گزارش میدانی «دنیای اقتصاد» از بازار اسباب‌بازی
ماشین کنترلی به قیمت خودروی سواری
خرید ماشین برای آدم بزرگ‌ها تبدیل به آرزو شده و حالا خرید ماشین برقی برای بچه‌ها هم همین‌طور. به‌طور کلی ماشین یا خودرو با جماعت ایرانی سر ناسازگاری دارد حالا فرق ندارد بچه باشی یا بزرگ در بازار قیمت ماشین کنترلی خارجی سایز کوچک حداقل یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است البته به شرط موجود بودن، اما یک ماشین کنترلی متوسط که ۴ باتری کنترل و ۴ باتری ماشین بخورد قیمت آن ۱۲ میلیون است. به گفته اسباب بازی فروشهای بالای شهر در چند ماه اخیر ماشین کنترلی تبدیل به نماد لاکچری بودن شده و دیگر کودکان مشتریان آنها نیستند، بلکه جوانان این منطقه در دورهمی‌هایی که دارند اصطلاحا کل ماشین کنترلی می‌اندازند برای همین فروش ما در این حوزه افزایش پیدا کرده است. قیمت این ماشین‌ها معمولا از ۲۰ میلیون شروع می‌شود و تا ۶۰ میلیون هم می‌رسد.
عرضه قطره‌چکانی
یکی از اسباب‌بازی فروشهای خیابان میرزای شیرازی می‌گوید شرایط بازار به گونه‌ای است که «اگر صبح مغازه را باز نکنم ضرر نمی‌کنم.» به گفته سلیمانی که ۷ سال صاحب یکی از اسباب‌بازی فروشهای این خیابان است نسبت به پارسال ۵۰درصد کاهش درآمد داشته در حالی که قیمت اجناس بر اساس دلار بالا می‌رود: «فقط ۱۵ درصد از جنس بازار در داخل کشور تولید می‌شود و ۸۵ درصد وارداتی است. قیمت جنس وارداتی هم همراه با دلار بالا می‌رود.» او می‌گوید اسباب‌بازی‌های ایرانی کیفیت اجناس خارجی را ندارند و امکان تولید برخی از اجناس مثل ماشین‌برقی در ایران وجود ندارد. «بیشترین تقاضا برای انواع عروسک است، اینجا اسباب‌بازی فروشی است اما مشتری‌ها برای همسر یا دوستان و آشنایان عروسک هدیه می‌گیرند. در این یک سال فروش عروسک‌های بزرگ بیشتر از مابقی اجناس بود.»
اسباب‌بازی فروش دیگری هم در این خیابان می‌گوید: «دو سال است که هیچ جنسی وارد نمی‌شود و هرچه عرضه شده از خریدهای قبلی است.» حسینی بلند می‌شود و ویترین را دور می‌زند و به سمت کارتون‌های ماشین‌برقی و عروسک می‌رود: «پنج تکه جنس را تمام کردم و وقتی خواستم از همکارم خرید کنم با اینکه در انبار موجودی داشت بهم نفروخت. چون جنس در بازار نیست و همه منتظر ماندند ببینند قیمت دلار چقدر بالا می‌رود؟» البته حسینی مثل هم‌چراغ‌هاش کاهش فروش نداشته است: «فروش من در دوران قرنطینه خوب بود. ماندن بچه‌ها در خانه روی والدین فشار آورد و فروش دخل من مثل پارسال بود. فقط شهریور که فصل آماده شدن برای مدرسه است فروش من حدود ۱۰ درصد کمتر شده اگرنه دخل نسبت به پارسال تغییری چندانی نداشته است.» این فروشنده که واردات اسباب‌بازی هم انجام می‌دهد می‌گوید از خرید سال‌های گذشته جنس برای مغازه می‌آورد و «بخشی از گرانی جنس بابت کمبود در بازار است. عروسکی که پارسال وارد کردیم و ۳۵۰ هزار تومان برای فروش گذاشتیم به یک میلیون تومان رسیده است. نه اینکه یک میلیون برای فروشنده، یک میلیون برای من که با احتساب ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر در مغازه به فروش می‌رسد.» بر اساس گفته‌های این واردکننده و فروشنده دلیل اصلی گرانی اسباب‌بازی کمبود و عرضه قطره‌چکانی اجناس به بازار است و ارز سهم کمتری در بالا رفتن قیمت‌ها دارد: «قیمت‌ها به دلار بستگی دارد، اما به اندازه دلار بالا نمی‌رود. برای مثال اگر نرخ ارز ۲۰ درصد افزایش داشته باشد قیمت جنس ۵۰ درصد بالا می‌رود. من مغازه دارم و جنس خودم را می‌فروشم، اما انباردارها تا وقتی بازار ثبات پیدا نکند جنس به کسی نمی‌فروشند.»
