«دنیای اقتصاد» بررسی می‌کند
پشتپرده افزایش مصرف و تجویز سرم
پیشی گرفتن مصرف سرم از زمان پیک کرونا
در همین راستا طی روزهای اخیر رئیس سازمان غذا و دارو با اعلام اینکه مصرف سرم از زمان پیک کرونا فراتر رفته است، گفت: مصرف سرم در پیک پنجم کرونا حداکثر ۱۶ میلیون عدد بود، اما به دلیل عوامل متعدد این عدد در حال حاضر به ماهانه بیش از ۲۰ میلیون رسیده است. سید‌حیدر محمدی افزود: متاسفانه از اوایل امسال میزان مصرف سرم به حد قابل‌توجهی افزایش یافته و اکنون تامین سرم ماهانه با ۲۰ میلیون عدد رکورد زده است و هنوز در برخی استان‌‌‌ها گزارش‌‌‌هایی از کمبود را دریافت می‌‌‌کنیم.
وضعیت تولید و واردات سرم
محمدی با اشاره به اینکه در حوزه تولید و واردات سرم هیچ‌گونه محدودیتی وجود ندارد، گفت: به‌رغم برداشتن تمام این محدودیت‌ها ظرفیت تولید و واردات به بیش از ۲۰ میلیون عدد رسیده است. وی در خصوص موانع واردات سرم اظهار کرد: واردات سرم به دلیل حجیم بودن با مشکلاتی مواجه است؛ به طوری که چند کانتینر سرم وارداتی تنها ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار سرم را حمل می‌کنند؛ بنابراین از نهاد‌‌‌هایی مانند نظام پزشکی و معاونت‌‌‌های درمان می‌‌‌خواهیم که با ابلاغ گایدلاین‌‌‌هایی، میزان مصرف را به سمت منطقی شدن سوق دهند.
لزوم ابلاغ گایدلاین تجویز و مصرف سرم
رئیس سازمان غذا و دارو با تاکید بر اینکه سیاست سازمان غذا و دارو در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی حمایت قاطع از تولیدکنندگان است، اظهار کرد: اگر تولیدکننده‌‌‌ای با عمل به تعهدات خود تامین پایداری داشته باشد، از او حمایت خواهیم کرد، اما به محض اینکه تحت‌تاثیر عوامل مختلف مشکلی در تامین ایجاد شود، به سرعت در جهت تامین از مسیر‌‌‌های مختلف اقدام خواهد شد. محمدی با تاکید بر لزوم ابلاغ گایدلاین تجویز و مصرف سرم گفت: اجازه نمی‌دهیم کسی با سلامت مردم شوخی کند و اتفاقات ماههای شهریور و مهر تکرار شود.
کمبود سرم در پی مصرف بی‌رویه
به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، در همین حال مدیر غذا و داروی دانشکده علوم پزشکی ساوه نیز در مورد وضعیت تامین و مصرف سرم در کشور گفت: بر اساس آماری که سازمان غذا و دارو منتشر کرده است، ماهانه افزون بر ۱۷ میلیون سرم در کشور عرضه می‌شود که این آمار بی‌سابقه است و شرکت‌های تولیدی به صورت سه شیفت در حال تولید سرم هستند؛ اما پیشی گرفتن مصرف از تقاضا موجب شده که در جامعه کمبود سرم احساس شود. سیدمحمدحسن احمدی از پزشکان درخواست کرد که در موارد غیرضروری از تجویز مصرف سرم برای بیماران پرهیز کنند. وی افزود: استفاده غیرضروری از سرم موجب افزایش تقاضا و کمبود می‌شود و بیماران دچار سرگردانی خواهند شد. او همچنین با اشاره به اینکه مصرف سرم در شرایط کنونی حتی از پیک کرونا در مقاطع گذشته بیشتر شده است، افزود: تجویز بی‌رویه و مصرف بالای سرم و آنتی‌بیوتیک در کشور موجب شده است که کمبود این اقلام دارویی احساس شود و برخی نارضایتی‌‌‌ها به وجود آید. احمدی گفت: در نیمه نخست سال‌جاری میزان تولید آنتی‌بیوتیک و سرم به اندازه کل تولید سال گذشته بوده و با وجود افزایش میزان دو برابری تولید، همچنان تقاضای بالای دارو موجب کمبود آن در داروخانه‌‌‌ها شده است.
ماجرای سرم ولنتاین!
