آغاز روابط بازرگانی با هلند
در سال‌های آخر قرن شانزدهم عده‌ای از بازرگانان هلندی با کشتی‌های اسپانیایی و پرتغالی به هندوستان مسافرت کرده و از اوضاع آن کشور اطلاع پیدا کرده بودند. پس از استقلال ایالات شمالی هلند عده‌ای از کشتی‌های بازرگانی هلندی راه مشرق را پیش گرفتند و در امر تجارت به رقابت با پرتغالی‌ها پرداختند و کار تجارت آنان به قدری بالا گرفت که در سال ۱۶۰۲ شرکتی به نام شرکت هندشرقی هلند طبق نمونه انگلیس‌ها تشکیل دادند. در سال ۱۶۰۳ کشتی‌های هلندی ناوگان پرتغالی را در اقیانوس هند شکست داده و راه جزایر هندشرقی (اندونزی کنونی) را گشودند و سال بعد نیز بندر گوا مقر نایب‌السلطنه پرتغالی هند را مورد حمله قرار دادند و توانستند به تدریج جزایر جاوه و سوماترا را متصرف شوند. در سال ۱۶۰۷ یک دسته از ناوگان هلندی وارد خلیج‌فارس شدند. شاه‌عباس به قصد آنکه از آنان علیه پرتغالی‌ها کمک بگیرد زینل بیگ‌شاملو را نزد فرمانده ناوگان مزبور فرستاد و پیشنهاد اتحاد داد ولی هلندی‌ها حاضر به جنگ با پرتغالی‌ها به‌خاطر ایران نشدند.
وقتی دولت ایران به کمک انگلیسی‌ها جزیره هرمز را از پرتغالی‌ها پس گرفت و بندرعباس را مرکز تجارت با خارجیان قرار داد، هلندی‌ها نیز در آنجا تجارتخانه‌ای تاسیس کردند و شرکت هندشرقی هلند نماینده‌ای به نام هوبرت ویسنیش به اصفهان فرستاد. ویسنیش به حضور شاه‌عباس بار یافت و تقاضا کرد بازرگانان هلندی را در تجارت ابریشم شریک و سهیم سازد. در ۲۱ نوامبر ۱۶۲۳ قراردادی بین دولت ایران و نماینده شرکت هندشرقی هلند منعقد شد که به موجب آن به کلیه اتباع آن کشور اجازه تجارت در ایران داده شد و از پرداخت هرگونه عوارض و حقوق گمرکی به‌جز حق راهداری معاف شدند و ماموران دولت ایران مکلف شدند در تهیه محل کار و انبار و مسکن به بازرگانان هلندی مساعدت کنند. نمایندگی‌های تجارتی هلند در اصفهان و بندرعباس از هرگونه تعرض مصون باشد و هلندی‌ها بتوانند در این دو شهر کلیسا بسازند.
پس از انعقاد این قرارداد شاه‌عباس یکی از درباریان خود به نام موسی‌بیگ را با نامه دوستانه‌ای نزد فردریک هنری فرمانروای هلند فرستاد. موسی‌بیگ در فوریه ۱۶۲۶ به لاهه رسید و نامه شاه را تسلیم کرد. شاه‌عباس در نامه خود پیشنهاد کرده بود هلند با عثمانی قطع رابطه کند و ناوگان خود را برای تصرف مسقط و لارک که هنوز در دست پرتغالی‌ها بود در اختیار دولت ایران بگذارد. اما دولت کوچک هلند که جنگ و درگیری با کشورهای نیرومند عثمانی و اسپانیا را به سود خود نمی‌دید و ضمنا امتیازات دلخواه خود را در ایران به‌دست آورده بود به نامه شاه‌عباس جواب صریح و قاطعی نداد و سفیر ایران را در مارس ۱۶۲۷ با نامه تعارف‌آمیزی روانه کرد. موسی‌بیگ با یک کشتی هلندی به باتاویا (جاکارتای کنونی) رفت و از آنجا به همراهی سفیری به نام «یان اسمیت» که از طرف فرماندار کل جزایر هند هلند تعیین شده بود، عازم ایران شد. هنگامی که موسی‌بیگ و همراهانش در ۲۹ ماه مه ۱۶۲۹ به اصفهان رسیدند چهارماه از درگذشت شاه‌عباس کبیر می‌گذشت و سفیر هلند مجبور شد نامه و هدایای فرمانروای آن کشور را به جانشین وی شاه‌صفی تسلیم کند.
ارسال نظر