شکل‌گیری بلدیه در بوشهر
پس از آن در سال ۱۲۶۱ه.ش، اداره گمرک تصدی تنظیفات و امور شهری را در بوشهر به عهده گرفت. در دوران حکومت سالار معظم، حکمران وقت بوشهر، اقدامات مهمی در زمینه پاک‌‌‌سازی کوچه‌‌‌ها و خیابان‌‌‌های مهم بوشهر صورت پذیرفت. هر روز کوچه‌‌‌ها و بازار آب و جارو می‌شد؛ همچنین صندوق‌هایی به‌‌‌منظور دفع زباله ایجاد شد.
علاوه بر این در سال‌های ۱۲۸۳ و ۱۲۸۴ه.ش حکومت برای حفظ سلامت مردم و ادامه روند تنظیفات شهری، مبالغی را جمع‌‌‌آوری کرد و بار دیگر از سوی دارالحکومه، پاک‌‌‌سازی معابر و تنظیفات شهری بر عهده گمرک گذاشته شد. از طرف اداره گمرک نیز مبلغی در حدود ۵۰۰تومان برای تنظیف، پاک‌‌‌سازی و تسطیح معابر تخصیص داده شد که از محل آن، افرادی را با وظایف تعیین‌شده به نظافت شهر و پاک‌‌‌سازی معابر اصلی شهر گماشتند. با بررسی‌‌‌های انجام‌شده به نظر می‌رسد، شیوع بیماری‌‌‌های مختلف از قبیل وبا، تیفوس و سایر بیماری‌‌‌های عفونی، در سال‌های متوالی لزوم نظارت بر امور شهری و تنظیف کوچه‌‌‌ها و معابر اصلی بوشهر را از سوی حکومت وقت الزامی کرده بود.
پس از تصویب تاسیس اولین بلدیه قانونی در سال ۱۲۸۶ه.ش، بلدیه بوشهر نیز برای نخستین‌‌‌بار در سال ۱۲۸۹ه.ش به صورت انجمن بلدیه شروع به کار کرد. بلدیه بوشهر در وهله اول مواردی مانند وضع و برقراری مالیات نواقل و بازسازی معابر شهر و بازارها را بر عهده گرفت، همچنین در زمینه روشنایی خیابان‌‌‌ها فعالیت‌‌‌های گسترده‌‌‌ای
انجام داد.
موقرالدوله، حکمران بوشهر نیز در سال ۱۲۹۰ه.ش اقدامات مهمی در زمینه تامین منابع مالی موردنیاز بلدیه و همچنین تثبیت موقعیت این نهاد تازه‌تاسیس در بوشهر به انجام رساند. در سال ۱۲۹۱ه.ش، سید حسین سیادت از طرف انجمن به عنوان اولین رئیس بلدیه بوشهر برگزیده شد و چند دوره متوالی و حتی تا سال‌های اولیه حکومت پهلوی اول، رئیس بلدیه -که در این زمان به شهرداری تغییر نام داده بود- باقی ماند.
در دوران پهلوی اول، شهرداری بوشهر یکی از فعال‌‌‌ترین ارگان‌‌‌های این بندر در زمینه خدمت‌‌‌رسانی به مردم بود. این‌‌‌گونه که از شواهد و بررسی‌‌‌ها برمی‌‌‌آید، در سال ۱۳۱۱ه.ش، آقا سیدجلیل بوشهری و پس از او عبدالشکور امین (۱۳۱۳ه.ش) دومین و سومین شهرداران بوشهر از بدو تاسیس این نهاد بودند. شهرداری بوشهر در این دوران علاوه بر رسیدگی به امور تنظیفات و تسطیح خیابان‌‌‌های بندر شهر، در زمینه دستگیری از فقرا و مستمندان و همچنین ایجاد بیمارستان و زایشگاه و مدارس ابتدایی نیز فعال بود.
مجتبی محمدی
کارشناس میراث‌فرهنگی بوشهر