اما در کنار تجویز و مصرف بی‌رویه سرم در کشور، گویا برخی نیز استفاده از سرم را اقدامی برای جلب توجه می‌دانند. چرا که در روز موسوم به ولنتاین برخی افراد برای عکس گرفتن و انتشار آن در فضای مجازی، درخواست تجویز سرم می‌‌‌کردند. در همین رابطه مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو؛ ضمن تایید این موضوع از افزایش مصرف سرم در آن روز برای انتشار عکس آن در فضای مجازی خبر داده و گفته است: «سرم ولنتاین» نماد تلخ مصرف غیرمنطقی دارو است. محمد پیکان‌پور با اشاره به مصرف غیرمنطقی سرم در برخی موارد طی ماههای اخیر، اظهار کرد: تا سال گذشته تامین ماهانه سرم در کشور حداکثر ۱۱ میلیون عدد بود که در سال‌جاری به بیش از ۱۹ میلیون عدد رسیده است. بر همین اساس عرضه سرم از هر دو مسیر تولید داخل و واردات در دو ماه دی و بهمن درمجموع ۳۹ میلیون عدد بوده است.
علت افزایش مصرف سرم از نگاه مجلسی‌ها
در این بین رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی ضمن تشریح علل افزایش تجویز سرم در کشور گفت: گاهی پزشکان در شرایطی که ضرورتی برای بیمار ندارد، سرم تجویز می‌کنند که بخشی از آن به دلیل تقاضای بیماران است و بیماران تصور می‌کنند با سرم بهبود می‌‌‌یابند. حسینعلی شهریاری با اشاره به کمبود برخی داروها و سرم در کشور در برخی مقاطع زمانی افزود: بخشی نیز به این دلیل است که وقتی پزشک عمومی برای بیمار سرم تجویز می‌کند، ۲۵۰هزار تومان دریافت می‌کند؛ اما تعرفه پزشک عمومی پایین است و از ویزیت بیمار پول زیادی حاصل نمی‌شود.
کمبود سرم وجود ندارد
با این حال معاون درمان وزارت بهداشت با اشاره به اینکه کمبودهای دارویی طی مهر و آبان ماه امسال بسیار شدید بود، به تازگی گفته است: اکنون وضعیت بهتر شده و شرایط به سمت رفع کمبودهای دارویی پیش می‌رود. همچنین در حال حاضر برخلاف آنچه در برخی رسانه‌‌‌های غیررسمی مبنی بر کمبود سرم منتشر شده، اعلام می‌‌‌کنم در کشور کمبود سرم وجود ندارد.سعید کریمی با اعلام اینکه بیشترین مصرف سرم مربوط به بیمه‌‌‌های سلامت است و ۴۰ میلیون نفر زیرمجموعه این بیمه هستند، اظهار کرد: در بیشترین پیک مصرفی که مرداد ماه امسال بود، حدود ۷۰۰هزار عدد سرم استفاده شد. اگر سایر بیمه‌‌‌ها را به آن اضافه کنیم، در ماه می‌شود ۲ میلیون سرم که در مقایسه با سال گذشته ۳۲درصد افزایش داشته و این امر طبیعی است.وی با بیان اینکه در زمینه سرم کمبودی در کشور وجود ندارد، افزود: با توجه به افزایش ۳۲درصدی استفاده از سرم از ابتدای امسال تاکنون نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، باید گفت این افزایش مصرف سرم به دلیل این است که در دوران کرونا ترددها محدود بود و آنفلوآنزا هم وجود نداشت؛ پس با این تفسیر این مصرف طبیعی است و خارج از عرف نیست.
اهمیت تولید سرم در کشور
اما این مباحث صرفا مربوط به مصرف سرم است و کمتر کسی از چالش‌ها و معضلات تولید سرم در کشور آگاهی دارد. درواقع صنعت تولید داروهای تزریقی حجیم، صنعت استراتژیکی است و برخلاف تصور برخی افراد، فرآیندها و تکنولوژی‌‌‌های پیچیده‌ای دارد. آب قابل استفاده در سرمهای تزریقی، باید ۱۸ تا ۲۰ مرتبه تصفیه شود. این آب دارای ویژگی‌‌‌هایی برای تزریق داخل ورید بیماران است و بنابراین نباید به سرم صرفا به دید یک ترکیب آب و نمک نگاه کرد. از طرفی، در حال حاضر بسیاری از داروهای خوراکی جایگزین دارند که درصورت عدم‌تولید یک نوع از آنها، پزشک می‌تواند برند و نوع دیگری از دارو را جایگزین کند، اما درباره سرمهای تزریقی این مساله صدق نمی‌‌‌کند و هیچ محلولی جایگزین محلول تزریقی و سرم نمی‌شود. بنابراین با توجه به اینکه عمده مصرف سرم در بخش‌‌‌های بستری است، باید به تولید این فرآورده‌‌‌ها توجه ویژه‌‌‌ای شود.
