یارانه انرژی

سیاست‌های تعدیل قیمت حامل‌های انرژی در کشور ما در چندین نوبت اعمال شده است و سیاست‌گذار ایرانی در این تعدیل‌ها عمدتا به‌دنبال دو هدف مهم بوده: ۱- عدالت، ۲- کارآیی؛ اما به‌رغم دلسوزانه بودن این اهداف، به دلیل بی‌انضباطی در شیوه سیاست‌گذاری، این دو هدف محقق نشده است. کارویژه این یادداشت بررسی و ارزیابی این سیاست‌ها از منظر هدف عدالت و ارائه قواعد توزیع عادلانه یارانه انرژی در کشور از منظر مبانی اسلامی است.

ايسنا: سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی از تهیه طرحی در مجلس به منظور تغییر در شیوه سهمیه بندی بنزین خبر داد.

دنیای اقتصاد: سرانه مصرف انرژی در ایران حدود دو و نیم برابر مصرف متوسط جهانی است که حاکی از ناکارآمدی و اسراف در این زمینه است. این اسراف علاوه بر تحمیل هزینه‌ای سنگین به جامعه و مصرف منابع نسل‌های آینده، موجب آلودگی زیست‌محیطی سختی در ایران شده است.

ایرنا: آمارهای شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نشان می‌دهد ۱۳ درصد از تولید ناخالص داخلی صرف پرداخت یارانه انرژی به فرآورده‌های نفتی شده که در این میان سهم بنزین از این یارانه، ۸/ ۱ درصد است.

یارانه انرژی همواره از بحث‌های پرچالش در اقتصاد ایران است. بسیاری از اقتصاددانان قیمت ارزان انرژی را بلای جان اقتصاد کشور دانسته و خواستار حذف یا تقلیل این یارانه و آزادسازی قیمت‌های آن هستند. از طرفی با توجه به شرایط اقتصادی پیش‌رو لازم است که برنامه‌های حمایتی به‌صورت دقیق و هدفمندتر اجرا شوند تا ضمن کاهش هزینه‌های دولت، در حد امکان چتر حمایتی برای افراد نیازمند تحت پوشش گسترش یابد.

نتایج مثبت کوتاه‌مدت پرداخت یارانه انرژی بر رفاه اجتماعی همواره حائلی در برابر در نظر گرفتن اثرات منفی بلندمدت آن بوده است، پرداخت یارانه شاید در نگاه اول رفاه و مطلوبیت بخش عمده جامعه را افزایش دهد اما این تاثیر، تاثیری گذرا است و در بلند مدت با ضربه به رشد اقتصادی نه‌تنها کمکی به افزایش رفاه نکرده که از میزان آن می‌کاهد. پیامدهایی که یارانه انرژی را به سرعت‌گیری در برابر رشد اقتصادی تبدیل می‌کند عبارتند از:

حسین شریعتمداری در یادداشت روزنامه «کیهان» نوشت:ایران با ۸۰ میلیون جمعیت، سالانه ۶۹ میلیارد دلار از بیت‌المال را برای یارانه انرژی هزینه می‌کند و از این نظر رتبه اول جهان را دارد ! در همین حال کشور چین با یک میلیارد و پانصد میلیون جمعیت سالانه ۴۴ میلیارد دلار بابت یارانه انرژی هزینه می‌کند! یعنی ۱۹ برابر ما جمعیت دارد ولی ۲۵ میلیارد دلار کمتر از ایران برای یارانه انرژی هزینه می‌کند!

تسنیم: همانگونه در نمودار می بینید، که به دلیل یکسان نگه داشتن قیمت حاملهای انرژی، ثروتمندان که بیش از فقرا مصرف انرژی دارند، به مراتب بیش از فقرا از یارانه انرژی برخوردارند.

ایران نوشت: با برگزاری سیزدهمین جلسه ستاد تهیه و تدوین بودجه، آخرین تکه‌های پازل نخستین بودجه دو سالانه کشور تکمیل شد. براساس اطلاعاتی که رئیس سازمان برنامه و بودجه درخصوص ویژگی‌های بودجه سال آینده داده است، مهم‌ترین سند مالی کشور با تغییرات گسترده‌ای در شکل و محتوا مواجه شده و در واقع پوست‌اندازی کرده است و تصویر کلی از تغییرات رویکردی در بودجه دو سالانه ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ را نشان می دهد.

