در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» تشریح شد
دلایل بازگشت «کشت و صنعت و دامپروری مغان» به دولت
میزان تولیدات، درآمد سالانه، میزان سرمایه و اشتغال در شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان چگونه است؟
در حال حاضر مجموعه کشت و صنعت و دامپروری مغان با داشتن حدود ۱۸ هزار رأس دام در مجتمع دامپروری، کارخانه خوراک دام، نیروی انسانی ماهر، ایستگاه پرواربندی برای تولید گوشت و همچنین وجود ۲۴سوله ۳۶۰ متری در مجموعه پرواربندی برای توسعه پرورش گوسفند، از بزرگ‌ترین مجتمع‌های کشور است.
در سال ۱۴۰۰ ما ۷۹۰میلیارد تومان بودجه جاری و ۱۷۹ میلیارد تومان بودجه سرمایه‌ای از طریق دریافت وام و تسهیلات بانکی برای اجرای پروژه‌ها در نظر گرفته‌ایم. با توجه به ذخیره درآمدی که در سال گذشته صورت گرفت و با توجه به اختصاص مبلغ موردنیاز، اجرای چند پروژه ازجمله اصلاح باغات، پشتیبانی و تکمیل دامپروری در حوزه سیلو، حمام، سم، باکس‌بندی جدید برای پرواربندی گوشتی و همچنین جایگاه بهداشت دام را شروع کرده‌ایم. همچنین مبلغی را برای تکمیل کارخانه رب گوجه که خط تولید آن فله‌ای بود، اختصاص دادیم تا خط تولید را اصلاح و به قوطی قابل مصرف در بازار خانوار تبدیل کنیم.
در حوزه اشتغال نیز ما این مجموعه را از بخش خصوصی با ۲۷۰۰ نفر نیرو تحویل گرفتیم که ۷۰۰ نفر از این نیروها بدون برنامه مشخص و بدون تامین اشتغال برای آنها، در دوره تولی‌گری بخش خصوصی جذب شده بودند. در این میان ما حفظ و ساماندهی این نیروها را تکلیف اخلاقی و اجتماعی برای خود می‌دانستیم و از سوی دیگر، باید صرفه‌جویی و مدیریت بهینه هزینه‌ها را برای افزایش درآمد و راندمان و بهره‌وری در دستور کار خود قرار می‌دادیم.
باوجود اینکه این نگین کشاورزی ایران برای توانمندسازی کشاورزان و کارشناسان بخش کشاورزی و انتقال دانش و فناوری‌های روز حوزه کشاورزی تاسیس شده، از نظر شما علت بهره‌وری پایین شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان در تمام حوزه‌های زراعی، باغی، دامی، صنایع تبدیلی و... چیست؟ چرا این مجموعه با وجود انبوه کارشناسان و متخصصان و امکانات و نهاده‌های مختلف در همه بخش‌ها، عملکرد کمتری نسبت به کشاورزان و عشایر منطقه و حتی شرکت‌های همجوار دارد و برای رفع این مساله چه راه‌حلی اندیشیده‌اید؟
علت بهره‌وری پایین شرکت در دوره قبل از واگذاری در بخش دامپروری شامل عدم تامین نهاده‌های دام، نبود سرمایه‌گذاری برای اصلاح زیرساخت‌ها، نداشتن نگرش اقتصادی و سود و زیان در فعالیت‌های هر بخش، توجه ناکافی به آموزش و ارتقای علمی و فنی کارکنان مخصوصا کارشناسان مجموعه، به‌روز نبودن و عدم استفاده از پیشرفت‌های روز دنیا در حوزه دامپروری و نبود انگیزه در هر بخش بوده است.
مجتمع دامپروری، در زمان شروع فعالیت در اوایل دهه ۷۰ به لحاظ تولید، همسطح سایر گاوداری‌های کشور بوده، اما در طول زمان که سایر گاوداری‌ها با استفاده از تجارب جهانی و به‌کارگیری علوم جدید، استفاده از انواع مختلف نهاده‌ها، اصلاح زیرساخت‌ها و ایجاد محیط مناسب برای پرورش دام و وجود انگیزه با رشد سریع در دهه ۹۰ به تولیدهای بالای ۴۰ کیلو برای هر راس رسیده‌اند، مجتمع دامپروری مغان به‌صورت یک مجموعه بسته، از هر لحاظ از رشد عقب ماند.