وضعیت تولید و مصرف سرم
در همین رابطه یک تولیدکننده محلول‌‌‌های تزریقی و سرم با اشاره به اینکه پنج شرکت سرم‌‌‌ساز در کشور داریم و در حال حاضر تمام تولیدکننده‌‌‌ها با حداکثر ظرفیت خود در حال تولید سرم هستند، درباره وضعیت تولید و مصرف سرم اظهار کرد: میانگین مصرف سرم در کشور بستگی به فصول و شرایط مختلف دارد؛ در فصول گرم سال بیماری‌‌‌های گوارشی شایع می‌شود که میزان مصرف را بالا می‌‌‌برد و در فصول سرد سال نیز مصرف سرم مقداری کاهش می‌‌‌یابد.
فرسودگی تجهیزات سرمسازی
سعید باسمنجی با اشاره به مشکلات این صنعت افزود: میانگین مصرف سرم در سال‌های گذشته بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون بطری بود که کل این نیاز توسط تولیدکنندگان داخلی تامین می‌‌‌شد. در شرایط خاصی هم که یک تولیدکننده، قصد بازسازی و ارتقای خطوط تولید خود را داشت، میزان تولید کاهش می‌‌‌یافت و توان داخلی کفاف میزان مصرف را نمی‌‌‌داد. وی گفت: با قیمت‌گذاری فعلی، سرمایه‌گذاران توجیه اقتصادی برای توسعه و بازسازی و ارتقای خطوط تولید این فرآورده‌‌‌ها را ندارند و این در حالی است که قدمت ماشینآلات شرکت‌های اصلی سرمسازی در کشور به بیش از ۳۰ سال رسیده است.
عقب‌‌‌ماندگی در بازسازی خطوط تولید
به گفته وی در دنیا شرکت‌های محدودی برای تولید ماشینآلات سرمسازی وجود دارد که ۱۶ تا ۲۰ ماه پس از ثبت‌سفارش، دستگاه‌‌‌های موردنیاز برای تولید سرم را تحویل می‌دهند. بنابراین اگر از همین امروز بخواهیم سرمایه‌گذاری در حوزه تولید فرآورده‌‌‌های تزریقی انجام دهیم باید منتظر واردات تجهیزات آنها باشیم و حدود سه تا چهار سال طول می‌‌‌کشد تا به محصول برسیم و بنابراین در زمینه بازسازی، نوسازی و به‌‌‌روز کردن ماشینآلات تولید فعلی و افزایش میزان و خطوط تولید سرم برای سال‌های آتی تاخیر داریم که باید زودتر جبران شود. باسمنجی بیان کرد: باید هلدینگ‌‌‌های دولتی در حوزه تولید فرآورده‌‌‌های تزریقی مانند سرم سرمایه‌گذاری کنند و هزینه توسعه و نوسازی ماشینآلات در قیمت‌گذاری دیده شود و نگرش مسوولان در این زمینه واقعی شود.
نیاز به واردات با افزایش مصرف سرم
این تولیدکننده محلول‌‌‌های تزریقی و سرم با اشاره به افزایش مصرف سرم در ماههای اخیر گفت: در یک‌سال اخیر میزان مصرف سرم در کشور به طور ناگهانی از ۱۲ میلیون به ۱۶ میلیون عدد افزایش یافت، شاهد بروز کمبود سرم در کشور بودیم. اما باید ریشه‌‌‌یابی شود که چرا امسال در برخی از ماه‌‌‌ها تا ۶۰درصد افزایش مصرف سرم داشتیم. این فعال صنعت داروسازی در ادامه گفت: در برخی مطب‌‌‌ها و مراکز درمانی تجویز سرم به شدت افزایش یافت و گمانه‌‌‌زنی‌‌‌های مختلفی درباره علل افزایش تجویز سرم در کشور مطرح است؛ ممکن است یکی از پشت‌‌‌پرده‌‌‌های آن افزایش درآمد از طریق تجویز سرم باشد. درواقع می‌توان گفت که بخشی از افزایش تجویز و مصرف سرم در کشور، به دلیل تقاضای القایی است.
باسمنجی تاکید کرد: باید پروتکل مصوبی برای تجویز داروهای تزریقی داشته باشیم؛ در بسیاری از کشورها تجویز این داروها فرآیند مشخص و شفافی دارد، اما در کشور ما این‌‌‌طور نیست و سازمان‌های نظارتی و به‌ویژه بیمه‌‌‌ها باید نظارت دقیقی بر تجویز سرمهای تزریقی داشته باشند. وی ادامه داد: در حال حاضر تمام تولیدکننده‌‌‌ها با حداکثر ظرفیت خود در حال تولید سرم هستند و تا ۱۵ میلیون واحد سرم را نیز تولید می‌کنند، اما افزایش ناگهانی و شدید مصرف سرم در کشور، باعث شد تا نیاز به واردات سرم نیز پیدا کنیم که قیمت سرمهای وارداتی دوبرابر تولید داخلی است. البته حجم واردات در قیاس با حجم تولید سرم در کشور، اندک است.
