فضانوردی؛ صنعتی هیجان‌انگیز

فضانورد یا کیهان نورد به خلبانی گفته می‌شود که در فضا سفر می‌کند. تاکنون برای تعیین معنی دقیق «سفر در فضا» تعاریف مختلفی ارائه شده است. در آمریکا فضانورد به کسی اطلاق می‌شود که از ارتفاع ۵۰ مایلی (حدود ۸۰ کیلومتری) از سطح زمین بالاتر رود، درحالی‌که بر پایه تعریف فدراسیون بین‌المللی هوانوردی، پروازهای فضایی آنهایی هستند که بالاتر از ارتفاع ۱۰۰ کیلومتری انجام شوند.تاکنون بیش از ۵۰۰ فضانورد از ۳۸ کشور به فضا سفر کرده‌اند. اولین فضانورد تاریخ یوری گاگارین است که پرواز خود را در مدار اطراف زمین همراه با کپسول Vostok ۱ در ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ انجام داد.اولین زن فضانورد تاریخ نیز «والنتینا ترشکووا» است که در ژوئن ۱۹۶۳ با کپسول Vostok ۶ به فضا سفر کرد. «آلن شپارد» اولین فضانورد آمریکایی است که سفر خود را در می‌۱۹۶۱ انجام داد. در ۲۳ جولای ۱۹۸۰، «فام توان» از ویتنام به اولین فضانورد آسیایی تبدیل شد. وی با کپسول روسی «سایوز ۳۷» به فضا رفت.اولین فضانورد اروپایی که وارد ایستگاه فضایی بین‌المللی شد «اومبرتو گویدونی» است که در ماموریت STS ۱۰۰ شاتل‌های ناسا شرکت داشت.

در ۲۱ جولای ۱۹۶۹ نیل آرمسترانگ در ماموریت «آپولو ۱۱» به‌عنوان اولین انسانی که قدم روی ماه گذاشت شناخته شد. جوان‌ترین فردی که فضا را درنوردید «گرمن تیتوف» بود که در ۲۶ سالگی همراه با فضاپیمای Vostok ۲ به فضا رفت. گفتنی است که پیرترین فضانورد تاریخ «جان گلن» بود که در ۷۷ سالگی همراه با ماموریت شاتل STS-۹۵ سفر کرد.طولانی‌ترین حضور یک فضانورد در فضا به نام «والری ولادیمیرویچ پولیاکوف» با ۴۳۸ روز اقامت در فضا ثبت شد.دورترین مسافتی که انسان تاکنون به آن سفر کرده است در طول ماموریت آپولو ۱۳ اتفاق افتاد. در این ماموریت فضانوردان به فاصله ۴۰۱ هزار و ۵۶ کیلومتری از زمین رسیدند. اولین فضانوردی که در یک ماموریت خصوصی به فضا رفت، «مایک ملویل» است که سفر خود را با فضاپیمای خصوصی SpaceShipOne انجام داد. باشکوه‌ترین پرواز یوری گاگارین در ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ در ساعت ۰۹:۰۷ به وقت مسکو در داخل کپسول فضایی ۷/ ۴ تنی Vostok ۱ و با جمله معروف «راه افتادیم» آغاز شد و پس از دور زدن سراسر مدار بیضوی اطراف زمین به ارتفاع حداکثر ۳۰۲ کیلومتری و حداقل ۱۷۵ کیلومتر رسید و با سرعت ۲۷ هزار و ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت پرواز کرد.

در مدت پرواز، گاگارین از پشت پنجره فضاپیمای خود آن چیزی را تماشا می‌کرد که هیچ‌کس تا پیش از آن موفق به تماشای آن نشده بود. بنابراین با پایگاه زمین تماس گرفت و گفت: «زمین آبی است. چه فوق‌العاده! شگفت‌انگیز است.» پس از ۸۸ دقیقه پرواز اطراف سیاره ما، بدون در اختیار داشتن کنترل کپسول فضایی که از طریق یک رایانه از پایگاه هدایت می‌شد، کپسول برای بازگشت به زمین در یک حرکت نزولی قرار گرفت و وارد اتمسفر زمین شد. پس از عبور از اتمسفر، کپسول گاگارین منفجر شد و وی با چتر نجات به زمین رسید. پرواز در ساعت ۱۰:۲۰ به وقت مسکو در مزرعه‌ای نزدیک شهر «تاختاروا» به پایان رسید، اما در گزارش‌های رسمی اعلام شد که گاگارین همراه با کپسول خود به زمین فرود آمده است. فضانورد یا کیهان‌نورد کسی است که پس از گذراندن دوره ویژه کیهان‌نوردی متناسب، به فضای بیرون از جو کره زمین سفر کرده باشد. این واژه معمولا برای فضانوردان حرفه‌ای به‌کار می‌رود، اما به‌طور کلی به افرادی که به نحوی به فضا سفر کرده‌اند نیز گفته می‌شود.