بر این اساس ما در راستای ارتقا و انتقال دانش، تفاهم‌نامه‌ای با مرکز تحقیقات استان اردبیل تنظیم و اعلام کردیم که کارشناسان با این مرکز که یک برند در سطح کشور و حتی بین‌الملل است، همکاری کنند. در این راستا مطالعات این مرکز شروع شده که ما بتوانیم از آخرین دستاوردهای پژوهشی و تحقیق و توسعه (R&D) استفاده کنیم؛ یعنی کشاورزی‌پژوهی را در حوزه‌های مزرعه، زراعت، باغات، دامپروری و صنایع تبدیلی حتی تا بازار شروع کرده‌ایم. همچنین طبق یک تفاهم‌نامه، همکاری با پارک فناوری را شروع کرده‌ایم و در خصوص کشاورزی هوشمند به‌عنوان یک پروژه جدید کار می‌کنیم. مطالعات و رایزنی در این زمینه در حال انجام است تا در قالب کشاورزی هوشمند، از آخرین دستاوردهای IT در حوزه خاک، آب، رطوبت، دما و اخذ گزارش از مزارع و مناطق دیگر، مانیتورینگ، حراست، مراقبت، حفاظت، نظارت و کنترل بر کیفیت کار نیروی انسانی بهره بگیریم. تصور ما بر این است که تا دو ماه آینده این پروپوزال تبدیل به یک طرح اجرایی خواهد شد و و قطعا ما در زمینه افزایش راندمان و تولید، کاهش هزینه‌ها، اعمال نظارت و کنترل دقیق، به‌روزرسانی و بازسازی و بالاخره ارزیابی‌های عملکردی و فرآیندی، حرف‌هایی برای گفتن خواهیم داشت.
در ماجرای خصوصی‌سازی این مجموعه چه مسائلی پیش آمد و چه عاملی باعث برگشت شرکت به مجموعه دولت شد؟
در سال ۹۶، اجرای قانون اصل ۴۴ قانون اساسی شامل این شرکت عظیم نیز شد و خصوصی‌سازی این بنگاه اقتصادی در دستور کار قرار گرفت و این شرکت عظیم با ارزش بیش از ۴ هزار میلیارد تومان نهایتا به ۴۶ درصد قیمت یعنی هزار و ۸۴۰ میلیارد تومان واگذار شد و جالب‌تر آنکه این واگذاری به‌صورت اقساط ۹ ساله با دو سال تنفس و سود ۱۴درصدی و آورده نقدی فقط ۱۰۰میلیارد تومانی انجام گرفته بود.
پس از کش‌وقوس‌های فراوان در مهر سال گذشته، با سفر رئیس قوه قضائیه به استان اردبیل، بررسی واگذاری کشت و صنعت مغان و تصمیم‌گیری درباره آن به یکی از مهم‌ترین موضوعات این سفر تبدیل شد و در نهایت آیت‌الله رئیسی با استماع نظرات مسوولان استانی و بررسی کارشناسی موضوع، فرمان ۶ ماده‌ای در خصوص بررسی نحوه واگذاری شرکت کشت و صنعت مغان را صادر کرد و همین مساله سرآغازی برای بازگرداندن این شرکت بزرگ به مردم منطقه و رفع برخی مشکلات آن شد.
اقدام قوه قضائیه در بازگرداندن این شرکت از بخش‌خصوصی اقدامی بسیار اخلاق محور، به‌موقع و مؤثر و عدالت محور بود. به نظرم در واگذاری کشت و صنعت مغان تعجیل شده بود و بهتر است چابک سازی دولت در کاهش بوروکراسی‌ها انجام گیرد و نظام بهره‌برداری بزرگ کشاورزی نیازمند تدبیر و حوصله بیشتری است.
