در گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با نسیم توکل، عضو فدراسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات مطرح شد
فرصت‌های جدید در صنعت الکترونیک هوانوردی
نسیم توکل موسس کانون کارآفرینی صنعت الکترونیک در این خصوص به «دنیای‌اقتصاد» گفت: کالاهای تولیدی شرکت‌های دانش‌بنیان مرزهای پیشین را در صنایع بسیاری جابه‌جا کرده است و دسته‌ای از محصولات که تا پیش از این گمان به امکان تولید آنها در داخل نمی‌رفت با تلاش متخصصان اکنون در چرخه تا‌مین کالای صنایع جا خوش کرده‌اند. پیشرفت‌های مورد بحث به‌طور خاص در صنایع ICT بیش از دیگر حوزه‌ها به چشم می‌خورند. ورود فناوری‌های ارتباطی، اطلاعاتی، مخابراتی و زیر ساخت‌های سخت افزاری و تعمیق و مهندسی معکوس در این حوزه، فرصت‌های تا‌زه‌ای برای تولید دانش فنی و محصولات نوآورانه در کشور به وجود آورده است.
به گفته این عضو اتاق تهران، به‌طور خاص، تولید قطعات الکترونیک، کالاهای فناوری بالا (های‌تک) و پیشرفت تحقیق و توسعه در صنعت الکترونیک به عنصر شتاب دهنده صنایع تولیدی در ایران بدل شده است. به‌عنوان نمونه این ادعا می‌توان به صنعت لوازم خانگی، تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی، خودرو، مخابرات و... اشاره کرد که تولید قطعات حیاتی در داخل توانست جان تا‌زه‌ای به کالبد خسته واحدهای تولیدی این صنایع بدمد. با این حال، یکی از حوزه‌هایی که شرکت‌های دانش‌بنیان الکترونیک می‌توانند با افزایش توان علمی، فنی و جذب نیروی انسانی متخصص مورد نیاز به آن ورود کنند و نیازهای فعلی آن را پاسخ دهند، الکترونیک هواپیما یا اویونیک است.
اویونیک یا صنعت الکترونیک هوانوردی
صنعت الکترونیک هوانوردی که در اصطلاح اویونیک نامیده می‌شود به‌طور معمول به تجهیزات الکترونیکی هواپیما و دیگر اجسام پرنده همچون نمایشگرها، کامپیوترها، کلیه آمپرهای نشان‌دهنده وضعیت، تجهیزات رادیویی، ناوبری، فرستنده‌ها و گیرنده‌ها مربوط است. نسیم توکل در این خصوص می‌گوید: به جز الکترونیک، فناوری‌های دیگر مربوط به سیستم‌های مخابراتی قدرت، کنترل، سخت‌افزار و نرم افزار نیز به‌صورت گسترده‌ای در میان تجهیزات اویونیک قرار دارند. ترکیب سیستم‌های مختلف، برقراری ارتباطات و کنترل زیرسیستم‌های مربوط به‌طوری‌که مجموعه سیستم وظایف محوله خود را به درستی انجام دهند به‌عنوان تلفیق سیستم‌های اویونیک شناخته می‌شود.
در طول چند دهه گذشته، پیشرفت صنعت اویونیک در مقایسه با سیستم موتور، بال و بدنه هواپیما سرعت بیشتری داشته است که احتمالا این امر در آینده نزدیک نیز ادامه خواهد یافت. پیشرفت به سمت ساختار الکترونیک حالت-جامد در قالب فناوری‌های میکرو و نانو، گرایش به سمت دستگاه‌های سبک‌تر و کوچک‌تر با توانایی و قابلیت اعتماد بالاتر امکان چشمگیری برای پیشرفت را به‌وجود آورده است. از این رو، یکپارچه‌سازی دامنه وسیعی از وسایل کمک ناوبری و مخابراتی از جمله چالش‌‌ها و افق‌های پیش‌رو در ساختار صنعت اویونیک هواپیما به‌شمار می‌رود. در سوی دیگر، تولید، انتقال، ذخیره‌سازی و تبدیل انرژی در هواپیما توسط سیستم‌های الکتریکی انجام می‌شود که نقش تا‌مین انرژی و توان مورد نیاز هواپیما را بر عهده دارند. منابع تا‌مین انرژی به دو دسته اصلی و اضطراری تقسیم می‌شوند. در صورت قطع توان ژنراتورهای اصلی، ژنراتورهای اضطراری متشکل از دو واحد توان کمکی و باتری‌ها، وظیفه تا‌مین انرژی هواپیما را برعهده می‌گیرند. همچنین، برق جریان متناوب هواپیما در مواقع اضطراری به وسیله ژنراتور APU تا‌مین می‌شود. این ژنراتور می‌تواند هنگام پرواز جایگزین یک یا هردو ژنراتور اصلی شود. این ژنراتور در روی زمین هم در صورت نبودن منبع ولتاژ خارجی، برق هواپیما را تا‌مین می‌کند.
