قاجار بدون امنیت و توان نظامی و ثبات اداری و با مشروعیت ایدئولوژیک ناچیز، تنها با توسل به دو نوع سیاست مکمل، در قدرت باقی ماند: عقب‌نشینی هنگام رویارویی با مخالفان خطرناک و مهم‌تر از این، دستکاری و تحریک اختلافات گروهی در جامعه‌ای چندپاره و متفرق. پس، آنان نه با توسل به زور و نه با علم اداره و حکومت، بلکه با بهره‌گیری از عقب‌نشینی‌های محتاطانه و برانگیختن و دستکاری اختلافات موجود در شبکه پیچیده‌ای از رقابت‌های گروهی، حکومت کردند.

منبع: آبراهامیان، یرواند (۱۳۸۴). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، چ ۱۱تهران: نی.

اخبار مرتبط