درخزینه، نخستین راه‌آهن بین شهری در ایران
پرویز آریان‌فر که این نقشه را پس از ماه‌ها تحقیق، بررسی و مسیریابی با همکاری ادارات روابط عمومی و مهندسی نقشه‌برداری مناطق نفتخیز تهیه کرده است، در این باره می‌گوید: «پیش از آنکه خط‌آهن درخزینه به مسجدسلیمان ایجاد شود، تنها راه دسترسی به مسجدسلیمان، راه آبی شاخه شمالی کارون (گرگر) بود. تجهیزات موردنیاز حفاری چاه نفت و بعدها تجهیزات شرکت نفت، توسط کشتی‌های بخار مخصوصی که به آنها مَرکب می‌گفتند و بین درخزینه و اهواز در رفت و آمد بودند، به درخزینه منتقل می‌شد. این تجهیزات در بارانداز درخزینه، به وسیله دو جرثقیل بزرگ و کوچک بخاری (Steam Boat) از لنج‌ها پیاده و از آنجا به وسیله گاری و حیوانات بارکش تا مسجدسلیمان حمل می‌شدند. تا این زمان هنوز جاده‌ای وجود نداشت.» به گفته وی در سال ۱۹۲۱میلادی (۱۳۰۰ شمسی) عملیات احداث خط‌آهنی بین درخزینه و مسجدسلیمان شروع و در سال ۱۹۲۳ (۱۳۰۲ خورشیدی) آماده شد: «این خط‌آهن طی سه دهه از سال ۱۹۲۳ تا سال ۱۹۴۹ میلادی (۱۳۲۸ خورشیدی) نقش بسیار مهمی در صنعت نفت و توسعه حوزه مسجدسلیمان ایفا کرد.» نقشه یادشده با استفاده از آثار به جا مانده از خط‌آهن به‌رغم گذشت زمان و فرسایش ناشی از عوامل طبیعی و فعالیت‌های انسانی، تهیه شده است. در این نقشه علاوه بر مسیر کامل خط‌آهن، ۱۲ایستگاه، سه پل بتونی که برخی کاملا تخریب شده و بقایای برخی دیگر هنوز وجود دارد، تعداد چهار باب ساختمان سازمانی که توسط شرکت نفت انگلیس و ایران (Anglo Persian Oil Company) ساخته و در اختیار کارکنان گذاشته شده بود و تاسیسات این خط‌آهن شناسایی و مشخص شده‌اند. خط‌آهن درخزینه - مسجدسلیمان را می‌توان نخستین راه‌آهن بین شهری در ایران به حساب آورد؛ چرا که ۱۵سال پیش از خط‌آهن سراسری ایران کشیده شد و قبل از آن تنها خط‌آهن ۸کیلومتری تهران- شهرری تاسیس شده بود.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی موزه و اسناد صنعت نفت ایران