به‌این‌ترتیب امروز ما در خانواده جهاد کشاورزی، مدیریت شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان را با یک روحیه جهادی و بر مبنای اعمال مدیریت نوین بر عهده‌داریم. هیات‌مدیره‌ای منسجم و حرفه‌ای در این مجموعه حضور دارند که در حوزه‌های صنعت کشاورزی، دامپروری، آب‌وخاک، استراتژیک، مجلس و قانون‌گذاری دارای سوابق درخشانی هستند. به‌طوری‌که دو عضو هیات‌مدیره این شرکت جزو نمایندگان مجلس و از اعضای فعال کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست هستند و اعضای دیگر نیز جزو افراد تحصیلکرده و مدیران اجرایی ارشد استان اردبیل هستند.
مدیر و مالک قبلی شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان چند بار گفته که ما راضی به در اختیار گرفتن این شرکت نبودیم و آن را به‌زور به ما واگذار کردند. آیا این موضوع صحت دارد؟
احتمالا مدیران وقت شرکت از نحوه واگذاری اطلاع داشته باشند؛ اما به‌شخصه ادله محکمی دارم که بعد از واگذاری، مجموعه با شکست سنگینی مواجه می‌شد. تعجب من از این است که به مدت سه سال به زمین‌ها کود ندادند و اقدام جبرانی برای باغات نداشته‌اند. انبارها خالی از نهاده‌ها، بذر، سم و کود و علوفه برای پشتیبانی بود. در سال ۹۹ ماهانه ۱۶میلیارد تومان برای حقوق کارکنان پرداخت می‌شد و امسال این رقم به ۲۰میلیارد تومان افزایش یافته است و ما جزو یکی دو شرکت دولتی هستیم که حقوق کارکنان ۲۸۰۰ نفری خود را بر اساس حکم جدید کارگزینی محاسبه و افزایش حقوق را اعمال کرده‌ایم و ازنظر پرداخت حقوق و مزایا، اضافه‌کاری، بیمه و مالیات کارکنان خود جلوتر از سایر شرکت‌های دولتی هستیم. گروه قبلی همواره معترض بودند که ما توانمندی پرداخت حقوق کارکنان خود را نداریم، درحالی‌که مشکل از عملکرد آنها بوده است و اکنون جای نگرانی از این بابت وجود ندارد. به عبارتی شناخت و تجربه کافی از نحوه مدیریت یک بنگاه اقتصادی با سابقه دیرینه مثل شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان را نداشتند.
به عینه می‌بینم اگر فعالیت این مجموعه بر اساس مدیریت تیم قبلی ادامه می‌یافت، در بلندمدت و در یک‌جایی این دمل باز می‌شد. اگر به‌شخصه مشاور آنها بودم، قطعا توصیه می‌کردم که نحوه مدیریت مجموعه را تغییر دهند و تیم خود را از ابتدا با یک مدیریت نوین و متناسب با فرهنگ منطقه و کارکنان به کار بگیرند. به‌طور نمونه، یکی از اشتباهات این بود که نیروهای حرفه‌ای را از مزارع به ستاد و نیروهای خوب ستادی را به مزرعه منتقل کرده بودند و ما بهداشت روانی به‌هم‌ریخته‌ای را در شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان تحویل گرفتیم. امروز افتخار ما این است که این شرکت و به‌خصوص نیروهای انسانی و مدیریت حرفه‌ای اجتماعی داخلی و انسانی این مجموعه، شاداب‌ترین دوران خود را سپری می‌کند.
البته ما همین جا برای انعکاس نظرات مدیران قبلی شرکت اعلام آمادگی می‌کنیم چرا که «دنیای‌اقتصاد» طرفدار بخش‌خصوصی کارآمد است. با این تفاسیر بعد از واگذاری شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان، چه تغییراتی در حوزه کمی و کیفی انجام شده و برنامه‌های شرکت برای افزایش بهره‌وری و رسیدن به اهداف اولیه چیست؟
بعد از برگشت شرکت از بخش خصوصی به دولتی، تمامی شاخص‌ها در مجموعه دامپروری بهبودیافته و نهاده‌ها به‌موقع تامین‌شده است. روزی که کشت و صنعت را تحویل گرفتیم سرانه تولید شیر برای هر رأس گاو شیری ۵/ ۲۶ کیلوگرم بوده که امروز به ۳۳ کیلوگرم رسیده و روزانه ۱۹۰ تن تولید شیرداریم و پس از افزایش میزان تولید، رفع موانع تولید را در دستور کار خود قرار داده‌ایم و در این راستا نیز نوین‌سازی دستگاه‌ها و استفاده از فناوری به‌روز برای افزایش میزان ماندگاری محصولات لبنی جزو برنامه‌های اصلی است.
