محاصره دهلی و انقلاب هندی‌ها

شورشیان هندی که علیه استعمار بریتانیا به پا خاسته بودند ۱۸ سپتامبر ۱۸۵۷ شهر دهلی و مراکز شرکت هند شرقی را محاصره کردند. این شورش‌ها دو سال طول کشید اما به دلیل توان نظامی و تدارکاتی انگلیسی‌ها به شکست انجامید. ویل دورانت، نویسنده و مورخ آمریکایی، قحطی ایجاد شده به دلیل اقدامات کمپانی هند شرقی را اینگونه روایت می‌کند: «انگلیسی‌ها همه چیز را در هندوستان به فروش می‌رساندند آنها حتی حاکمان ایالت‌ها را با دریافت رشوه به قدرت می‌رساندند و هندوها را وادار می‌کردند گران بخرند و ارزان بفروشند و این سیاست امپریالیستی بود که سبب شد ۳۰ میلیون هندی در کلکته به اوج بدبختی برسند.»

از نیمه دوم قرن هجدهم، کمپانی هند شرقی انگلیس که یک شرکت تجاری بود؛ با پیروزی بر دیگر کمپانی‌های دول رقیب و در پی پیروزی در نبرد پلاسی در سال ۱۷۵۷م، در بنگال به یک قدرت حکومتی و سیاسی تبدیل شد. از این به بعد به دلایلی چون فقدان یک قدرت برتر در شبه‌قاره تا سال ۱۸۵۷م. کمپانی به‌تدریج همه شبه‌قاره هند را با شیوه‌های گوناگون به زیرسلطه خود برد. اما از زمانی که کمپانی به قدرت حکومتی در هند تبدیل شد؛ دولت انگلستان به دلایلی چون انقلاب صنعتی که اهمیت هند را برای آن دولت دوچندان کرد و تهدید هند از سوی دولت‌های اروپایی و سیاست‌های بین‌الملل، درصدد برآمد با تصویب قوانینی، امور حکومتی کمپانی را تحت کنترل خود درآورد. به تدریج کل امور حکومتی کمپانی، تحت کنترل و نظارت دولت انگلستان قرار گرفت تا جایی که از سال ۱۸۳۳م. کمپانی، فقط هند را طبق قوانینی که پارلمان انگلستان برایش تصویب کرده بود، اداره می‌کرد. اداره هند به این شکل، یک دوگانگی ایجاد کرد و مشکلات فراوانی بین دولت انگلستان و کمپانی ایجاد کرد. با شورش بزرگ سپاهی‌ها که یک شوک بزرگ به سازمان‌ها و ادارات کمپانی وارد کرد، دولت انگلستان، کمپانی را کاملا از اداره امور حکومتی هند برحذر داشت و خود به‌طور مستقیم اداره و حکومت هند را در دست گرفت.

منبع: پایان‌نامه آرش مصطفی‌پور