قیمت تعیین‌شده حمل کنند، اپراتورهای اتحادیه اروپا اجازه نخواهند داشت خدمات بیمه، فاینانس و تعمیرات برای این کشتی‌ها به مدت ۹۰ روز پس از تخلیه محموله، ارائه کنند.» تحریم‌های اروپایی نفت مسکو، در روز ۵ فوریه با تعیین سقف برای نرخ محصولات و فرآورده‌های نفتی روسیه دنبال خواهد شد.
یک خواسته با دو زبان متفاوت
بایدن و مکرون در آخرین دیدار خود از «هماهنگ‌سازی» اقدامات مشترک صحبت کردند؛ امری که به گفته ناظران بازار نفت، فاصله بین فرانسه با دیگر کشورهای اتحادیه اروپا را نشان می‌دهد. لیام دنینگ، کارشناس انرژی، در بلومبرگ نوشته است در میان بحران انرژی اروپا و ترس از سرمازد‌گی، «شرکتهای نفتی آمریکایی ثروتمند شده‌اند و شواهد حاکی از آن است که اروپایی‌ها از این موضوع خوشحال نیستند. با‌این‌حال مکرون در کنفرانس خبری در مسیر صحبت‌های بایدن حرکت کرد و تاکید زیادی روی «همگام‌سازی» همکاری‌های دوجانبه داشت؛ امری که به گفته ناظران بازار، بخش سخت همکاری این دو کشور است.»
درحالی قیمت شاخص‌های گاز طبیعی در اروپا به بالای ۴۰دلار رسید که در بازار متحد آمریکایی در آن سوی اقیانوس اطلس زیر ۷ دلار خریدوفروش می‌شد: «این در حالی است که بسیاری از صنایع در اروپا تحت فشار قیمت‌های بالای حامل‌های انرژی خوراک انرژی خود را به گاز مایع تغییر دادند. البته اروپا در حال نفت‌زدایی از صنعت است؛ با‌این‌حال قیمت گاز مایع آمریکایی در اروپا هم افزایش پیدا خواهد کرد.» به عقیده دنینگ، دومین نگرانی مربوط به موج تورم است: «امضای بایدن پای همکاری‌های تغییرات اقلیمی تاثیری روی روند آن نخواهد داشت و این اقدام فی‌النفسه یک اقدام صنعتی است. یارانه‌هایی که در راستای تغییرات اقلیمی در بخش‌هایی مثل خودروها و ماشین‌ها تعریف شده به‌شدت آب رفته است. زمانی که آمریکا بالاخره از بحران اقلیمی عبور کند و اروپا به آن خوشامد بگوید به آن معنی است که می‌تواند تکنولوژی و کالای خود را به آمریکا بفروشد و آن را دوباره روی یارانه‌های تغییرات اقلیمی سرمایه‌گذاری کند.»
لیام دنینگ معتقد است مسلما کشورهای اروپایی هم می‌توانند در پروژه‌های اقلیمی ایالات متحده سرمایه‌گذاری کنند، اما در روند صنعتی‌زدایی آن‌ها مشکل ایجاد خواهد کرد: «وقتی مکرون در ضیافت کاخ سفید گفت فرانسه دقیقا همین آرزوها را برای خود دارد، کاملا درست گفت.» اما نویسنده بلومبرگ معتقد است این آرزوی فرانسه بیش از اتحاد، فاصله بین دو کشور را آشکار می‌کند. کارشناس بلومبرگ با یادآوری بحران مالی ۲۰۰۸ و همچنین تاثیر شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد دنیا، معتقد است: «مقصر بحران انرژی اتحادیه اروپا نه آن سوی آب‌های اقیانوس اطلس بلکه در همسایگی اروپاست؛ روسیه پر از انرژی. این گزاره که پس از رونق گرفتن شیل، ایالات متحده به یک شبکه صادرات انرژی تبدیل شده است و اروپا به واردکننده و وابسته به آن، یک حقیقت است.» دولت‌های اروپایی نزدیک به ۷۰۰ ملیارد دلار برای عبور از بحران انرژی هزینه کرده‌اند درصورتیکه نظام یارانه‌ای ایالات متحده آمریکا نصف این مقدار است. این در حالی است که باید در نظر داشت چین نسبت به ایالات متحده شریک نسبتا مهم‌تری است؛ شریک بهتری که پیغام داده روابط تجاری با روسیه را براساس «منافع دوطرفه» ادامه می‌دهد نه «سقف قیمتی.»
از بازار چه خبر؟
هر بشکه نفت برنت در اولین روز معاملات بازار پس از نشست اوپک‌پلاس به ۸۷دلار رسید و وست‌تگزاس اینترمدیت که وارد کانال ۷۰دلار شده بود تا لحظه نگارش این گزارش ۸۲دلار معامله شد. این دو شاخص در اشل هفتگی به ترتیب ۹۰/ ۳ و ۲۰/ ۵درصد روند صعودی داشتند. هر گالن بنزین در بازار آمریکا با افزایش هفتگی ۶۵/ ۱درصدی ۳۲/ ۲دلار فروخته شد.
