یان گراهام، کسی که تمدن مایا را کشف کرد

روح‌اله حاتمی: یان جیمز آلستی، مایاشناس بریتانیایی بود که اکتشافات وی از آثار و مخروبه‌های به جا مانده از تمدن مایا در جنگل‌های مکزیک، گواتمالا و برزیل به انتشار کتاب «نوشته‌های کتیبه‌های هیروگلیفی تمدن مایا» از سوی موزه پیبادیِ دانشگاه هاروارد کمک شایانی کرد. وی همچنین زندگی‌نامه یکی از پیشگامان اولیه شناخت تمدن مایا در قرن نوزدهم به نام آلفرد مادسلی را منتشر کرد. او در ۱۲ نوامبر ۱۹۲۳ در سافوک انگلیای شرقی انگلستان به دنیا آمد. پدرش لرد آلستیر گراهام بود و برخی از اعضای خانواده‌اش در کار انتشارات بودند. گراهام در ۱۹۴۲ وارد کالج تثلیث کمبریج شد تا در آنجا فیزیک بخواند اما یک سال بعد در نیروی دریایی سلطنتی نام نوشت و در دوران جنگ جهانی دوم در پژوهش‌های مرتبط با رادار و توسعه آن فعالیت کرد. پس از جنگ مطالعات خود در کالج تثلیث دوبلین را پی گرفت و در ۱۹۵۱ لیسانس گرفت.

نخستین شغل پژوهشی گراهام کار کردن در یک پروژه ۳ساله بود که بودجه آن را بنیاد نوفیلد تامین می‌کرد. او همچنین در بخش علمی گالری ملی لندن کار می‌کرد. پس از پایان این پروژه وی در ۱۹۵۴، درک کرد که باید کار علمی خود را توسعه دهد. او در این ۳سال توانسته بود روابط اجتماعی خود را توسعه دهد و عکاسی را به شکل نیمه‌حرفه‌ای دنبال کند. این فعالیت‌ها در نهایت به چاپ دو کتاب انجامید که در آنها از عکس‌های وی استفاده شده بود. در نهایت طی سفری که در ۱۹۵۸ به مکزیک داشت با تمدن مایا آشنا شد و همین امر آغاز مطالعات وی در این باب بود.

کار میدانی گراهام در ارتباط با ضبط و فهرست کردن یگانه مجموعه بزرگ آثار به جا مانده از تمدن مایا مشتمل بر پیکره‌ها، حکاکی‌ها و یادمان‌ها بود. عکس‌ها و طراحی‌های وی از سایت‌های مختلف، نقش مهمی در شناساندن این تمدن ایفا کرد. گراهام به مدت طولانی در پرونده‌های حقوقی مرتبط با تاراج آثار باستانی و استرداد آن آثار به کشور اصلی‌شان به عنوان مشاور و شاهد حضور داشت. برخی از کتاب‌ها و آثار وی به قرار ذیل است:

شکوه شرق، اکتشافات باستان شناختی در الپیتنِ گواتمالا، خرابه‌های لافلوریدا، پیتن، در گواتمالا؛ آلفرد مادسلی و مایا: یک شرح حال.

وی در اول اوت ۲۰۱۷ درگذشت.