سالروز آغاز دومین دوره مشروطه

در روز ۲۴ فروردین ۱۲۸۸ شمسی برابر با دوم ذیقعده ۱۳۲۷ هجری قمری در پی پایان دوران استبداد صغیر و افتتاح دومین دوره مجلس شورای ملی، دوره دوم مشروطیت آغاز شد. محمدعلی شاه از روز تاج‌گذاری سر مخالفت با مشروطه را گذاشت و در اولین گام در روز تاج‌گذاری‌اش نمایندگان مجلس را دعوت نکرد. پس از آن به ستیز با مشروطه پرداخت و پس از چندی کش و قوس سرانجام شمشیر را از رو بسته و دستور به توپ بستن مجلس را داد و با همراهی سرهنگ لیاخوف روس این کار را به انجام رساند. به دنبال این اقدام چند تن از مشروطه‌خواهان سر‌شناس چون میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و ملک‌المتکلمین و تنی دیگر را در باغشاه تهران به قتل رساند و جمع دیگری را به زندان انداخت و عده‌ای نیز مجبور به ترک وطن شدند. در برابر خودکامگی‌های محمدعلی شاه، مبارزانی از اقصی نقاط کشور در مخالفت با رفتارهای استبدادی وی قیام کردند. مقاومت افرادی نظیر ستارخان و باقرخان در شهر تبریز و به دنبال آن پیوستن بختیاری‌ها، مجاهدان قفقاز، محمدولی‌خان تنکابنی، مردم گیلان و... به گشوده شدن دروازه‌های تهران و فرار محمدعلی میرزا به سفارت روسیه در تهران منجر شد. در پی این واقعه مشروطه‌خواهان فاتح تهران، مقرری برابر ۱۰۰ هزار تومان برای شاه در نظر گرفتند و او را به روسیه تبعید کردند. وی پس از مدتی درصدد بازگشت و انتقام‌جویی و کسب مجدد قدرت برآمد و به همین منظور با کمک روسیه سپاهی فراهم کرد و به ایران تاخت، اما شکست خورد و ناچار به روسیه برگشت و مقرری وی نیز قطع شد.

با عزل محمدعلی شاه، احمد میرزا دومین پسر محمدعلی شاه، توسط مجلسی عالی از رجال و بزرگان مملکت در ۱۲ سالگی به سلطنت رسید و تا رسیدن به سن بلوغ و تاج‌گذاری در تیر ۱۲۹۳، ابتدا عضدالملک و سپس ناصرالملک از سران ایل قاجار نایب‌السلطنه بودند. همزمان با سقوط محمدعلی شاه و آغاز سلطنت احمد شاه، پس از یک سال و چهار ماه و ۲۱ روز فترت، دوره دوم مجلس قانون‌گذاری در تاریخ ۲۴ فروردین ماه ۱۲۸۸ هجری شمسی افتتاح و نخستین جلسه رسمی آن سه روز بعد برگزار شد. ‏

انتخابات این دوره به موجب نظام‌نامه انتخابات مورخ ۱۲جمادی‌الثانی ۱۳۲۷ هجری قمری با محدود‌تر کردن مداخله شاه، به‌صورت غیرمستقیم و دو مرحله‌ای برگزار شد و برخلاف دوره اول مجلس که انتخابات آن در انحصار اصناف و طبقات بود، در این دوره انتخابات صنفی ملغی شد.

با وجود این معضلات، مجلس دوم در طول عمر نسبتا کوتاه خود اقدامات مهمی انجام و گام‌های موثری در راه‌حل مشکلات برداشت. قانون مالیات عمومی، قانون دیوان محاسبات، قانون جدید انتخابات و قانون معارف از مهم‌ترین قوانین مصوب مجلس دوم بود. از جمله اقدامات موثری که در راستای تحدید قدرت دو ابرقدرت ذی‌نفوذ در ایران (انگلستان و روسیه) در جریان مجلس دوم انجام گرفت، استخدام مستشارانی از کشورهای دیگری نظیر آمریکا، سوئد و فرانسه بود که به منظور اصلاح دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی از قبیل ژاندارمری، شهربانی و وزارت کشور به استخدام دولت ایران درآمدند. ‏