حوزه‌های قابل ورود صنعت اویونیک
عضو فدراسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران می‌گوید: سیستم‌های مخابراتی، ناوبری، کمک ناوبری، رادیویی، اندازه‌گیری، سیستم‌های اجتناب از تصادف، کنترل پرواز و... مجموعه‌ای از حوزه‌های متنوع صنعت ناوبری را تشکیل می‌دهند که کشور ما در تولید این قطعات در سال‌های گذشته پیشرفتی نداشته است و شرکت‌های دانش‌بنیان در صورت برخورداری از دانش فنی، تحقیق و توسعه مناسب و داشتن نیروی انسانی می‌توانند به آن وارد شوند و جالب‌تر آنکه شرکت‌های اندکی در سراسر جهان در این حوزه فعال هستند.
با این حال، وزارت دفاع در سال‌های اخیر توانسته پیشرفت‌هایی در زمینه ساخت تجهیزات الکترونیکی، مخابراتی منطبق بر استانداردهای هوایی، تجهیزات مکانیکی، دیزل ژنراتور توان بالا و... به دست آورد. همچنین برنامه بومی‌سازی سامانه‌های هواشناسی، تجهیزات هشدار و اعلام وضعیت در دستور کار قرار دارد.
به گفته وی، با توجه به امکان ارزآوری و اشتغال‌زایی صنعت اویونیک برای کشور و همچنین در نظر گرفتن جمعیت زیاد فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با صنعت هوا و فضا به نظر می‌رسد که فرصت مناسبی در این حوزه برای ورود وجود دارد. بنابراین بخش‌هایی همچون صندوق نوآوری و شکوفایی می‌توانند با حمایت از چند شرکت فعال زمینه آشنایی بیشتر دانشجویان و متخصصان این صنعت با کارآفرینان را ایجاد کرده و با استفاده از ظرفیت مراکزی همچون پژوهشکده اویونیک دانشگاه صنعتی اصفهان موتور تولید این قطعات در کشور را به حرکت درآورد. اجرای چنین طرح‌هایی می‌تواند علاوه بر ارتقای جایگاه علمی و صنعتی ایران به رشد تولید محصولات در حوزه مهندسی برق و الکترونیک هوانوردی نیز کمک کند.
شرکت‌های دانش‌بنیان
توکل ضمن تا‌کید بر این نکته که شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی تا‌کنون به برخی حوزه‌های صنعت هوانوردی وارد شده‌اند، افزود: این شرکت‌ها با استفاده از تجربیات ارزنده پیشین در این حوزه توانسته‌اند محصولات و خدمات نوآورانه خود را در اختیار بهبود وضعیت صنعت هوایی قرار دهند.
از این رو، به نظر می‌رسد حمایت سخت‌افزاری، در اختیار گذاشتن طرح‌های علمی و پژوهشی و معرفی بازارهای بالقوه به شرکت‌های دانش‌بنیان راهکاری مطمئن برای توسعه این صنعت و دستیابی به هدف تولید قطعات الکترونیک هوانوردی در کشور است. این اقدام علاوه بر شکست انحصار شرکت‌های دولتی و ورود شرکت‌های خصوصی دانش‌بنیان به این حوزه می‌تواند زمینه‌های دستیابی به بخشی از بازار ۷ هزار میلیارد دلاری این صنعت را برای کشور فراهم آورد.
شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با بررسی و طراحی سامانه‌های الکترونیکی مورد نیاز در این حوزه طرح‌های تحقیق و توسعه به منظور آگاهی از نیازها و امکانات موجود کشور برای ورود به این صنعت گام‌های ابتدایی را بردارند تا کارآفرینان و طرح‌های حمایتی موجود بر سرمایه‌گذاری در این حوزه اقناع شوند.
