گروه تاریخ و اقتصاد: سازمان اسناد ملی، سند رونوشت امتیازنامه قند را از تاریخ 29 فروردین ماه 1268 ش. (برابر با 17 شعبان 1306ق. / 18 آوریل 1889م. ) منتشر کرده است. در این امتیازنامچه ده فصلی- که امین السلطان، نماینده دولت ایران و مسیو ادوارد دنی(مهندس بلژیکی) طرفین قرارداد در آن هستند- دولت ایران امتیاز انحصاری تولید قند کل کشور را به مدت سی سال به مسیو دنی یا وراثان و وکیلان او واگذار کرده است. براساس متن امتیازنامچه، صاحب امتیاز، می‌توانسته کارخانه خود را در هر جایی که بخواهد بنا کند. همچنین نامبرده برای وارد کردن وسایل و ادوات کارخانه، از پرداخت حقوق گمرکی معاف بوده و حق استفاده رایگان از جنگل‌های دولتی را برای استخراج چوب مورد نیاز خود داشته است.

گروه تاریخ و اقتصاد: سومین سفر ناصرالدین شاه به اروپا در روز 25 فروردین سال 1268 هجری شمسی آغاز شد. ناصرالدین شاه که دستی در کتابت نیز داشته است در یکی از روزنوشت هایش چنین نوشته است: «امان امان از دست مرد و زن و عوام‌الناس،‌ حقیقت غلط کردیم اعلان سفر فرنگ کردیم، روز سه‌شنبه هشتم شعبان است و ما باز گرفتار و مشغول. ناهار را رفتیم بالاخانه سردر شمس‌العماره خوردیم، بعد آمدیم پایین دور دریاچه، مثل ملخ‌ آدم ایستاده است، از همه قسم و همه جنس دو تا چادر هم برپا بود معلوم شد معیر آورده است دو تا چادر فرنگی کتان بسیار قشنگی است با یک قایق کوچک سفری که مسافرین فرنگی برای حمل و نقل به سهولت همراه برمی‌دارند و در رودخانه‌ها سوار کرده روی آب می‌اندازند.

سرچارلز ادوارد بیت در 1849 متولد شد. پدرش کشیش بود. او در سال 1867 جزو فوج 49 پادشاهی انگلیس بود. از 1871 تا 1906 در هند و غالبا در قسمت شمال غربی خدمت می‌کرد و بین سال‌های 1900 تا 1904 مفتش حکومت و کمیسیونر اصلی بلوچستان بود. در ژوئیه سال 1893 کفیل کنسولگری مشهد شد و از سپتامبر 1896 تا دهم فوریه 1897 سرکنسول مشهد شد. در 1901 به درجه سرهنگی رسید و از کارگزاران هندوستان و سیاستمدار انگلیسی بود. در سال 1940 درگذشت. ***

بخش اول

خراسان و سیستان

قندهار، فراه و هرات

در پنجم آوریل 1893 م.

در روز ۲۴ فروردین ۱۲۸۸ شمسی برابر با دوم ذیقعده ۱۳۲۷ هجری قمری در پی پایان دوران استبداد صغیر و افتتاح دومین دوره مجلس شورای ملی، دوره دوم مشروطیت آغاز شد. محمدعلی شاه از روز تاج‌گذاری سر مخالفت با مشروطه را گذاشت و در اولین گام در روز تاج‌گذاری‌اش نمایندگان مجلس را دعوت نکرد. پس از آن به ستیز با مشروطه پرداخت و پس از چندی کش و قوس سرانجام شمشیر را از رو بسته و دستور به توپ بستن مجلس را داد و با همراهی سرهنگ لیاخوف روس این کار را به انجام رساند. به دنبال این اقدام چند تن از مشروطه‌خواهان سر‌شناس چون میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و ملک‌المتکلمین و تنی دیگر را در باغشاه تهران به قتل رساند و جمع دیگری را به زندان انداخت و عده‌ای نیز مجبور به ترک وطن شدند.

در دوره ملی شدن نفت ایران گفتار بنیادگرایی بازار یعنی نئولیبرالیسم محلی از اعراب نداشت. خاطره پیامدهای فاجعه بار بحران بزرگ اقتصادی ۱۹۲۹ و پیامدهای آن مثل ظهور فاشیسم که ثمره اقتصاد باز دوره بعد از جنگ جهانی اول بود، هنوز در اذهان زنده بود و دید‌گاه غالب سرمایه‌داری پذیرفته بود که باید بازار تحت نظارت باشد و رفاه عمومی ‌و ثبات اجتماعی و کنترل رقابت بازار توسط قواعد دولتی پذیرفته شده بود. در این دوره گفتار حاکم در دنیا گفتار «توسعه» بود که نقش دولت در هدایت و برنامه‌ریزی توسعه را محوری می‌دانست.

