فساد سیاسی در برنامه‌های اقتصادی
به مجموعه این عوامل می‌توان دخالت‌های گاه‌وبی‌گاه شاه را در برنامه‌های توسعه که ناشی از رویاهای بلندپروازانه وی و توهم حرکت به سوی دروازه‌های تمدن بزرگ بود، افزود. این دوره از تاریخ اقتصادی ایران تحولات و بحران‌های فراوانی را دربرمی‌گیرد. تدوین و ارائه طرح انقلاب سفید (۱۳۵۷-۱۳۴۱) (لوایح دوازده‌گانه) که به انقلاب شاه و ملت معروف بود شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی خاصی را بر ایران، حاکم کرد. بخش کشاورزی از طریق اصلاحات ارضی توسعه گسترده‌ای یافت و روابط و مناسبات ارباب رعیتی در جهت روابط و مناسبات سرمایه‌داری قرار گرفت و مزارع مکانیه کشت و صنعت، قطب‌های کشاورزی، شرکت‌های سهامی زراعی با روش جدید کشاورزی یکی پس از دیگری پدید آمدند. مقصود واقعی از این اصلاحات ایجاد نظام جدیدی از درون نظام قدیمی بود؛ به‌گونه‌ای‌که به بهترین وجه در خدمت منافع بورژوازی وابسته و در حال رشد داخلی و سرمایه انحصاری غرب قرار گیرد. قرار بود شاه با وارد کردن بخش کشاورزی ایران در اقتصاد ملی جهانی و با فراهم آوردن امکان رشد کشت و صنعت و تبدیل کشاورزان از جاکنده شود و به گروهی از کارگران صنعتی به‌عنوان یک پیونددهنده عمل کند. مقصود از برنامه اصلاحات ارضی نیز این بود که کشاورزان به دو گروه دارای زمین و فاقد زمین تقسیم شوند و شانس وحدت کشاورزان و دست زدن به یک انقلاب دهقانی کاهش یابد.
منابع: - رزاقی، ابراهیم، آشنایی با اقتصاد ایران،
نشرنی، تهران ۱۳۸۱. - کاتوزیان، محمدعلی، اقتصاد سیاسی ایران، مترجمان: محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی،
نشر مرکز، چاپ دوم، تهران ۱۳۷۲.
