از دوران اتسز روابط این سلسله گسترش یافت و حتی خلافت عباسی آنها را تشویق می‌کرد که روابط خود را گسترش دهند اما زمانی‌که خوارزمشاهیان خواهان امتیازات سلجوقیان شدند، خلافت به یک عامل رقیب تبدیل شد. برای به رسمیت شناخته شدن و دور زدن موانعی که خلافت ایجاد کرده بود، خوارزمشاهیان به‌دنبال متحدانی در شام بودند و از دوره سلطان محمد خوارزمشاه که روابط با خلافت دچار تنزل شدید شد و حتی به جنگ منجر شد، فرستادگانی بین ایران و شام، به‌خصوص حاکم دمشق رد و بدل شد، تا اینکه در دوره جلال‌الدین ملکشاه هم‌پیمانی رسمی شکل گرفت و تا دوره‌ای روابط بسیار محکم بود اما در سال ۶۲۴ه.ق یک اتحادی از سلاجقه روم و ملوک ایوبی در شام علیه سلطان جلال‌الدین شکل گرفت اما این اتحاد به هم خورد و با حمله مغول نیز اساسا دولت خوارزمشاهی ساقط شد.

در رابطه با چرایی شکل‌گیری رابطه با شام باید اشاره کرد که رقابت خلافت و سلطنت یکی از عوامل اساسی شکل‌گیری روابط بود. از شرق تهاجم مغول و از غرب جنگ با خلافت ایران را در موقعیتی حساس قرار داده بود، بنابراین، حاکمان خوارزمشاهی به دنبال هم‌پیمان بودند، در شرایطی که از سلاجقه روم و آناتولی، خلافت عباسی در بغداد و در شرق مغولان ایران را از سه طرف در محاصره قرار داده بودند. بنابراین حاکمان سلجوقی ایران تصمیم گرفتند که با شام روابط خود را گسترش دهند. در شام و ایران روابط خارجی متأثر از امور داخلی بود. در شام میان ملوک ایوبی یعنی ملک معزم دمشق و ملک کامل مصر رقابت و اختلاف بود و از سوی دیگر میان دمشق و بغداد هم رقابت بود. این عامل باعث شد که حاکم دمشق که تحت فشار بغداد و قاهره بود، برای حفظ حکومت خود به‌دنبال هم‌پیمان دیگری باشد که این امر در نهایت موجب برقراری روابط با ایران شد.

منبع: ارائه شده در کنفرانس روابط خارجی ایران.

اخبار مرتبط