گروه تاریخ و اقتصاد - در فروردین ماه سال 1311 واحد پول ایران از قران به ریال تغییر کرد. قران واحد پول ایران در دوران قاجاریه بود. نام قران کوتاه شده صاحب‌قران است. قران از نقره و به‌صورت سکه‌های ده شاهی (نیم قران)، یک قران، دو قران و پنج قران ضرب می‌شد. با توجه به اینکه قران هزار دینار ارزش داشت در زبان عامیانه، زار (هزار) نیز نامیده می‌شد. این سنت حتی بعد از تغییر واحد پول ایران به ریال هم ادامه پیدا کرد و سکه‌های دو ریالی و پنج ریالی دوزاری و پنج زاری نامیده می‌شدند.

دینار واحد قدیمی پول در امپراتوری روم شرقی یا دیناریوس بوده است.

محمد رزمجو تا پیش از مذاکرات ایران با کشورهای کنسرسیوم نفتی در دوران امینی که وضعیت نفت ایران کمی نسبت به دوران دکتر محمد مصدق در جایگاه بهتری قرار گرفت، ایرانیان اطلاعات زیادی درباره قواعد و قوانین بین‌المللی حاکم بر اکتشاف، استخراج و خرید و فروش نفت نداشتند. حتی گرد و غباری که پیرامون ملی شدن نفت برپا شد و منجر به بیرون راندن انگلیسی‌ها از منابع نفتی ایران شد بسیاری از واژه‌ها و عبارات حقوقی در مفاد قراردادهای نفتی بین ایران و شرکت نفت ایران ـ انگلیس برای دست‌اندرکاران ایرانی امور نفت نیز چندان معنای خاصی نداشت.

در روز 20 فروردین سال 1360 قصرشیرین از سوی نیروهای ارتش و سپاه آزاد شد. این شهر از مهرماه سال 59 به تصرف ارتش عراق درآمده بود. متجاوزان با ورود به این شهر در مدت کوتاهی آن را ویران کردند و تنها یک ساختمان از شهر زیبای قصرشیرین باقی ماند که به‌عنوان مقر نیروهای بعثی مورد استفاده قرار می‌گرفت، آثار تاریخی شهر نیز از سوی ارتش متجاوز عراق تخریب شد. از جمله آثار تاریخی تخریب شده می‌توان به چهارقاپی و عمارت خسرو اشاره کرد. عمارت یا قصر خسرو پرویز در حاشیه شمالی شهر کنونی قصرشیرین و در نزدیکی آتشکده چهار قاپی قرار دارد که اکنون تنها ویرانه‌هایی از آن دیده می‌شود.

گروه تاریخ و اقتصاد: سازمان اسناد ملی قراردادی از تاریخ 18 فروردین ماه 1313 منتشر کرده است که این قرارداد، بین آقای فروغی، نماینده‌ انجمن آثار ملی ایران با ضمانت میرزا‌علی‌اکبرخان داور و بانک ملی ایران منعقد شده و دارای 6 ماده است که در آنها به مواردی چون میزان اعتبار پرداخت شده به آقای فروغی، اعلام سود 5درصد در سال به نفع بانک ملی، تعیین موعد پرداخت قرضه به مدت 6‌ماه از تاریخ انعقاد قرارداد تا 18مهر 1313، انحصار استفاده از این اعتبار، شرایط و امکان تمدید قرارداد و مسوولیت تضامنی آقایان فروغی و داور نسبت به پرداخت مبلغ قرضه و فرع آن، اشاره شده است.

گروه تاریخ و اقتصاد: برج کپسولی ناکاگین، این ساختمان عجیب ۱۳ طبقه که در توکیو قرار دارد در مدت دو سال ساخته شده است. کیشو کوروکاوا معمار خلاق برج است. کوروکاوا فناوری‌ ایجاد کرد که براساس آن واحدهای این ساختمان که شبیه کپسول هستند به کمک تنها ۴ پیچ به هسته مرکزی متصل شوند به این ترتیب کل واحدهای این ساختمان قابل جدا شدن و تعویض هستند. کپسول‌ها با کارآیی مسکونی یا اداری تهیه شده‌اند، هر یک از آنها ابعاد ۲/ ۳ در ۳/ ۸ در ۲/ ۱ متر دارند و با متصل کردن چند تا از آنها می‌شود، فضای بزرگ‌تری برای کارها به وجود آورد.