دنیای اقتصاد: اعلام رتبه اول ایران در جهان در پرداخت یارانه انرژی موضوع پرداخت‌های انتقالی را داغ کرد. عموما حمایت‌های یارانه‌ای دولت‌ها با سه هدف دنبال می‌شود که شواهد کاملی علیه آنها وجود دارد. در نمونه اول، یارانه بنزین با هدف حمایت از عموم مصرف‌کنندگان پرداخت می‌شود که عملا براساس آمار واقعی، قشر ضعیف کمترین بهره را از آن دارند. دومین هدف کمک به تولید است. اما اختصاص برق ارزان‌قیمت به واحدهای کشاورزی و تولیدی در نهایت به استخراج بیت‌کوین به جای توسعه اقتصادی منجر شد. بهانه سوم یارانه‌ها اما اشتغال‌زایی…

در تاریخی که دلار در بالاترین قیمت خود قرار داشت (۱۹ هزار تومان) دو ایرانی در گفت‌وگو با وب‌سایت Cointelegraph که اخبار این حوزه را پوشش می‌دهد، اظهار کردند که به‌رغم کاهش چشمگیر قیمت ارزهای دیجیتال، به دلیل «ارزان بودن تعرفه برق در ایران» سرمایه‌گذاری آنها برای واردات دستگاه‌های استخراج ارز دیجیتال هنوز دارای حاشیه سود مناسبی است. وب‌سایتCoinDesk ضمن اشاره به یارانه سرشار حوزه انرژی در ایران و «هزینه کمتر از ۰۱/ ۰ دلار به ازای هر کیلووات ساعت برق»، به سرمایه‌گذارانی از «اوکراین، چین،…

دنیای اقتصاد: آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی از اختصاص یارانه به سوخت‌های فسیلی نشان می‌دهد ایران با پرداخت بیش از ۶۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ بیشترین یارانه انرژی را در جهان پرداخت کرده است. این آمار همچنین گویای آن است که میزان یارانه اختصاصی به مشتقات نفتی از جمله بنزین و گازوئیل در کشور جهش ۶۲ درصدی را تجربه کرده و ایران با جا گذاشتن عربستان در سال گذشته میلادی به جایگاه اول پرداخت یارانه کور رسیده است. افزایش قیمت‌های جهانی در کنار ثبات قیمت‌های داخلی و افزایش نرخ ارز سه عامل جهش یارانه‌ای ایران…

خبر آنلاین: سخنگوی صنعت برق با تاکید بر اینکه ایران بیشترین یارانه را به مصرف‌کنندگان برق پرداخت می‌کند، گفت: براساس اطلاعات موجود کشور ایران حدود ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی خود را صرف یارانه انرژی می‌کند و در سال ۲۰۱۷ بیشترین یارانه را به مصرف کنندگان برق خود اختصاص داده است.

تسنیم: مصر طی نامه‌ای به صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که یارانه‌های اکثر محصولات انرژی را تا ۱۵ ژوئن بر می‌دارد. به گزارش رویترز، این نامه به‌عنوان بخشی از بررسی برنامه وام ۱۲ میلیارد دلاری سه‌ساله مصر منتشر شد. این به آن معناست که قیمت بنزین، گازوئیل، نفت سفید و مازوت برای مشتریان افزایش می‌یابد. در حال حاضر این محصولات ۸۵ تا ۹۰ درصد قیمت جهانی را دارند. این نامه در ۲۷ ژانویه نوشته شده بود. نامه وزیر دارایی مصر و مدیر بانک مرکزی در گزارش صندوق بین‌المللی پول در ۲۸ ژانویه جای گرفت و پس از تخصیص…

