شکل‌گیری وزارتخانه اقتصاد ایران
در این باره، باید توضیح بدهم که حدود ۱۱۲ الی۱۲۰ سال از عمر تاسیس وزارت اقتصاد در ایران می‌گذرد. این اداره مهم ایرانی طی سال‌های ۱۹۰۷ تا ۲۰۱۹میلادی به‌وجود آمد و عنوان آن اولین بار در «کابینه دولت» میزرا نصرالله نائینی مشیرالدوله پیدا شد که «نخست‌وزیر» دولت مشروطیت شده بود وآن را به سبک وزارتخانه‌های جوامع اروپایی و در «هیات دولت» خود ایجاد کرد که با هفت وزارتخانه دیگر جمعا هشت وزارتخانه را تشکیل می‌دادند که با اسامی وزارت داخله (کشور) یا وزارت‌خارجه یا وزارت عدلیه (دادگستری کنونی) یا وزارت مالیه (اقتصاد و دارایی کنونی)نامیده شده یا با نام وزارت معارف واوقاف وصنایع مستظرفه یا وزارت لشکر (یعنی وزارت دفاع کنونی) یا «وزارت معادن و طرق وشوارع» یا «وزارت فواید عامه و تجارت» نامیده می‌شدند که امروزه به چند وزارتخانه جدید تبدیل شده‌اند قبل از آن دوران تاریخی، ایرانیان یک نوع دیوانسالاری یا سبک اداری دیگری داشتند. مثلا «وزارت اقتصاد ایران» پیش از آن به‌عنوان «دیوان استیفاء» نامیده می‌شد که به جای کارمندان امروزی تنها میرزاهای اداری خاص به نام مستوفی‌های شهری یا «مستوفی‌الممالک» آن را اداره می‌کردند ولی اولین‌بار در کابینه دولت میرزا نصرالله مشیرالدوله نخست‌وزیر به‌جای مستوفی‌الممالک‌های سابق ایرانی تعریف شد، میرزا ابوالقاسم‌خان ناصرالملک قراگوزلو اولین وزیر مالیه جدید ایرانی این نوع سیستم جدید اداری را در کابینه مزبور به‌وجود آورد و به مجلس مشروطیت جدیدالتاسیس آن دوران معرفی شد. به‌دنبال زوال اقتصاد زمینداری زراعی ایرانی‌ها و بعد از روند مشروطیت و با پیدایش اقتصاد تجاری وصنعتی معاصرایرانیان سیستم اداری وزارت اقتصاد و دارایی کنونی شکل گرفت. از سال ۱۲۸۵ شمسی این وزارتخانه جدید التاسیس ایرانی تا سال‌های اواخر دولت رضا شاه وزارت مالیه نامیده می‌شد، در پی تاسیس «اداره فرهنگستان ایران» در سال ۱۳۱۴ ش این ۸وزارتخانه که تدریجا با الفاظ جدید فارسی نامیده شدند مثلا «وزارت داخله»، «وزارت کشور» شد یا «وزارت عدلیه ایران»، «وزارت دادگستری» نام گرفت و وزارت طرق و شوارع به‌صورت «وزارت راه و ترابری» درآمد؛ «وزارت فواید عامه و تجارت» به «وزارت بازرگانی» و «وزارت صنعت و معدن» تغییر یافت و «وزارت کشاورزی»، «وزارت کار»، «وزارت بهداری»، «وزارت آبادانی و مسکن» و «وزارت آب و برق» شکل گرفتند.
از مقاله‌ای به قلم دکتر محمد خالقی‌مقدم
