بیمه، از چینی‌ها و فنیقی‌ها تا دوران معاصر

۱۳ آذرماه به‌عنوان روز بیمه نام‌گذاری شده است. نخستین دستاوردهای انسان در صنعت بیمه، توسط دریانوردان و بازرگانان دریایی به‌دست آمده است. یکی از اولین صورت‌های پیدایش بیمه را می‌توان به بازرگانان چینی نسبت داد. آنها برای جلوگیری از خطر نابودی همه سرمایه، بار و کالایشان را در چند کشتی و قایق مختلف بارگیری می‌کردند. بازرگانان فنیقی و بابلی، صورت پیشرفته‌تری از بیمه را آموخته بودند؛ آنها برای تامین هزینه کالا و کشتی، وام دریافت می‌کردند.

 بهره وام دریافتی این بازرگانان بیشتر از حد معمول بود و در صورتی که کشتی بازرگان در دریا دچار توفان یا دستبرد دزدان دریایی واقع می‌شد، وام دریافتی بازرگان بخشیده می‌شد و به عبارت دیگر ریسک بروز حوادث غیرمترقبه برای کشتی را وام‌دهنده تقبل می‌کرد. اختلاف بهره وام پرداختی به سفرهای دریایی و وام‌های معمولی در آن دوران را می‌توان یکی از صورت‌های اولیه حق‌بیمه در تمدن‌های باستان تلقی کرد.  این سازوکار بعدها به یونان و در قرون‌وسطی به ایتالیا رفت و به روشی مرسوم برای مبادلات دریایی در بندرهای مختلف ایتالیا مانند ونیز، لمباردی و جنوآ مبدل شد. قدیمی‌ترین گزارش مکتوبی که از قراردادهای بیمه دریایی وجود دارد نیز مربوط به یک کشتی ایتالیایی است که در سال ۱۳۴۷ میلادی در جنوآ به ثبت رسیده است.

تاریخچه بیمه در ایران

فعالیت بیمه‌ای در ایران از سال ۱۲۸۹ ه ش شروع شد. در این سال دو موسسه روسی با نام‌های «نادژدا» و «قفقاز مرکوری» شروع به‌کار کردند. پس از شروع به کار این دو موسسه، تا سال ۱۳۱۴ خورشیدی، حدود ۱۳ شرکت خارجی در بازار بیمه کشور فعالیت خود را آغاز کردند که از آن جمله می‌توان به شرکت‌های آلیانس انگلیس،‌ یورکشایر انگلیس و اینگستراخ روسیه اشاره کرد.  ایده تشکیل یک شرکت بیمه ایرانی در سال ۱۳۱۰ توسط فردی ایرانی به نام دکتر الکساندر آقایان (که سابقه فعالیت در شرکت بیمه روسی نادژدا را داشت) به علی‌اکبر داور، وزیر مالیه وقت پیشنهاد شد. تا اینکه در ۱۵ آبان سال ۱۳۱۴، شرکت سهامی بیمه ایران با سرمایه دو میلیون تومان به‌عنوان اولین شرکت ایرانی بیمه تاسیس شد. داور در این روز، پس از سخنرانی کوتاهی که در افتتاحیه این شرکت داشت، منزل مسکونی خود را تحت‌پوشش بیمه آتش‌سوزی درآورد و اولین بیمه‌نامه صادره ایرانی، در همین روز به نام وی ثبت شد.