روند توسعه اقتصادی در هند
ظاهرا ترکیبی از لیبرالیسم بریتانیا در سده نوزدهم میلادی با دستگاه دیوانی کارآ؛ متمرکز و مقتدر همانند آنچه در امپراتوری های شرق اروپا در سده هیجدهم میلادی پدیدار شد، آمیزه‌ای شگفت و ناساز بود که در هند نمونه کاملی از آن گسترش یافت. کلا چنین معمول بود که آخرین پدیده‌های نوین در کنار امور عتیق قرار داده می‌شد و حکومت پایبند امور جدید امروزی، از دخالت در آن دوری می‌کرد. توسعه اقتصادی و تکنولوژی که در حدود اختیارات حکومت به شمار می‌رفت، به‌زودی به‌طور منظم اجرا می‌شد و غالبا با درجه‌ای از خردمندی فراتر از آنچه در انگلستان به کار بسته شده بود. برجسته‌ترین نمونه این‌گونه پدیده‌های فوق‌مدرن در شبکه راه‌آهن هند جلوه‌گر شد. ساخت‌و‌ساز گسترده و عظیمی از راه‌آهن بر حسب تصویب فرماندار کل در ۱۸۵۳م آغاز شد.
با وجود دست به دست گشتن مالکیت میان بخش خصوصی و عمومی باز هم نظارت رسمی دولتی بر راه‌آهن هند همچنان پایدار ماند و سرانجام شبکه راه‌آهن بسیار کامل و جامعی شکل گرفت. در پایان قرن نوزدهم میلادی، حدود ۵۰هزار مایل راه‌آهن سراسر شبه قاره را به هم می پیوست. امور آبیاری به‌ویژه در پنجاب، مورد دیگری بود که دستگاه دیوانی بریتانیا دست به کار توسعه آن شد. حال آنکه، توسعه راه‌سازی و بندرسازی و تاسیسات شهری کندتر پیش می‌رفت.
از سوی دیگر، بخش خصوصی اقتصاد کلا عقب ماند. آداب وابسته به روستا موجب شد که اکثریت وسیعی از بهره‌مندی از امکانات عرضه‌شده با وسایل جدید حمل‌ونقل و تکنولوژی خودداری کنند. هندیان بر خلاف تصور دستگاه دیوانی بریتانیا، چندان به امور اقتصادی دلبستگی نداشتند. حتی طبقات کاسب و بازرگان غالبا شیوه کهن بهره پول یا سرمایه‌گذاری در خرید زمین را بر شیوه‌های اقتصادی سرمایه‌گذاری صنعتی یا روش‌های ناآشنا و بی‌سابقه کسب برتری می‌دادند.
پس شرکت‌های نوبنیاد بیشتر به سرپرستی اروپاییان و پارسیان یا دیگر بیگانگان کار می‌کردند. اصول اقتصاد آزاد که در بریتانیا با وجود یک طبقه اقتصادی بازرگان ریشه‌دار مایه شکوفایی اقتصادی شده بود، در هند که نفوس روزافزون روستاها همه تولید افزوده حاصل از بهبود روش‌های کشاورزی و صنعتی را مصرف یا حتی پیش‌خور می‌کرد، چندان پیشرفتی نداشت. با این همه، محصولات کارخانه‌ای از دهه۱۸۸۰م به بعد پا گرفت و استوار شد. بافندگی پارچه‌های کتانی و گونی در صنایع جدید اهمیتی بسیار داشت و سپس نوبت به فلزات (مانند پولاد از ۱۹۱۳م و آلومینیوم از ۱۹۲۴م) و دیگر انواع کارخانه‌ها رسید.