فضای مجازی؛ محل ضرر دخل
یکی دیگر از اسباب‌بازی فروشهای خیابان میرزای شیرازی که اجناس برند می‌فروشد میزان کمتری نسبت به هم‌چراغ‌هاش ضرر کرده است: «بخشی از فروش ما مربوط به فروش اینترنتی بود که در دوران کرونا ۳۰ درصد بیشتر شده است.» فروش اینترنتی این فروشنده در حالی ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده که فروش حضوری او ۵۰ درصد کاهش داشته است: «مردم پول مایحتاج ضروری بچه‌هایشان را ندارند چه برسد به اسباب‌بازی. جنس من برند است و مشتری‌های خودش را دارد، اما وضع بازار را که می‌بینم. با اینکه اسباب‌بازی برند می‌فروشم اما تعداد زیادی از مشتری‌ها قشر متوسط هستند و از قیمت‌ها سرشان سوت می‌کشد. ما که کاسب این صنف هستیم از قیمت‌ها تعجب می‌کنیم چه برسد به مردم.» گفتنی است در اصناف دیگر هم برخی واحدها توانستند به وسیله فضای مجازی بخشی از ضرر کسادی بازار را جبران کنند.
فروشنده دیگری در خیابان میرزای شیرازی می‌گوید مجبور به تعدیل نیرو شده است: «سال گذشته پنج نفر نیرو داشتم که امسال رسیده به سه نفر و به یکی هم گفتم از هفته آینده دیگر سر کار نیاید. فروش ندارم و نمی‌توانم حقوق و دستمزدشان را پرداخت کنم.» جمالی می‌گوید نسبت به پارسال ۸۰ درصد کاهش فروش داشته در حالی که هزینه‌هایش دوبرابر شده است: «قیمت اجاره‌بهای مغازه و پول برق و دستمزد شاگردانم را نمی‌توانم بدهم. پارسال هر ماه نزدیک به ۲۰ میلیون تومان دخل جمع می‌کردم اما ۶ ماهه ابتدای سال کل دخل من به ۶۰ میلیون نرسیده. درآمدم درحالی نصف شده که هزینه‌هایم دوبرابر بالا رفته است.» جمالی نیز کمبود در بازار را تایید می‌کند: «راستش کمبود نیست بنکداران جنس نمی‌فروشند. مگر مصرف اسباب‌بازی ما چقدر است که کمبود ایجاد شود؟ جنس هست اما چون قیمت دلار بالا می‌رود جنس نمی‌فروشند تا بازار به ثبات برسد.»
