البته سابقه تلاش برای تشکیل نهادی اقتصادی با هدف برنامه‌ریزی کلان برای اقتصاد ایران به سال‌های قبل برمی‌گشت و پیش‌تر هم اقداماتی در جهت تشکیل نظام برنامه‌ریزی اقتصادی در ایران انجام شده بود؛ برای مثال، در سال ۱۳۰۳ش، کمیسیون اقتصادیات با هدف برنامه‌ریزی اقتصادی در ایران تشکیل شد و ریاست آن نیز به عهده سیدحسن تقی‌زاده بود. هفت نفر از نمایندگان دوره پنجم مجلس شورای ملی در آن کمیسیون عضویت داشتند تا به هماهنگی در اجرای برنامه‌های عمرانی و اقتصادی بپردازند. 

در سال ۱۳۱۰ نیز اندیشه برنامه‌ریزی توسط علی زاهدی مطرح می‌شود، اما به دلیل عدم‌اشتغال و عضویت او در نهادهای عالی و مهم در تصمیم‌گیری درخصوص اقتصاد ایران، هیچ‌گاه اندیشه‌های او از سوی نهادها شنیده و به کار گرفته نشد. در نهایت در سال ۱۳۱۶ با در نظر گرفتن انباشت نهادی قابل ملاحظه قوانین و مقررات؛ ساختارها، سازمان‌ها و نهادهای مختلف در اقتصاد ایران شکل گرفت که نقش مهمی در پایه‌ریزی تفکر برنامه‌ریزی در ایران دارد. مهم‌ترین این نهادها شورای اقتصاد بود که به نوعی می‌توان گفت قوانین پایه اقتصاد ایران از جمله قانون پولی و بانکی، قانون برنامه و بودجه، بخش‌هایی از قانون تجارت و... با تشکیل این نهاد اقتصادی تنظیم شده است.  شورای اقتصاد با حضور مهم‌ترین افراد درگیر در اقتصاد ایران تشکیل می‌شد و اعضای آن عبارت بودند از: رئیس‌الوزرا، وزیر مالیه، رئیس کل فلاحت، رئیس کل صناعت، رئیس کل تجارت، رئیس هیات نظارت بر شرکت‌ها، رئیس بانک ملی ایران، رئیس بانک فلاحتی و سه نفر از خارج از دولت که باید از طرف هیات وزرا تعیین می‌شدند. نخستین جلسه شورا در دوم اردیبهشت ۱۳۱۶ تشکیل و در آن جلسه به این موضوع اشاره شد که مملکت و دولتی که دست به کارهای مختلف می‌زند نمی‌تواند به خود زحمت ندهد تا توانایی خود و نتایج مادی و معنوی طرح‌هایش را در نظر نگیرد. برای رسیدن به این هدف شورای اقتصاد از جایگاه مناسبی در ساختار اقتصادی ایران برخوردار بود. 

بخشی از مقاله‌ای به قلم سیده‌لیلا موسوی

 

اخبار مرتبط