مثلا دانشمندان، پژوهشگران، خلبانان و حتی گردشگران فضایی که تجربه سفر به فضا را داشته باشند، فضانورد تلقی می‌شوند. گاهی بنا بر برخی تعریف‌‌ها حتی سرنشین یا سرنشینان بعضی از موشک-هواپیماها مانند ایکس- ۱۵را هم می‌توان فضانورد دانست.  حال شاید سوال بسیاری از ما این باشد که فضانوردان در فضا چه چیزی می‌خورند؟ فضانوردان در نخستین ماموریت‌های فضایی از غذاهای خشک و یخ‌زده استفاده می‌کردند. کپسول‌های فضایی آنها برای تولید الکتریسیته از پیل‌های سوختی بهره می‌بردند. آب به‌عنوان محصول جانبی پیل‌های سوختی که با ترکیب اکسیژن و هیدروژن، الکتریسیته تولید می‌کنند، در آن ناوهای فضایی به وفور در دسترس بود؛ بنابراین فضانوردان می‌توانستند در زمان صرف غذا با مخلوط کردن آب گرم و غذای خشک‌شده، وعده غذایی نه چندان دلچسبی را تهیه کنند. این غذاها چندان باب میل فضانوردان نبود و آنها پس از چند روز از طعم و شکل این غذاها بیزار می‌شدند.  اما غذاهای فضایی امروزی شامل انواع متنوعی از غذاهای بسته‌بندی و استریلیزه‌شده آماده، میوه‌های خشک، آجیل و انواع شیرینی‌ها هستند.

گاهی هم میوه تازه به مدار زمین راه پیدا می‌کند، اما باید در مدت زمان کوتاهی خورده شوند، چون در صورت فاسد شدن، همه پولی که بابت فرستادن آنها به فضا صرف شده به هدر می‌رود. برخی گونه غذاها در فضا استفاده نمی‌شوند. از این دست غذاها می‌توان به نوشابه‌های گازدار، غذاهای پودری مانند پودر نمک و فلفل، خردشدنی مانند چیپس و برخی میوه‌ها مانند موز و پرتقال اشاره کرد.  فناوری فضایی دوره آغازین عصر فضا را می‌توان در فناوری ساخت و پرتاب موشک‌های فضایی، ماهواره‌ها و کاوشگرهای سیاره‌ای، تصویربرداری دیجیتالی، طراحی و توسعه سنسورها و حسگرهای فضایی، سفرهای بین‌سیاره‌ای، مواد جدید، سفر انسان به فضا و بسیاری موضوعات خرد و کلان دیگر خلاصه کرد.  امروزه اما فناوری فضایی در حوزه‌هایی مانند ناوبری فضایی، بهینه‌سازی سیستم‌ها، زیرسیستم‌های کوچک‌تر و سبک‌تر و کارآمدتر، موتورهای فضایی جدیدتر، انرژی‌های نو در فضا، پسماندهای فضایی (زباله‌های مداری) و گردشگری فضایی حرف‌های جدیدی برای گفتن دارد.  پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد فناوری فضایی در آینده راه به موشک‌های فضایی تک‌مرحله‌ای، فناوری استفاده پاک‌تر از فضا برای جلوگیری از تولید پسماندهای فضایی، کارخانه‌های مداری برای تولید دارو یا آلیاژهای ویژه، هتل‌های فضایی، کلونی‌سازی یا مسکونی‌سازی فضا، آسانسورهای فضایی و ده‌ها ایده هیجان‌انگیز دیگر خواهد برد.  در ضمن سرمایه‌گذاری‌های انجام شده بر فناوری فضایی عمدتا از سوی دولت‌ها بوده‌ و بخش‌خصوصی نقش به مراتب کمرنگ‌تری نسبت به دولت‌ها داشته‌است.