همه کرکره را پایین کشیده‌اند
در بازار تهران شرایط به مراتب بدتر از خیابان میرزای شیرازی است. یکی از اسباب‌بازی‌فروش‌های بازار به طبقه دوم اشاره می‌کند و می‌گوید: از ۱۰۰ مغازه طبقه دوم ۸۰ مغازه بستند و رفتند. دستش را برمی‌گرداند و به سمت حیاط کوچک انتهای دالان می‌گیرد: «در حیاط هم ۲۰ دهنه مغازه فعالیت می‌کردند که الان شاید چهار یا پنج تا باز باشد. قیمت اجناس روزبه‌روز بالا می‌رود و فروش ما بالای ۸۰ درصد کاهش داشته است.» به گفته بهرامی که فقط اسباب‌بازی ایرانی می‌فروشد هزینه‌های بالای تولید باعث شده بسیاری از تولیدکنندگان از ادامه فعالیت در این حوزه منصرف شود: «از روی عادت و اجبار هر روز صبح کرکره را بالا می‌زنم وگرنه هیچ امیدی ندارم. هفته می‌گذرد و من فروش درست و حسابی ندارم. وقتی قیمت جنس ایرانی آنقدر بالا می‌رود که به‌عنوان نرخ اسباب‌بازی غیرمنطقی است، تکلیف جنس خارجی مشخص است.» بهرامی نیز عرضه قطره‌چکانی جنس به بازار را تایید می‌کند: «واردکننده‌ها که تکلیفشان مشخص است. جنس را انبار کرده‌اند و هر هفته به قیمت بالاتر می‌فروشند. قیمت مواد اولیه تولیدکننده اعم از انواع پارچه و الیاف برای ساخت عروسک از پارسال سه برابر شده اما ما نمی‌توانیم قیمت را به این میزان بالا ببریم. یعنی اگر فروش هم داشته باشیم در نهایت ضرر است.»
قاچاق ۴۰ میلیون دلاری
بعضی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد مصرف سرانه هر کودک زیر ۱۴ سال در ایران حدود ۱۰ تا ۲۰ دلار است. البته به گفته عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان اسباب‌بازی «آمارهای تولید، واردات و مصرف اسباب‌بازی ناقص و محدود و بحث قاچاق در این حوزه داغ است.» در سال ۱۳۹۵ ستاد مبارزه با قاچاق کالا میزان جنس قاچاق در این حوزه را بالغ بر ۴۰ میلیون دلار اعلام کرد. حامد تاملی در این خصوص گفت: به‌طور کلی واردات رقیب تولیدکنندگان داخلی است، اما باید به این نکته توجه کرد که حجم تولید ما کم است و نوع تولید در داخل هم متفاوت از کالای وارداتی است. بنابراین رقابت وجود دارد اما نمی‌توان گفت بازار یکدیگر را خراب می‌کنند. به گفته این عضو هیات‌مدیره عمده تولید کارخانه‌های داخلی در بخش بازی‌های فکری و آموزشی است و خلأ تولید اسباب‌بازی‌های برقی در بازار ایران محسوس است. او گفت: با توجه به اینکه ۸۰ درصد اسباب‌بازی دنیا در چین تولید می‌شود رقابت با کیفیت و قیمت آن سخت است و صرفه اقتصادی ندارد. البته این احتمال وجود دارد که در آینده نزدیک تولید اسباب بازی‌های الکترونیکی مانند ماشین کنترلی و عروسک‌های دارای کیت الکترونیک در کشور بیشتر شود.
وضع خراب بازار اسباب‌بازی
وضع بازار اسباب‌بازی خوب نیست. براساس مشاهدات میدانی خبرنگاران «دنیای اقتصاد» فروشندگان به‌طور متوسط بین ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش فروش تجربه کرده‌اند آن هم در حالی که به گفته آنها هزینه‌ها دوبرابر شده است. البته قیمت اسباب‌بازی‌ها هم همراه با نرخ دلار بالا رفته و نسبت به پارسال حداقل دوبرابر بیشتر شده است. انباردارها نیز به سبب عدم واردات اجناس را به‌صورت قطره‌چکانی عرضه می‌کنند و بخشی از گرانی اسباب‌بازی به دلیل کمبود جنس در بازار است چراکه قیمت‌ها هفتگی تغییر می‌کند و عمده‌فروشان تا بازار به ثبات نرسد سفارش خرید قبول نمی‌کنند.