گروهی از فارغ‌التحصیلان اقتصادی کشور با انتشار بیانیه‌ای، درخواست «حذف یارانه پنهان» برای تحقق عدالت اقتصادی، افزایش کارآیی و بهبود فضای رقابت اقتصادی را تکرار کردند. این بیانیه با اشاره به توزیع ناعادلانه بیش از ۶۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان در قالب سوبسید قیمتی حامل‌های انرژی، این شیوه حمایتی را مخالف آرمان عدالت‌خواهی عنوان کرده و خواستار دگردیسی نظام حمایتی دولت شده‌است. در این بیانیه پیشنهاد شده‌است که نظام حمایتی از شکل فعلی که مبتنی‌بر «قیمت‌های یارانه‌ای» است، به نظام «درآمد…

اول- خبر ناگوار: طبق گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی، ایران با بیش از ۴۵ میلیارد دلار یارانه انرژی در صدر لیست اعطاکنندگان یارانه‌ انرژی در سال ۲۰۱۷ بوده است. در جهان، ۴۱ کشور هنوز یارانه انرژی اعطا می‌کنند که مجموع آن در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۳۰۲ میلیارد دلار بوده است؛ سهم ۴۵ میلیارد دلاری ایران برابر ۱۵درصد از مجموع یارانه‎های انرژی پرداختی در جهان می شود. به بیان دیگر، ایران در سال ۲۰۱۷ با در اختیار داشتن یک درصد از جمعیت جهان، معادل ۱۵درصد از کل یارانه‌های انرژی پرداختی در جهان را پرداخت…

خبر آنلاین: آژانس بین المللی انرژی به‌تازگی گزارشی از میزان یارانه انرژی در کشورهای مختلف جهان براساس داده‌های سال ۲۰۱۷ منتشر کرده و ایران نیز مطابق پیش‌بینی‌ها در صدر این جدول قرار گرفته است و چین نیز جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است.

دنیای اقتصاد: آمار آژانس بین‌المللی انرژی از میزان یارانه انرژی در سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که ایران رکورددار پرداخت یارانه انرژی بین کشورهای جهان بوده است. چین تا سال ۲۰۱۶ در این رتبه‌بندی در جایگاه اول قرار داشت؛ اما در سال ۲۰۱۷ میزان یارانه انرژی ایران به ۴۵ میلیارد دلار رسیده که از میزان یارانه انرژی در چین حدود ۷ میلیارد دلار بیشتر است. این در حالی است که جمعیت چین ۱۷ برابر ایران است. سرانه یارانه انرژی در ایران ۵۵۶ دلار و حدود ۲۰ برابر چین است.

تسنیم نوشت: معاون وزیر نیرو گفت: باید کاری کنیم که سوبسیدهای داده شده به انرژی جمع شده و به کسانی تعلق گیرد که در مصرف انرژی با توجه به قیمت پایین آن در کشور ما صرفه جویی می‌کنند.

دنیای اقتصاد: «نمونه‌های بسیاری از اشتباهات بزرگ در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی وجود دارد؛ اما خیلی سخت است که سیاستی بدتر از پرداخت یارانه انرژی پیدا کنیم.» این جملات شروع یکی از مقاله‌های معتبرترین نشریه اقتصادی جهانی یعنی «اکونومیست» است. نشریات و منابع اطلاعاتی و تحقیقاتی سالانه مطالب زیادی در نقد پرداخت یارانه انرژی منتشر می‌کنند، با این حال کشور ما، ایران، رکورددار پرداخت یارانه انرژی این بدترین سیاست اقتصادی در جهان است.

نظام تعرفه‌گذاری برق در دنیا دو کارکرد اصلی دارد؛ کارکرد نخست تامین منابع مالی برای صنعت برق است و دومین کارکرد این است که بتواند رفتار طبق الگوی مصرف را به مشترکان گوشزد کند؛ به عبارت دیگر سیگنالی است برای اینکه از مصرف بی‌رویه در بخش‌های مختلف مصرف جلوگیری کند. نظام تعرفه‌ای موجود در صنعت برق، تعرفه‌گذاری پله‌ای است که براساس مصارف مشترکان در پله‌های مصرف مختلف مبلغ صورتحساب تعیین و قبوض صادر می‌شوند. ایراد نظام تعرفه‌ای فعلی این است که اصولا برای پرمصرف‌ها، رقم قبض به حدی نیست که باعث اصلاح…

دنیای‌اقتصاد: رئیس مجلس: باید جلوی قاچاق سوخت گرفته شود، اما به نحوی که به مردم فشار نیاید، راه حل‌هایی در این رابطه وجود دارد و از ظرفیت برخی اقتصاددانان و رسانه‌ها استفاده شده و مرکز پژوهش‌ها نیز در رابطه با این موضوع کار کرده است تا علاوه بر جلوگیری از قاچاق و همچنین فراهم شدن زمینه کاهش مصرف، به مردم فشار نیاید. در هر صورت بعید می‌دانم تا پایان سال‌جاری قیمت حامل‌های انرژی تغییر کند.