همچنین اصلاح هزار هکتار از باغات آغاز شده است. مساحت کل باغات موجود در این مجموعه به ۲هزار و ۵۰۰ هکتار می‌رسد که البته حدود هزار هکتار از این باغات به‌مرورزمان فرسوده شده و عمر ۷۰ تا ۸۰درصد درختان به پایان رسیده است و در این خصوص نیز ضعف‌های موجود شناسایی‌شده و اصلاح و جبران باغات، نهال‌کاری‌های جدید و همچنین بررسی الگوهای کشت آغازشده است.
در سال‌جاری اصلاح و جبران ۱۰۰ هکتار از باغات انجام‌یافته و برای سال آینده نیز اصلاح نزدیک به ۳۰۰ هکتار از باغات در دستور کار قرار دارد و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده و بهره‌مندی از پیشنهادهای کارشناسی در امور باغی و باغداری تلاش بر این است تا در ۵ سال آتی این باغات را به تولید برسانیم.
متاسفانه در حوزه زراعت طی سه سال گذشته کودپاشی به زمین‌های زراعی انجام نشده بود که در اثر آن حتی برخی از اراضی قابل‌کشت نبودند، به طوری‌که میزان برداشت گندم از هر هکتار زمین به ۵/ ۳تن رسیده بود.
طبق اقدامات انجام یافته کودپاشی به زمین زراعی انجام شده و تمام تلاش ما بر این است تا میزان تولید را در سال‌جاری به ۵ تن در هر هکتار برسانیم و این امر تحولی در بخش زراعت بوده و این چالش را به یک فرصت تبدیل کردیم.
برای تامین چغندرقند برای تولید محصول نهایی در کارخانه قند شرکت کشت و صنعت مغان در کشت پاییزی هزار هکتار از اراضی برای تولید چغندرقند در نظر گرفته‌شده است که ۵۰۰ هکتار از اراضی این مجموعه بوده و ۵۰۰ هکتار نیز از سایر اراضی را برای تامین چغندرقند این کارخانه اجاره کرده‌ایم.
در حوزه تولید پنبه نیز ۲هزار هکتار زمین به‌صورت مشارکتی با کشاورزان در نظر گرفته‌شده که سبب پویایی خوبی در این بخش خواهد شد و بابت هر ۵۰ هکتار زمینی که به کشاورزان داده می‌شود یک کارشناس مزرعه از فارغ التحصیلان و کارشناسان به‌عنوان اشتغال حرفه‌ای و بخشی باید به کار گرفته شود.
چه برنامه‌هایی برای افزایش بهره‌وری در مجتمع دامپروری مدنظر است؟
تامین به‌موقع و به مقدار نیاز نهاده‌های دامی برای حفظ و افزایش تولید؛ احداث جایگاه‌های جدید برای کاهش تراکم دام در جایگاه برای تامین آسایش دام و افزایش تولید؛ تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام گاوداری اعم از سیلوی خندقی، حمام سم، مرکز تغذیه سایت ۲هزار رأسی؛ بتن‌ریزی کف و بهسازی جایگاه‌های ایستگاه پرواربندی برای بهبود افزایش وزن روزانه و درنهایت تولید گوشت بیشتر؛ برنامه‌ریزی برای طرح توسعه گاوداری فعلی و افزایش تعداد دوشا به ۷۵۰۰ رأس دام و با رسیدن به میانگین ۴۰ کیلو، منجر به افزایش تولید روزانه از ۱۹۰ تن فعلی به ۳۰۰ تن در روز خواهد شد. همچنین در فاز بعدی طرح احداث مزرعه دوم گاوداری با ظرفیت ۷۵۰۰ رأس دوشا که با تکمیل آن و دوشش ۱۵هزار رأس دام با میانگین ۴۰ کیلو در روز، در مجتمع دامپروری شرکت بالغ بر ۶۰۰ تن در روز تولید شیر خواهد داشت.
