گزارش «دنیای اقتصاد» از پروسه داخلی‌سازی روغن
تعامل تولیدکنندگان با کشاورزان
مجتبی جلالوندی عضو کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی ایران درباره میزان وابستگی تولید روغن در کشور به واردات به «دنیای اقتصاد» گفت: متاسفانه ۹۰ درصد مواد اولیه از طریق واردات تامین می‌شود و این امر باعث شده سطح زیر کشت دانههای روغنی در کشور بسیار کم باشد. دلیل اصلی عدم خودکفایی در تامین مواد اولیه و دانههای روغنی عدم حمایت دولت است. کشاورزان در شرایط عادی همیشه برای فروش محصولات خود با مشکل روبه‌رو هستند و سرمایه در گردش آنها پاسخگوی نیازها نیست چه برسد به اینکه محصولاتی بکارند که دولت حمایتی از آن نمی‌کند.
به عقیده این عضو کمیسیون کشاورزی اتاق ایران برخی طرفدار واردات هستند:«من فکر می‌کنم کسانی که واردکننده مواد اولیه روغن هستند قصد دارند پرونده کاشت دانههای روغنی در کشور را ببندند چراکه ارز دولتی که دلالان در این خصوص دریافت می‌کنند حاشیه سود بسیار زیادی برای آنان دارد. وگرنه دلیلی ندارد برای کاشت این محصول این همه مشکل وجود داشته باشد و حتی دولت ابتدایی‌ترین حمایت‌ها را دریغ کند.» جلالوندی گفت: اگر دولت قیمت‌ها را آزاد کند و ارز دولتی را از این بخش حذف کند کشاورزان قدرت مانور پیدا می‌کنند. وقتی قیمت‌ها آزاد شود واردات این اقلام به شدت گران می‌شود و تولید آن در داخل کشور به صرفه. البته دولت باید قیمت مناسبی را، سر وقت و نه بعد از زمان کشت، برای خرید تضمینی دانههای روغنی درنظر بگیرد که کشاورزان هم بتوانند برنامه‌ریزی بهتری در این زمینه داشته باشند. از سوی دیگر ابوالحسن خلیلی رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی روغن نباتی کشور در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درخصوص وضعیت تولید و واردات روغن گفت: ما در سال به 5/ 1 میلیون تن روغن خام نیاز داریم که در سال‌های اخیر با افزایش ظرفیت و نیاز بازار این عدد به 9/ 1 میلیون تن رسیده است. برای تولید روغن کشور از سه روش استفاده می‌شود روش اول روغن‌کشی از محل دانههای روغنی است که از 3 میلیون تن واردات دانه روغنی 600 هزار تن روغن خام تامین می‌شود. روش دوم واردات مستقیم روغن خام است بدین ترتیب که سالانه 510 هزار تن روغن پالم،500 هزار تن روغن آفتابگردان و 100 تا 200 هزار تن روغن سویا وارد کشور می‌شود. روش سوم تولید روغن از محل دانههای روغنی کشت داخل است که در سال جاری از 270 هزار تن دانه کلزا 110 هزار تن روغن کلزا به دست آمد و از 50 هزار تن دانه سویا 10 هزار تن روغن سویا تحصیل شد و در مجموع تولید روغن از محل دانههای روغنی کشت داخل به 120 هزار تن می‌رسد. این یعنی از یک میلیون و 900 هزارتن نیاز داخلی کشور تنها پروسه تولید 120 هزار تن آن تماما در داخل کشور صورت می‌گیرد. خلیلی درخصوص قیمت‌های روغن خانوار و صنف و صنعت و کمبود‌های به وجود آمده گفت: قیمت روغن در سازمان حمایت مشخص می‌شود، خوشبختانه انجمن تعامل خوبی با نهاد‌های ناظر و قیمت‌گذار دارد و ما تمام مدارک و محاسبات را به آنها می‌دهیم و آنها نیز پس از بررسی قیمت نهایی را اعلام می‌کنند اما برخی عوامل مثل تغییر قیمت دلار بر روی قیمت نهایی اثر‌گذاری مستقیم دارند. ضمن آنکه تحریم و مشکلات نقل و انتقال بانکی هزینه‌های اضافی را به ما تحمیل کرده است. وی درخصوص کمبود در بازار گفت: در هفته‌های گذشته چند خبر منفی و حتی کذب منتشر شد که باعث به وجود آمدن نگرانی از کمبود روغن در بین مردم شد و همین عامل باعث هجوم اکثریت برای انبار کردن روغن به مراکز عرضه شد به‌طوری‌که مطابق آماری که فروشگاه‌های زنجیره‌ای به ما دادند در سه روز اول دو هفته پیش این فروشگاه‌ها به اندازه 3 برابر روزهای عادی فروش روغن داشتند و همین امر باعث به وجود آمدن خلأ بزرگی در بازار شد. از طرف دیگر مردم وقتی این کمبود را دیدند به سمت روغن‌های نباتی و حلبی که پیش از این بیشتر مورد استفاده صنف و صنعت بود رفتند و این بخش هم دچار کمبود شد. وی ادامه داد:با تمهیدات صورت گرفته به زودی دانههای روغنی و روغن خام از سمت بنادر به کارخانه‌ها خواهند رفت و ظرفیت تولید افزایش پیدا خواهد کرد، درخصوص روغن‌های حلب نیز ظرف روزهای آینده قیمت‌های جدید مشخص خواهد شد. وی درخصوص صرفه اقتصادی و ظرفیت تولید در کشور گفت: سیاست کشور در این است که با توجه به حساسیت و استراتژیک بودن این محصول بخش اصلی نیاز کشور در داخل تامین شود. از سال 94 وزارت جهاد کشاورزی برنامه مدون برای کشت داخلی دانه‌ها به خصوص کاشت کلزا آغاز کرد و همچنان این برنامه در حال توسعه است. در سال زراعی 99 و 1400 نیز مقرر شد کارخانه‌ها به‌صورت مستقیم با کشاورزان وارد تعامل بشوند و با تامین مواد اولیه و بیمه کردن محصول نهایی آنها را حمایت کنند. در حال حاضر ما دارای 27 کارخانه روغن‌کشی هستیم که ظرفیت آنها 10 هزار تن است، این واحد‌ها روغن خام و کنجاله تولید می‌کنند و تقریبا پاسخگوی نیاز کشور هستند. در بخش تصفیه روغن نیز 54 واحد تولید روغن نباتی داریم که 15 واحد آن تامین‌کننده اصلی بازار هستند و ظرفیت آنها بیش از 3 برابر نیاز کشور است. به نظر می رسد با این اقدامات حمایتی برای کشت دانههای روغنی و با توجه به آمادگی کارخانه‌ها اعم از روغن‌کشی و نباتی ظرف سال های آینده بخش زیادی از نیاز کشور در داخل تامین خواهد شد. با توجه به اظهارات کارشناسان و فعالان این حوزه پاشنه آشیل این صنعت تامین مواد اولیه و نهاده‌های تولید به خصوص واردات آنها است که با توجه به تحریم و شدت آنها در سال‌های اخیر مشکل شده است.