زنجیره قوی صنعت فولاد با صنایعی مانند ساختمان، خودرو، ماشین‌آلات و تجهیزات باعث شده این صنعت استراتژیک از پتانسیل‌ها و موقعیت‌های کلیدی در کشور برخوردار باشد. در این میان آمارها حاکی از آن است که در راس سیاستگذاری کشورهایی مانند روسیه، چین و هند برنامه‌های توسعه و تجارت صنعت فولاد جانمایی شده است. نگاهی به سیاستگذاری‌های این کشورها در حوزه فولاد نشان می‌دهد بسته به شرایط اقتصادی و جغرافیایی، مزیت‌هایی برای فولادسازان در نظر گرفته شده تا آنان برای تولید بیشتر ترغیب شوند. اعطای یارانه و…

در مورد یارانه انرژی و آب که به صنعت فولاد تخصیص داده می‌شود، چند موضوع را باید مورد بررسی قرار داد. در وهله نخست این یارانه به کل صنایع کشور اختصاص داده می‌شود و تنها صنعت فولاد نیست که از این مزیت برخوردار است. سپس باید به این موضوع اشاره کرد که در حال حاضر، فولادی‌ها گران‌ترین آب را خریداری می‌کنند.

تزریق یارانه انرژی به صنایع کشور از حساسیت بالایی در اقتصاد برخوردار است. زیرا برخی از تحلیلگران اقتصادی معتقدند باید این سوبسیددهی در نهایت به خلق ارزش‌افزوده بینجامد. در این میان صنعت فولاد از جمله صنایع سرمایه‌بر و نیازمند تکنولوژی بالاست که سهم موثر انرژی در بهای آن باعث شده، تخصیص یارانه انرژی و آب به آن نه‌تنها منجر به ایجاد ارزش ‌افزوده شود، بلکه این یارانه بر قیمت تمام‌شده تولید و فروش این محصول تاثیراتی به‌جا بگذارد. این در حالی است که به دلیل وجود ارتباطات پسین و پیشین این صنعت…

دنیای اقتصاد: مروری بر تجارب جهانی اصلاح یارانه‌ انرژی در ۲۲کشور جهان حاکی از آن است که موانعی پیش‌روی اصلاحات از جمله فقدان اطلاعات درخصوص حجم یارانه‌ها، عدم اعتبار دولت، نگرانی درخصوص اثرات معکوس حذف یارانه‌ها بر خانوارهای فقیر، در تضاد بودن اصلاحات با منافع گروه‌های بهره‌مند از وضعیت موجود و اثرات معکوس حذف یارانه‌های انرژی بر تورم، رقابت بین‌المللی و نوسانات قیمت داخلی انرژی و مسائلی از این دست، اجرای برنامه اصلاحات را در بسیاری از کشورها پرهزینه و چالش‌برانگیز ساخته است.

دنیای اقتصاد: یارانه انرژی ایران در سال ۲۰۱۶ حدود ۳۵ میلیارد دلار بوده که معادل ۸۵ درصد درآمدهای نفتی کشور است. هرچند دولت با هدف عدالت اقتصادی یارانه انرژی می‌پردازد، اما در عمل این اقدام به بی‌عدالتی‌ها‌ دامن می‌زند. با این حال ثبت نشدن رقم یارانه انرژی در کنار عدم‌آگاهی‌بخشی نسبت به آثار سوء آن، موجب شده عموم جامعه ندانند که یارانه انرژی چگونه به کاهش بودجه عمومی دولت، نابرابری و ناکارآمدی اقتصادی منجر می‌شود یا اینکه چگونه با تشویق به مصرف بیشتر سوخت آلودگی هوا را به‌دنبال دارد.