برای وصول مطالبات شرکت چه اقداماتی انجام‌شده است؟
کارگروه وصول مطالبات را تشکیل داده‌ایم و سه رأس مثلث این کارگروه را بخش‌های بازرگانی، مالی و حقوقی تشکیل می‌دهند. در این راستا پرونده‌های در دست اجرای احکام و پرونده‌های در مسیر را احصا کرده‌ایم. در خصوص پرونده‌هایی که مسجل شده ما باید پولی را به‌عنوان اموال مالی شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان به بیت‌المال برگردانیم، یک‌لحظه درنگ نمی‌کنیم. در خصوص پیگیری و وصول مطالبات شرکت هم اقدام کرده‌ایم و حدود ۱۵ پرونده از ۵۰ پرونده موجود در این بخش را در طول فعالیت سه‌ماهه خود به پایان رسانده‌ایم. نمونه آن طلب ۷۳میلیارد تومانی از کارخانه قند قانع اهر بود که بنا به دلایلی از سال ۱۳۹۳ معوق مانده بود و آنها را ملزم کردیم که این مبلغ را پرداخت کنند. در این راستا با همکاری قوه قضائیه و روسای دادگستری استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی توانستیم این مبلغ را پس بگیریم و به‌حساب شرکت واریز کنیم و مقررشده که از همین محل، اجرای یک پروژه ۱۵میلیاردی را استارت بزنیم.
تجهیز منابع ما عموما از دو محل انجام می‌گیرد که یکی از طرف دولت و سازمان برنامه‌وبودجه است که البته در این بخش بودجه‌ای به ما تعلق نمی‌گیرد. مورد دوم از طرف خلق راه‌ها و منابع جدید از محل تولید است؛ یعنی تولید ما باید پاسخگوی هزینه‌های ما باشد که بتوانیم هزینه‌های جاری خود شامل حقوق کارکنان، بهای آب، خسارت بیمه و... را پرداخت کنیم، باقی مطالبات ما در گروه‌های کوچک ۵، ۶ و ۷میلیارد تومانی است که تعدادی از آنها را دریافت کرده‌ایم و تعدادی را نیز از طریق مسیر قانونی پیگیری می‌کنیم که این مبالغ باید به‌حساب شرکت برگردد و در این رابطه شوخی و تعارف نداریم. در هر صورت ما پاسخگوی عملکردمان هستیم.
آینده شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پیش‌بینی می‌شود سیمای آینده شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان با افزایش تولید شیر، تولید گوشت، ایجاد اشتغال و افزایش سودآوری بهبود یابد. از طرفی با افزایش تولید شیر برای فرآوری شیر تولیدی و تبدیل آن به انواع محصولات لبنی بازارپسند و پخش سراسری آن در کل کشور، مسلما کارخانه لبنیات برنامه‌ریزی لازم را در قالب طرح و توسعه و نصب خطوط جدید انجام خواهد داد که هردوی این فعالیت‌ها علاوه بر سودآوری، منجر به افزایش اشتغال نیز خواهد شد. درنهایت با افزایش تولیدات به‌صورت اقتصادی سیمای کلی شرکت نیز بهتر خواهد شد.
رویکرد ما صادرات محوری است و آگاهیم که صادرات به استاندارد، کیفیت، تولید، ایزو و IR نیاز دارد و برای کسب این ویژگی‌ها باید به کیفیت بالا و قیمت مناسب تولیدات دست پیدا کنیم تا محصولات ما از امکان رقابت برخوردار و تاجران ایرانی و خارجی انگیزه خرید از این مجموعه را داشته باشند که درنهایت برای کشورمان ارزآوری صورت گیرد.
